polski matematyk i inżynier, uczestnik powstania styczniowego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Folkierski (ur. 24 października 1841 w Warszawie, zm. 24 kwietnia 1904 w Zakopanem) – polski matematyk, inżynier budowlany, uczestnik powstania styczniowego oraz profesor uniwersytetu w Limie w Peru.
Władysław Folkierski urodził się w Warszawie w 1841 roku ze związku szlachcica herbu Radwan – Piotra Aleksandra Folkierskiego oraz Barbary Rydeckiej. Piotr Folkierski był właścicielem majątku ziemskiego oraz jednym z pionierów stosowania w rolnictwie na terenie Królestwa Polskiego maszyn z napędem parowym[1].
Władysław Folkierski był ojcem profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, również Władysława, a także urodzonych w Peru: Carlosa (ur. 1878), Marii Lucii Elizy (ur. 1879), Marii Julii Eleny (ur. 5 maja 1882) oraz Marii Inès Sophii Trinidad (ur. 3 maja 1884).
Po skończeniu szkoły średniej w Warszawie w wieku dwudziestu jeden lat ukończył studia na wydziale inżynierii Wielkoksiążęcej Badeńskiej Szkoły Politechnicznej w Karlsruhe[2]. Później podjął studia w paryskiej Szkole Dróg i Mostów oraz na Sorbonie[3]. Był współzałożycielem polskiego Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu, publikującego dzieła naukowe Polaków na emigracji. W towarzystwie tym pełnił funkcję sekretarza. Był również redaktorem „Pamiętnika Towarzystwa Nauk Ścisłych”.
Gdy w roku 1863 wybuchło powstanie styczniowe, wrócił do kraju i zgłosił się na ochotnika do oddziałów powstańczych. Wcielony został do pułku „Dzieci Warszawy”, gdzie uzyskał awans na kapitana[4]. Po upadku powstania wrócił do Paryża, żeby ukończyć przerwane studia. Ukończył inżynierię dróg i mostów, dodatkowo uzyskując na Sorbonie stopnie naukowe licencjata nauk matematycznych oraz nauk fizycznych[3]. W 1870 roku w Paryżu Folkierski opublikował w dwóch tomach swoją najbardziej znaną pracę Zasady rachunku różniczkowego i całkowego z zastosowaniami, która po latach (w prasowym plebiscycie) została uznana za najlepszą polską książkę naukową XIX wieku[1][5].
W latach 1870–1871 brał udział po stronie francuskiej w wojnie z Prusami. Po klęsce Napoleona III uczestniczył w obronie Paryża, pełniąc funkcję oficera służby elektrotechnicznej, za co został odznaczony Oficerskim Krzyżem Legii Honorowej[3][6]. Po zakończeniu wojny wystąpił z wojska.
W 1873 roku na zaproszenie rządu w Limie wyjechał do Peru, gdzie pracował jako inżynier rządowy. Podczas tzw. wojny o Pacyfik pomiędzy połączonymi siłami Boliwii i Peru przeciw siłom Chile, która toczyła się w latach 1879–1884, Władysław Folkierski zajmował się fortyfikacją portów La Punta i Callao. Po wojnie rozbudowywał sieć kolejową w południowym Peru[7]. Rząd tego państwa powierzył mu odbudowę zniszczonej wojną i powodzią linii kolejowej Mollendo–Arequipa–Puno oraz przedłużenie jej do Cuzco, słynącego z licznych zabytków cywilizacji Inków. Wraz z rozbudową kolei polski inżynier kierował również budową linii telegraficznej pomiędzy Puno a Cuzco. Zarządzał również przez pewien czas żeglugą parową na jeziorze Titicaca.
W 1874 opracował własny projekt mostu wiszącego, który był tani w produkcji oraz łatwy do przewożenia i montażu. Jego przeznaczeniem było zapewnienie przepraw mostowych przez górskie i trudne do przekroczenia peruwiańskie rzeki[8].
W latach 1876–1885 wykładał na uniwersytecie w Limie, gdzie unowocześnił nauczanie przedmiotów ścisłych. Po szesnastu latach pobytu w Ameryce Południowej w 1889 roku powrócił do Paryża gdzie w Conservatoire National des Arts et Métiers uczestniczył w wykładach na temat nowej wówczas dziedziny wiedzy – elektrotechniki.
W 1892 roku podjął decyzję powrotu do ojczyzny, ale ze względu na udział w powstaniu styczniowym nie mógł wrócić do Warszawy, znajdującej się w zaborze rosyjskim, i osiedlił się we Lwowie w zaborze austriackim. Tam pracował m.in. przy budowie kolei na liniach Stanisławów-Woronienka w latach 1894 roku do 1896 roku i Chabówka-Zakopane[9] w 1898 roku do 1899 roku prowadził też roboty inżynierskie przy wodociągach w Kuźnicach[10]. Spoczywa na Cmentarzu na Pęksowym Brzysku w Zakopanem (sektor L-I-50)[11].
Władysław Folkierski był poliglotą, który opublikował wiele prac naukowych w języku polskim, francuskim oraz hiszpańskim z dziedziny matematyki, mechaniki, geodezji, astronomii oraz meteorologii. Zamieszczał swoje artykuły na te tematy w hiszpańskojęzycznych czasopismach „Anales del Saber”, „Anales Universitarias del Perú” i „Memorias de Ciencias”[1]. Wydał wiele prac naukowych w tym m.in.:
Materiały archiwalne Władysława Folkierskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-132[15].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
.JPG)
