Loading AI tools
litewski polityk i działacz społeczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Valdas Adamkus (ur. 3 listopada 1926 w Kownie[1] jako Voldemaras Adamkavičius[2]) – litewski i amerykański polityk, inżynier i działacz społeczny, prezydent Litwy (1998–2003 oraz 2004–2009).
_(cropped).jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia |
3 listopada 1926 |
|---|---|
| Prezydent Litwy | |
| Okres |
od 26 lutego 1998 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Prezydent Litwy | |
| Okres |
od 12 lipca 2004 |
| Poprzednik |
Artūras Paulauskas (p.o.) |
| Następca | |
 | |
| Odznaczenia | |
                                    | |
Urodził się jako Voldemaras Adamkavičius, imię Valdas i nazwisko Adamkus przyjął w 1955[2]. Jego ojciec był jednym z założycieli i wykładowców szkoły lotniczej w przedwojennej Litwie. Kształcił się w kowieńskim gimnazjum Aušra, podczas wojny przyłączył się do antyniemieckiego ruchu oporu[3]. Kolportował wtedy podziemne czasopisma, m.in. patriotyczną gazetę „Jaunime, budėk!”. W 1944 wraz z rodzicami wyjechał do Niemiec, po krótkim pobycie powrócił jednak na Litwę w celu walki z sowieckim okupantem. Jeszcze w tym samym roku opuścił kraj. Ukończył litewskie gimnazjum w Niemczech, po czym studiował na wydziale nauk przyrodniczych Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Pracował w międzyczasie dla YMCA[1][4].
W 1949 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych[5], uzyskał obywatelstwo tego państwa[6]. W 1960 ukończył inżynierię lądową w Illinois Institute of Technology[1]. Początkowo pracował w fabryce produkującej części samochodowe, a następnie jako kreślarz w firmie inżynierskiej. Od początku lat 90. był zatrudniony w agencji federalnej Environmental Protection Agency, zajmował stanowisko zastępcy administratora i następnie do 1997 administratora regionu EPA zajmującego się ochroną Wielkich Jezior Północnoamerykańskich[1].
Na emigracji zaangażowany w działalność na rzecz społeczności litewskiej. W 1951 założył klub sportowy dla mniejszości litewskiej pod nazwą Lituanica. Był aktywnym organizatorem demonstracji i petycji przeciwko zniewoleniu Litwy, w latach 1961–1964 wchodził w skład zarządu Lithuanian-American Community, działał również w innych litewskich emigracyjnych organizacjach pozarządowych. W 1983 zorganizował światowe zawody sportowców litewskich. Był aktywnym członkiem Partii Republikańskiej. Od 1972 co kilka lat odwiedzał Litwę, przewożąc publikacje o tematyce litewskiej zakazane w ZSRR[1][3][4].
W 1993 prowadził kampanię wyborczą emigracyjnego kandydata na prezydenta Litwy Stasysa Lozoraitisa, włączył się również w kampanię umiarkowanych ugrupowań prawicowych w wyborach parlamentarnych w 1996[3]. W 1997 został wpisany na ostatnie miejsce listy wyborczej Litewskiego Związku Centrum w wyborach do rady miejskiej w Szawlach[7].
W 1997 wystartował jako niezależny w wyborach prezydenckich. Po pierwszej turze znacząco przegrywał z Artūrasem Paulauskasem, jednak w drugiej, przeprowadzonej 4 stycznia 1998, pokonał kontrkandydata, uzyskując 50,4% głosów[8]. Opowiadał się za akcesją Litwy do NATO i Unii Europejskiej. 5 stycznia 2003 przegrał drugą turę kolejnych wyborów prezydenckich. Jego kontrkandydat, były premier Rolandas Paksas, dostał wówczas 54,7% głosów[8]. Nowy prezydent już w 2004 został złożony z urzędu w wyniku procedury impeachmentu[3], co skutkowało przedterminowymi wyborami. W drugiej turze z 27 czerwca 2004 Valdas Adamkus wynikiem 52,7% głosów pokonał Kazimirę Prunskienė[8]. Drugą prezydencką kadencję zakończył 12 lipca 2009.
W latach 1951−2023 żonaty z Almą Adamkienė[4][9].
Otrzymał tytuł doktora honoris causa około 20 uczelni, w tym litewskich, polskich i amerykańskich[3]. Otrzymał tytuł „Człowieka Roku” 2003 Forum Ekonomicznego[13]. W 2012 został laureatem Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W 2022 otrzymał tytuł honorowego obywatela Wilna[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
