Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Legionowo – miasto w województwie mazowieckim, siedziba powiatu legionowskiego, położone w Kotlinie Warszawskiej, w odległości ok. 22 km na północ od centrum stolicy. Miasto współtworzy aglomerację warszawskią. W latach 1975–1998 należało administracyjnie do województwa stołecznego warszawskiego.
miasto i gmina | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Aglomeracja | |||||
Data założenia |
1877 | ||||
Prawa miejskie |
3 maja 1952 | ||||
Prezydent | |||||
Powierzchnia |
13,54[1] km² | ||||
Wysokość |
75-85 m n.p.m. | ||||
Populacja (2014) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 22 | ||||
Kod pocztowy |
05-117 do 05-122 | ||||
Tablice rejestracyjne |
WL | ||||
Położenie na mapie powiatu legionowskiego | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||||
52°24′24″N 20°56′05″E | |||||
TERC (TERYT) |
1408011 | ||||
SIMC |
0920806 | ||||
Hasło promocyjne: Legionowo. Porusza! | |||||
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 4105-120 Legionowo | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Miasto znajduje się w Kotlinie Warszawskiej, około 7 kilometrów od Jeziora Zegrzyńskiego.
Legionowo jest szóstym pod względem liczby mieszkańców miastem województwa mazowieckiego (po Warszawie, Radomiu, Płocku, Siedlcach i Pruszkowie) oraz pierwszym w Polsce pod względem gęstości zaludnienia.
Piramida wieku mieszkańców Legionowa w 2014 roku [3]:
Historia Legionowa rozpoczyna się w XIX w. W 1877 na terenie ówczesnych dóbr hr. Potockiego powstała stacja Kolei Nadwiślańskiej Jabłonna. W tym miejscu trasa kolei przecinała się z jedną z pierwszych dróg bitych na ziemiach Polski – Traktem Kowieńskim. W ciągu kolejnych kilku lat, przy stacji kolejowej, hrabia August Potocki założył letnisko zwane od jego imienia Gucinem (hrabiego potoczne nazywano Guciem). Dawne letnisko to teraz sam środek Legionowa pomiędzy ulicą Piłsudskiego a Warszawską. Z tego też okresu pochodzą inne nazwy związane z Legionowem: Bukowiec (wówczas gajówka), Kozłówka i Ludwisin (dwa folwarki). Teraz są to dzielnice miasta.
W 1892 także przy stacji, ale po drugiej stronie torów, powstał carski garnizon wojskowy. To on wyznaczał dalsze dzieje Legionowa. W 1898 w Jabłonnie powstał Oddział Balonowy Warszawskiego Rejonu Fortecznego. Zapoczątkowana przez Rosjan tradycja baloniarstwa przetrwała w Legionowie prawie do końca XX wieku. Legionowscy oficerowie na balonach "Kościuszko" i "Polonia II" czterokrotnie triumfowali w międzynarodowych zawodach o Puchar Gordona Bennetta.
W 1897 powstała Huta Szkła „Jabłonna”.
Jabłonna i Legionowo stały się jednymi z ważniejszych obszarów stacjonowania rosyjskich żołnierzy po 1 sierpnia 1914 (od rozpoczęcia I wojny światowej). Carski garnizon został zlikwidowany w 1915 roku, kiedy do osady wkroczyli Niemcy. 14 listopada 1918 po raz pierwszy od 27 lat w koszarach zamieszkała polska załoga. 3 maja 1919 oficjalnie nadano osadzie nazwę Legionowo.
W okresie międzywojennym miejscowość zaczęła rozkwitać. W lawinowym tempie rosła liczba mieszkańców, rozrastała się także sama osada. W połowie lat 20. XX w. hrabia Maurycy Stanisław Potocki rozparcelował znaczną część swojego majątku. W 1921 roku w Legionowie przebywał przyszły prezydent Francji Charles de Gaulle. W tym samym roku powstała pierwsza szkoła podstawowa na Piaskach (dziś w tym miejscu stoi przedszkole) oraz kaplica garnizonowa. Pod koniec lat 20. XX w. rozpoczęło funkcjonowanie wojskowo-naukowe Centrum Aerologiczne z Wojskowym Wydziałem Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego. PIM istnieje w Legionowie do dzisiaj. Od lat 20. do wybuchu wojny stacjonował w Legionowie 1. Dywizjon Pociągów Pancernych (jedna z dwóch jednostek tego typu w Polsce).
W latach 1930-1952 siedziba wiejskiej gminy Legionowo. W 1932 otwarto tu jedno z pierwszych w Polsce kin dźwiękowych. Teren dzisiejszego osiedla Piaski był wówczas poligonem z torami kolejowymi i ćwiczebnym mostem. W latach 30. XX w. na terenie Bukowca, który prawnie jeszcze nie należał do Legionowa, powstało osiedle zamieszkane głównie przez wojskowych oficerów i ich rodziny. Z okresu międzywojennego pochodzi wiele charakterystycznych dla Legionowa domów piętrowych z dużą ilością okien i dużym strychem. W dworku przy ul. Norwida 10 mieści się Miejski Ośrodek Kultury, w drewnianym domku przy ul. Warszawskiej 72 zorganizowana została galeria. Natomiast Willa Bratki przy ul. Mickiewicza 23 znalazły swoje miejsce Zbiory Historyczne Miasta Legionowa. Budynek służy także Towarzystwu Przyjaciół Legionowa.
Wybuch II wojny światowej zakończył dynamiczny rozwój miasta. W Legionowie powstawały komórki Polskiego Związku Powstańczego. W domu przy ulicy Królowej Jadwigi 13 mieściła się radiostacja, punkt łącznikowy i komórka wywiadu (dom przy Cafe Marysieńka). W 1940 roku między ulicami Sobieskiego a Listopadową, na terenie zwanym Cegielnią Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej. 1 sierpnia 1944 roku, w Legionowie, jako jedynym mieście poza Warszawą, wybuchło powstanie warszawskie. Sztab powstańczy mieścił się w budynku przy ul. Jagiellońskiej 30. Oddziały powstańcze zajęły opuszczony przez Niemców budynek koszar oraz próbowały blokować szosę do Strugi, jednak w obliczu niemieckiej groźby spalenia Legionowa dowódca rejonu, pułkownik Kłoczkowski „Grosz” podjął decyzję o zakończeniu walk[6][7]. W walce z okupantem brało udział bezpośrednio ponad 4 tys. mieszkańców Legionowa. Tyle samo zginęło w latach wojny. Po zaprzestaniu walk w Legionowie uczestnicy zajmowali się "szmuglem" żywności i uzbrojenia dla walczącej jeszcze Warszawy oraz opieką nad rannymi w walkach.
W 1947 roku Legionowo liczyło 9860 mieszkańców. W 1950 roku Zakłady Balonowe ponownie podjęły produkcję pod nazwą „Aviotex”. Po wojnie w Legionowie stacjonowały oddziały 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. 1 września 2011 roku została ostatecznie rozformowana wywodząca się z niej 1 Dywizja Zmechanizowana (1DZ). 17 marca 1947 nastąpiło rozwiązanie kawalerii polskiej połączone z ostatnią w mieście defiladą ułanów.
W latach 1952-1975 Legionowo należało do powiatu nowodworskiego. Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 3 maja 1952 roku Legionowo otrzymało prawa miejskie. Siedem lat później założono Spółdzielnię Mieszkaniową, co zapoczątkowało rozwój budownictwa i wzrost liczby mieszkańców. W ten sposób powstawało nowe Legionowo. Z przedwojennego miasta-letniska zmieniało się w miasto-sypialnię. Powstały tutaj osiedla bloków z "wielkiej płyty": Jagiellońska, Sobieskiego i Piaski. W 1987 roku liczba ludności przekroczyła 50 tys., co sprawiło, że Legionowo zostało wpisane do miast prezydenckich.
Przez wiele lat miasto było tzw. "sypialnią Warszawy". Mieszkańcy uczyli się, pracowali i bawili w Warszawie, a tylko sypiali w Legionowie. W związku z licznymi inwestycjami w infrastrukturę kulturalno-rozrywkowo-sportową (m.in. przebudowa Stadionu Miejskiego, budowa Ratusza Miejskiego z salą widowiskową, budowa nowoczesnych boisk ze sztuczną nawierzchnią do piłki piłki nożnej i koszykówki, budowa skateparku, budowa ścieżek rowerowych, przebudowa Miejskiego Ośrodka Kultury, budowa hali widowiskowo-sportowej Arena Legionowo), znacznym dofinansowaniem lokalnej oświaty m.in. modernizacja szkół oraz organizacjom przez Urząd Miasta, Miejski Ośrodek Kultury i MOSiR wielu imprez kulturalno-sportowych mieszkańcy zaczynają kształcić się, pracować oraz spędzać wolny czas w Legionowie.
Miejski Ośrodek Kultury na ul. Norwida 10
Willa została zbudowana prawdopodobnie w 1927 r. przez Stanisława i Marię Gajewskich. Willę w 1981 roku wykupiło i wyremontowało miasto Legionowo, po czym przekazało na placówkę Miejskiego Ośrodka Kultury.
Willa na ul. Krasińskiego 50
Willa wybudowana 1929 roku dla Flawiana Onyszko to budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem z trójkątnym szczytem i balkonem wspartym na kolumnach, była w latach 1989-2001 placówką Miejskiej Biblioteki. W tym domu mieści się Zarząd Główny Kombatantów Polskich.
Drewniany dom na ul. Krasińskiego 26
Drewniany dom na ul. Krasińskiego 26, zbudowany w okresie międzywojennym, w czasie okupacji i po wojnie pełnił funkcję szpitala.
Dom na ul. Batorego 14
Na ul. Batorego 14 znajduje się dom parterowy z mieszkalnym poddaszem, odeskowany z zewnątrz, z przeszklonymi werandami. Zbudowany został w 1926 roku przez Emilię i Antoniego Mossakowskich.
Willa „Kazinek" na ul. Warszawskiej
Zbudowana w 1935 roku przez Kazimierza Kowalskiego. W 1944 roku stacjonowały w nim wojska radzieckie. Właściciel domu był inżynierem i saperem. W 1922 roku został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy.
Willa Raciążanka na ul. Batorego
Charakterystyczny dom zbudowany zbudowany przez rodzinę Górczyńskich. Dom był przejściowo posterunkiem Policji, sklepem z materiałami żelaznymi, mydlarnią i kawiarnią.
Dwupiętrowa kamienica na ul. Kopernika 16
Dwupiętrowa kamienica zbudowana w 1930 roku przez Jerzego Petersburskiego – kompozytora m.in. „Tanga Milonga”. Mieściła się w nim Szkoła handlowa gen. Bolesława Sierzpietowskiego, Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie Jerzego Siwińskiego, a we wrześniu 1939 roku szpital polowy. W czasie okupacji było tu tajne gimnazjum a po wojnie Liceum Ogólnokształcące, następnie szkoła zawodowa.
Willa na ul. Reymonta 1
Willa zbudowana w 1932 roku przez Józefa i Natalię Radwańskiech. Jest to budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem z przeszkloną werandą.
Willa Orawka
Willa została zbudowana w 1928 roku dla Władysława Kołakowskiego według projektu Witolda Wyganowskiego. Jest to dom parterowy z mieszkalnym poddaszem. Nowi właściciele zamieszkują willę od lat 80. XX wieku.
Willa Bratki
Willa zbudowana w 1928 roku dla rodziny Millerów, przed wojną była siedzibą wójta gminy Jabłonna, w okresie okupacji funkcjonował tu szpital utworzony przez dr Tadeusza Frydrychowicza. W latach 90. mieściła się porodówka. Od 2001 roku znajduje się tu Muzeum Historyczne[5].
Zespół willowo-parkowy “Kozłówka”
Składa się z willi murowano-drewnianej wzniesionej ok. 1885 roku i otaczającego ją parku krajobrazowego.
Budynek koszar
Drewniany budynek koszar wybudowany w stylu wielkoruskim. Wpisany do rejestru zabytków w 1999 roku. Znajduje się na ulicy Zegrzyńskiej.
Pomnik Polski Walczącej
Wcześniej w miejscu, gdzie teraz znajduje się Pomnik Polski Walczącej, stał krzyż brzozowy z tablicą, na której zostały umieszczone nazwiska poległych w walce mieszkańców Legionowa. Krzyż postawiony w latach sześćdziesiątych dziesięć lat później został usunięty. Obecny pomnik powstał z inicjatywy byłych żołnierzy I Rejonu VII Obwodu "Obroża" Armii Krajowej, został odsłonięty i poświęcony 22 maja 1994 r. a opiekują się nim uczniowie Szkoły Podstawowej Nr 7 im. VII Obwodu "Obroża" Armii Krajowej.
Głaz pamięci harcerzy poległych 2 sierpnia 1944 r
Głaz poświęcony pamięci harcerzy poległych 2 sierpnia 1944 r. W jego budowę zaangażowali się żołnierze AK I Rejonu VII Obwodu "Obroża" w Legionowie. Odsłonięcia pomnika w dniu 2 sierpnia 1986 r. dokonała matka jednego z poległych harcerzy, pani Jadwiga Zakrzewska oraz przewodniczący zarządu środowiska żołnierzy AK VII Obwodu "Obroża" kpt. Edward Dietrich[8]. Pomnik poświęcił ks. kapelan Leszek Kołoniecki z kościoła garnizonowego w Legionowie.
Głaz w hołdzie dowódcy Romanowi Kłoczkowskiemu ps. Grosz
Głaz narzutowy umieszczony na postumencie żelbetowym. W części frontowej głazu umieszczono granitową tablicę. Pomnik odsłonięto 3 maja 1992 roku. Autorami projektu są: Edward Dietrich i mgr inż. arch. Bogusław Piątek[9]. Głaz znajduje się na ogrodzonej metalowym ogrodzeniem działce, bez swobodnego dostępu do niego. .
Głaz Al. Sybiraków na Osiedlu Piaski
Na betonowym fundamencie ułożono płytki kamienne. Podtrzymują one płytę z jasnego granitu. Na płycie umieszczono kamienny cokół, na którym zamocowano głaz granitowy. W części frontowej głazu wkuto metalową tablicę. 6 listopada 1994 roku jednej z ulic osiedla Piaski w Legionowie (na terenie garnizonu) nadano nazwę al. Sybiraków. Pomnik wraz z aleją został 8 listopada 1994 roku poświęcony ofiarom walk z caratem i komunizmem. Autorem projektu jest mjr Grzegorz Nowak[9].
Głaz upamiętniający Generała Bolesława Roję
W 1919 roku na wniosek gen. Bolesława Roi, miasto otrzymało nazwę Legionowo. Głaz znajduje się na Bukowcu, na ulicy gen. Bolesława Roi.
Głaz upamiętniający rodzinę Rykaczewskich
Hołd dla rodziny, która w okresie okupacji działała w konspiracji niepodległościowej. W latach późniejszych oddani pracy zawodowej i społecznej, szanowani obywatele miasta[10].
Obelisk upamiętniający podchorążych: Jerzego Dąbrowskiego ps Lato i Stefana Majewskiego ps Warta
Odsłonięcie pomnika odbyło się w 68 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego na Placu Kościuszki w miejscu, gdzie zostali pojmani przez Niemców 20 czerwca 1943 roku. Pięć dni później, 25 czerwca 1943 roku zostali rozstrzelani za "transport broni ze zrzutów alianckich".
Tablica pamięci Wandy Tomczyńskiej, porucznika Armii Krajowej ps. "Ala"
Wanda Tomczyńska praktycznie już od pierwszych tygodni okupacji niemieckiej w 1939 r. podjęła działalność konspiracyjną w szeregach ZWZ-AK w Legionowie. Tablicę odsłonięto w drugą rocznicę śmierci por. Wandy Tomczyńskiej, 17 września 2000 roku.
Tablica pamięci Andrzeja Paszkowskiego, kapitana Armii Krajowej ps. "Dzik", "Kord"
Andrzej Paszkowski to honorowy obywatel miasta Legionowo. Tablica została odsłonięta 3 maja 2013 r. i znajduje się przy rondzie u zbiegu ulic Tadeusza Kościuszki, Jana Matejki i Zygmunta Krasińskiego, które od 26 września 2012 r. nosi jego imię.
Obelisk z pamiątkową tablicą w Kwaterze Wojennej
Na cmentarzu przy Alei Legionów utworzono w latach 50. XX wieku Kwaterę wojenną w której spoczywają żołnierze Wojska Polskiego i Armii Krajowej oraz cywilne ofiary hitlerowskich mordów. Pomiędzy mogiłami wzniesiono wysoki obelisk, który odnowiono 1 września 2004 r. zdobiąc go granitowymi płytami.
Metalowy Krzyż w Kwaterze Zesłańców Sybiru
Z inicjatywy Koła Związku Sybiraków na cmentarzu przy Alei Legionów powstała Kwatera Zesłańców Sybiru. W ogrodzonej części nekropolii stanął metalowy krzyż będący symboliczną mogiłą tych, którzy nie wrócili z zsyłki. Obok niego chowani są dawni Sybiracy z Legionowa i okolic.
Od 2015 roku do dyspozycji mieszkańców jest tężnia zlokalizowana w Parku Zdrowia.
W strukturze ekonomicznej miasta dominuje przemysł odzieżowy, spożywczy, metalowy, materiałów budowlanych, drzewny, przemysł chemiczny, zakłady artykułów technicznych i turystycznych, handel i usługi.
Mimo braku oficjalnych uregulowań, oficjalna strona Urzędu Miasta podaje[12] podział na 11 jednostek:
Przez miasto przechodzą drogi:
Stacja kolejowa Legionowo znajduje się na trasie międzynarodowego korytarza transportowego E65: Zebrzydowice – Katowice – Warszawa – Gdańsk Gł. Od stacji Legionowo odchodzi linia kolejowa Legionowo – Tłuszcz. Na terenie miasta są 2 stacje kolejowe: Legionowo, Legionowo Piaski i jeden przystanek kolejowy: Legionowo Przystanek.
Po wielu latach małego zainteresowania, transport kolejowy zaczyna odgrywać rolę głównego środka transportu w dojazdach mieszkańców do stolicy. W latach 2007-2010 przeprowadzone zostały prace modernizacyjne odcinka kolejowego między Warszawą Wschodnią a Legionowem wraz z przebudową stacji kolejowej Legionowo, mające na celu podnieść prędkość szlakową a tym samym uatrakcyjnić ten środek transportu, tworząc szybkie połączenie między Legionowem a Śródmieściem Warszawy. W ramach tej inwestycji obecnie trwa przebudowa kolejnego odcinka: Legionowo – Chotomów. Obecnie trwa budowa Centrum Komunikacyjnego, będącym docelowo głównym miejscem przesiadkowym dla mieszkańców powiatu[13]. Ma obejmować dworzec kolejowy z lokalami usługowymi, parking jedno- i wielopoziomowy oraz perony autobusowe.
Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z wieloma miastami realizowane przez spółki kolejowe PKP Intercity i Koleje Mazowieckie:
W 2010 roku zostało uruchomione połączenie kolejowe linii S9 organizowane przez Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie na głównej trasie Warszawa Gdańska – Legionowo. W czerwcu 2012 została uruchomiona wariantowa S3 łącząca Legionowo z Lotniskiem Chopina w Warszawie. W pociągach linii SKM S3 i S9 honorowana jest pełna taryfa biletowa ZTM. Obecnie pociągi linii SKM S9 kursują podstawowo w relacji Legionowo – Warszawa Zachodnia peron 8 (d. Warszawa Wola), z wybranymi kursami w godzinach szczytów komunikacyjnych rozpoczynającymi ze stacji Legionowo Piaski, natomiast linia S3 kursuje w relacji Wieliszew/Legionowo Piaski – Lotnisko Chopina.
W ramach zawartego Porozumienia międzygminnego z ZTM organizowane są połączenia liniami autobusowymi:
W autobusach 723, 731, 736 i N63 honorowane są wszystkie bilety ujęte w taryfie ZTM. W autobusach linii L-8, L-9 i L10, L11 honorowane są bilety ZTM od dobowego wzwyż. W/w linie "L" funkcjonują na zlecenie gmin ościennych tj. Nieporętu i Wieliszewa (Legionowo jest tylko punktem docelowym tras linii).
Mieszkańców do stacji PKP i centrum miasta dowożą darmowe autobusy[14]:
Na terenie Legionowa funkcjonują także prywatni przewoźnicy autobusowi:
Państwowe
Niepubliczne
Niepubliczne
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.