Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wołyńska Brygada Kawalerii (Woł. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego II RP.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1937 |
Rozformowanie |
1939 |
Tradycje | |
Rodowód | |
Dowódcy | |
Pierwszy |
gen. bryg. Adam Korytowski |
Ostatni |
płk dypl. Julian Filipowicz |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych |
wojsko |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
W czasie kampanii wrześniowej brygada walczyła w składzie Armii „Łódź”. W okresie bitwy granicznej walczyła pod Mokrą, powstrzymywała nieprzyjaciela pod Ostrowami i przeprowadziła udany wypad na kolumnę pancerną 1 DPanc w Kamieńsku. W czasie odwrotu biła się pod Cyrusową Wolą, później, w składzie Grupy Kawalerii gen. Andersa wzięła udział w bitwie pod Mińskiem Mazowieckim. 19 pułk ułanów, 2 pułk strzelców konnych i 2 dak walczyły pod Krasnobrodem i Hutą Rożniecką. Część 12. i 21 pułku ułanów stanowiła zgrupowanie kawalerii mjr. Juniewicza i broniła Warszawy[1].
Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 roku dotychczasowej Brygadzie Kawalerii „Równe” nazwę „Wołyńska Brygada Kawalerii”[2][3]. Pierwszym dowódcą Wołyńskiej BK został dotychczasowy dowódca BK „Równe”, płk dypl. Adam Korytowski, który w marcu 1938 awansował na generała brygady. W czerwcu 1939 na stanowisko dowódcy brygady został wyznaczony płk dypl. Julian Filipowicz, dotychczasowy dowódca 3 Pułku Strzelców Konnych w Wołkowysku.
Organizacja pokojowa w latach 1937–1939
Pododdziały przydzielane podczas mobilizacji:
Wołyńska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Juliana Filipowicza została zmobilizowana w ramach mobilizacji alarmowej 14-17 sierpnia i 18-19 sierpnia jej zasadnicze siły przybyły w rejon Radomska[4]. Brygada wchodziła w skład Grupy Operacyjnej „Piotrków” w Armii „Łódź”. W skład brygady włączono ponadto pod koniec sierpnia 12 Pułk Ułanów Podolskich ze składu Kresowej Brygady Kawalerii, którego pokojowym garnizonem była Białokrynica k. Krzemieńca, z uwagi na wcześniejsze zmobilizowanie pułku od macierzystej brygady[4]. W miejsce 11 batalionu strzelców, który przybył w rejon rozwinięcia dopiero 31 sierpnia, przed walkami 1 września dowódcy brygady podporządkowano także czasowo IV batalion 84 Pułku Piechoty z 30 DP[4].
1 września udanie broniła się w lasach na północ od Kłobucka pod wsiami Mokra, Mokra II i Mokra III przed natarciem niemieckiej 4 Dywizji Pancernej gen. por. Georga Hansa Reihardta (bitwa pod Mokrą). Tego dnia brygada straciła ok. 400 ludzi i 5 dział, niszcząc około 150 pojazdów nieprzyjaciela, w tym 76 czołgów. Walka ta uchroniła czasowo 7 Dywizję Piechoty od jej okrążenia od strony północnej przez niemiecką 4 Dywizję Pancerną.
2 września – po wycofaniu się – Brygada stawiła całodzienny opór niemieckiej 4 Dywizji Pancernej pod Ostrowami, znów ponosząc duże straty.
Po stoczeniu pomyślnej walki z 4 DPanc w lasach w rejonie m. Ostrowy brygada wycofała się do rejonu Brzeźnicy Nowej celem zabezpieczenia wschodniego skrzydła armii. Nocą oderwała się bez trudności od nieprzyjaciela i o świcie osiągnęła rejon: Łękińsko, Łękawa i Janów Nowy. W ciągu dnia główne siły brygady odpoczywały. Wieczorem brygada otrzymała od dowódcy armii zadanie zorganizować wypad w rejon Kamieńska na rozmieszczone tam zgrupowanie wojsk pancernych i zmotoryzowanych, a następnie miała przejść do odwodu w rejonie Głupice – Drużbice. 12 pułk ułanów i 11 batalion strzelców miał działać na kierunku Rozprzy, a 2 pułk strzelców konnych na Kamieńsk. Po zbliżeniu się do Kamieńska 2 psk spieszył się i wszedł do miasta bez otwierania ognia. Zapalił cysterny z materiałami pędnymi, zadał również nieprzyjacielowi straty w ludziach i wycofał się bez strat własnych[11].
Ześrodkowana w drugim rzucie GO „Piotrków” Wołyńska Brygada Kawalerii 5 września stanowiła odwód dowódcy Armii i nie brała udziału w walce całością sił. W rejonie Gór Borowskich walczył jej 11 batalion strzelców[12].
Brygada w dalszym ciągu pozostawała w drugim rzucie GO „Piotrków” i była ześrodkowana w rejonie: Wadlew – Parok – Rawicz – Józefów. Dowódca brygady zachowywał gotowość pododdziałów do manewru na lewe skrzydło 30 DP w razie uderzenia na tym kierunku XVI KPanc. Ponadto systemem patroli prowadził rozpoznanie w rejonie Piotrkowa. 1 batalion strzelców po poniesionych stratach rozkazem dowódcy brygady został wyłączony ze składu 30 DP i odesłany na tyły[13].
Wołyńska Brygada Kawalerii broniła się na południe od Andrespola z przednim skrajem obrony na rubieży: Giemzów – południowy skraj lasu Leśne – Odpadki – Wygoda – Bukowiec. Stanowisko dowodzenia Wołyńskiej Brygady Kawalerii rozwinięto w rejonie Bukowca (przed pierwszorzutowymi oddziałami). Jej ugrupowanie bojowe było cofnięte o około 14 km w stosunku od lewego skrzydła 30 DP. Z tego względu GO „Piotrków” nie miała ani jednolitego systemu obronnego, ani zabezpieczonego lewego skrzydła 30 DP[14][uwaga 2].
Oddziały brygady już od wczesnych godzin rannych były atakowane przez zmotoryzowany oddział rozpoznawczy niemieckiej 19 DP. Około 10.00 obrona 12 pułku ułanów zaczęła pękać i szwadrony przeszły do działań opóźniających. W tym czasie płk Filipowicz rozpoczął przegrupowanie całości sił brygady w kierunku północnym. Wycofanie Wołyńskiej BK spowodowało odsłonięcie lewego skrzydła 30 DP[15]. Po południu gen. Thommée nakazał kontynuowanie działań opóźniających w kierunku na Brzeziny i rzekę Mrogę. Wołyńska Brygada Kawalerii miała osłaniać przegrupowanie 30 DP z kierunku wschodniego i bronić się do północy na rubieży Stróża – Bukowiec – Zielona Góra, następnie przegrupować się do rejonu Dąbrówka – Poćwiardówka. Ponadto otrzymała zadanie osłony ześrodkowujących się 2., 28. i 30 DP. Później miała się przegrupować w rejon lasów Przyłęk Duży z zadaniem osłony lewego skrzydła GO „Piotrków”[16].
Rano brygada przyjęła w lesie na zachód od Woli Cyrusowej następujące ugrupowanie: 2 pułk strzelców konnych bronił się w północnej części lasu; 21 pułk ułanów rozwinął pododdziały w północno-zachodni skraj tego lasu, ubezpieczając się plutonem kolarzy w Poćwiardówce. Odwód stanowiły 12. i 19 pułk ułanów oraz 21 dac[17]. O 7.00 przed przednim skrajem obrony brygady obrony brygady pojawił się oddział rozpoznawczy niemieckiej 10 DP. Idące za nim zasadnicze siły dywizji pod przykryciem ognia artylerii rozwinęły sie i przeszły do natarcia na środkową część lasu, gdzie obrona polskiej brygady była najsłabsza. Oddziałom niemieckim udało się wyjść na tyły 2 psk. Pułk przeszedł więc do działań opóźniających w kierunku północno-wschodnim poza masyw leśny. Osamotniony 21 pułk ułanów, atakowany ze wszystkich stron, stawiał przeważającym siłom nieprzyjaciela wyjątkowo silny opór na kolejnych rubieżach obrony. W Poćwiardówce został rozbity jego pluton kolarzy[18].
Około 15.00 Niemcy wyprowadzili natarcie z kierunku Strykowa uderzając na Wołyńską BK i 36 pułk piechoty. Zaatakowane oddziały polskie odrzuciły niemiecką piechotę. Wówczas do działania weszło lotnictwo. Także niemiecka artyleria zintensyfikowała ostrzał. O 17.30 niemiecka 10 DP przeszła do kolejnego natarcia. Pierwszorzutowy 21 pułk ułanów, odcięty od sił głównych brygady, ponosił największe straty. W tym też czasie został czasowo okrążony 1 szwadron, który jednak zdołał się przebić przez niemieckie szyki bojowe. Działania obronne 21 p.uł. wsparły drugorzutowe 12. i 19 pułków ułanów oraz 21 dywizjon pancerny. Nie mogąc uderzeniami czołowymi złamać oporu, niemiecka piechota zaczęła oskrzydlać broniące się oddziały brygady. W związku z tym brygada przeszła do działań opóźniających[19].
Przed 19.00 płk Filipowicz wydał rozkaz oddziałom (bez 21 p.uł.) do przegrupowania się za Mrogę przez Kołacin. 21 pułk ułanów walczył bez łączności i w całkowitym oderwaniu d sił głównych brygady. Pod naporem nieprzyjaciela dokonywał manewru w kierunku północno-wschodnim.
W walkach pod Wolą Cyrusową odniósł kontuzję dowódca 19 p.uł. ppłk dypl. Pętkowski, a dowódca 2 dak, ppłk Kamiński, został ranny. Poległo kilkudziesięciu ułanów, a wśród nich dowódca 1/2 dak, kpt. Kawecki.
Na prośbę dowódcy Wołyńskiej BK, gen. Thommee zmienił rejon ześrodkowania brygady z przewidywanego w lesie Przyłęk Duży na Chlebów[19].
Po walkach w lesie na zachód od Woli Cyrusowej i nocnym przegrupowaniu brygada ześrodkowała się w lesie pod Chlebowem. Rano do sił głównych dołączył też 21 pułk ułanów. Na rozkaz dowódcy GO brygada maszerować miała dalej na wschodni brzeg Rawki w rejon Suliszewa. W rejonie ześrodkowania Wołyńskiej Brygady Kawalerii przegrupowywały się też 2 i 28 DP[20]. W wyniku mylnej oceny przeciwnika[uwaga 3] brygada samowolnie (bez informowania gen. Thommée) wycofała się przez Miedniewice, Szymanów i Kampinos do Puszczy Kampinoskiej[22].
W południe oddziały brygady rozpoczęły przegrupowanie. Po wykonaniu 60-kilometrowego marszu, ześrodkowała się 10 września w rejonie na północny zachód od Kampinosu. Tak głębokie przegrupowanie się brygady wyłączyło ją ze składu GO gen. Thommee i pozbawiło dowódcę GO manewrowego odwodu[21].
11 września bez walki przekroczyła Wisłę pod Nowym Dworem Mazowieckim.
13 września razem z Nowogródzką Brygadą Kawalerii ruszyła do natarcia na Mińsk Mazowiecki. Wstępnym bojem zdobyła wieś Cyganka i obsadziła linię Cyganka – Choszczówka. Gdy napór nieprzyjaciela wzmógł się, atak Brygady nie tylko został zatrzymany, ale i utraciła ona wieś Cygankę. Było to ostatnia bitwa, w której Wołyńska Brygada Kawalerii występowała jako zwarta jednostka. Dalej część 12 pułku ułanów i 21 pułku ułanów wzięła udział w obronie Warszawy w ramach Zbiorczej Brygady Kawalerii do kapitulacji stolicy 28 września.
Pozostałe oddziały Brygady weszły w skład Frontu Północnego gen. Stefana Dąba-Biernackiego. 22 września weszły na niemiecką 68 Dywizję Piechoty płk. Georga Brauna pod Suchowolą. Następnie walczyły pod Krasnobrodem i Hutą Różaniecką.
Pododdziały przydzielone:
Obsada personalna Kwatery Głównej Wołyńskiej Brygady Kawalerii[29][25] | ||
---|---|---|
Stanowisko etatowe | Stopień, imię i nazwisko | Dalsze losy |
dowódca brygady | płk dypl. kaw. Julian Filipowicz | SZP / ZWZ / AK |
oficer ordynansowy | por. Tomasz Starnawski | |
szef sztabu | mjr dypl. kaw. Wilhelm Lewicki | |
oficer operacyjny | por. dypl. Marian Mieczysław Rozwadowski | †20–22 IV 1940 Katyń[30] |
pomocnik oficera operacyjnego | por. Michał Paciorek | |
oficer informacyjny | kpt. art. Wojciech Rankowicz[31] | PSZ na Zachodzie |
rtm. Bogdan Jakub Possart[32] | niemiecka niewola | |
dowódca łączności | kpt. łącz. Izydor Stanisław Malinowski | |
kwatermistrz | kpt. dypl. art. Stanisław Koszutski | PSZ na Zachodzie |
oficer intendentury | kpt. int. z wsw Mieczysław Parniewski[uwaga 5] | |
oficer transportowy | rtm. Leopold Baranowski | |
oficer uzbrojenia | por. Antoni Ciałowicz | |
naczelny lekarz | mjr lek. dr Franciszek Majkowski | |
naczelny lekarz weterynarii | mjr lek. wet. dr Tadeusz Górka | |
komendant Kwatery Głównej | mjr kaw. Kajetan Jaroszewicz | |
dowódca szwadronu sztabowego | ppor. Stanisław Gołębski | |
oficer gospodarczy | ppor. int. rez. Stefan Sulpicjusz Wengorek[uwaga 6] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.