Loading AI tools
ukraiński i radziecki minerolog, geochemik i filozof przyrody Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władimir Iwanowicz Wiernadski lub Wołodymyr Iwanowycz Wernadski (ukr. Володимир Іванович Вернадський; ros. Владимир Иванович Вернадский; ur. 28 lutego?/12 marca 1863 w Petersburgu, zm. 6 stycznia 1945 w Moskwie) – rosyjski i radziecki mineralog i geochemik pochodzenia rosyjsko-ukraińskiego[1][2][3], uznawany za jednego z twórców geochemii, biogeochemii i radiogeologii, założyciel Akademii Nauk Ukrainy (obecnie Narodowa Akademia Nauk Ukrainy)[4], przedstawiciel naukowego nurtu rosyjskiego kosmizmu[5][6].
Wernadski w 1934 roku | |
Data i miejsce urodzenia |
28 lutego?/12 marca 1863 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Alma Mater | |
Odznaczenia | |
Carskie: |
Jego idea noosfery stanowi ważny wkład w pojmowanie filozofii przyrody w Ukrainie i Rosji na początku XX wieku. Szczególnie znany jako autor książki Biosfera z 1926 roku, w której spopularyzował wprowadzony przez Eduarda Suessa w 1885 roku termin biosfera, formułując hipotezę, że życie jest siłą, która kształtuje geologicznie Ziemię. W 1943 roku otrzymał Nagrodę Stalinowską.
Wernadski urodził się w Petersburgu w Imperium Rosyjskim 12 marca 1863. Według przekazu rodzinnego jego ojciec był potomkiem Kozaków zaporoskich[7]. Był on profesorem ekonomii politycznej w Kijowie, później przeniósł się do Petersburga. Jego matka była rosyjską szlachcianką, pochodzącą z ukraińskich Kozaków[8].
W 1885 roku ukończył studia w Petersburskim Uniwersytecie Państwowym.
Szukając tematu na pracę doktorską, po raz pierwszy udał się do Neapolu, aby studiować pod kierunkiem krystalografa Arcangela Scacchiego. Ponieważ okazało się, że miał on objawy demencji, Wernadski wyjechał do Niemiec, by studiować pod nadzorem Paula Grotha. Tam nauczył się posługiwać nowoczesnym sprzętem badawczym, który wykorzystał do opracowania metod badania optycznych, termicznych, sprężystych, magnetycznych i elektrycznych właściwości kryształów. Miał tam również dostęp do laboratorium fizycznego Leonharda Sohncke (dyrektora Instytutu Fizyki Uniwersytetu w Jenie w latach 1883–1886; profesora fizyki Politechniki w Monachium w latach 1886–1897), który w tym czasie także zajmował się krystalografią.
Uczestniczył w Pierwszym Walnym Zjeździe Ziemstw, który odbył się w Petersburgu w przededniu rewolucji 1905 roku, gdzie dyskutowano o metodach wywierania presji przez społeczeństwo na władze; został członkiem liberalnej Partii Konstytucyjno-Demokratycznej (KD). Pracował jako profesor, a później jako prorektor Uniwersytetu Moskiewskiego, z której to funkcji zrezygnował w 1911 roku w proteście przeciwko polityce carskiego rządu. Po rewolucji lutowej 1917 roku pracował w kilku komisjach rolnictwa i edukacji rządu tymczasowego, w tym jako asystent ministra edukacji[9].
Wernadski pierwszy spopularyzował koncepcję noosfery, szeroko propagował ideę biosfery jako pojęcia w znaczeniu w dużym stopniu uznawanym przez dzisiejszą społeczność naukową[10]. Samo słowo biosfera zostało wymyślone przez austriackiego geologa Eduarda Suessa, którego Wernadski poznał w 1911 roku.
Według Wernadskiego noosfera jest trzecim etapem rozwoju Ziemi, po geosferze (materia nieożywiona) i biosferze (życie biologiczne). Tak jak pojawienie się życia w sposób zasadniczy zmieniło geosferę, tak – zdaniem Wernadskiego – pojawienie się ludzi obdarzonych zdolnościami poznawczymi całkowicie przekształci biosferę (poglądy te nie były powszechnie akceptowane na Zachodzie). Jako jeden z pierwszych naukowców zauważył, że obserwowana zawartość tlenu, azotu i dwutlenku węgla w atmosferze ziemskiej jest wynikiem procesów biologicznych. W 1920 roku opublikował pracę, w której argumentował, że żywe organizmy mogą zmieniać kształt planety tak samo, jak zjawiska fizyczne. Wernadski uznawany jest za jednego z pionierów formułujących podstawy naukowe nauk przyrodniczych[11].
Był członkiem Rosyjskiej i Radzieckiej Akademii Nauk od 1912 roku oraz jednym z założycieli i pierwszym prezesem Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie (od 1918). Był założycielem Ukraińskiej Biblioteki Narodowej oraz Tawrijskiego Uniwersytetu Narodowego na Krymie, noszącego obecnie jego imię. Podczas wojny domowej w Rosji był gospodarzem spotkania młodych intelektualistów, którzy później założyli ruchu polityczny eurazjatyzm[12].
W latach 30. i na początku lat 40. Wernadski był konsultantem w początkowym okresie radzieckiego programu nuklearnego, jako jeden z najbardziej zdecydowanie argumentujących za wykorzystaniem energii jądrowej, prowadzeniem badań radzieckich złóż uranu i zjawiska fuzji jądrowej, prowadzonych w Instytucie Radu. Zmarł jednak przed ukończeniem tego programu.
W kwestii poglądów religijnych Wernadski był ateistą[13]. Interesował się hinduizmem i Rygwedą[10][14].
W wykazie prac Wernadskiego znajduje się 100 poświęconych mineralogii, 70 - biochemii, 50 - geochemii, 43 - historii nauki, 37 - organizacji nauki, 29 - krystalografii, 21 - radiologii, 14 - gleboznawstwu.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.