Loading AI tools
regionalny zwyczaj wielkanocny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Turki, turki wielkanocne – wielkanocny zwyczaj ludowy związany ze strażą przy Grobie Pańskim znany w regonach Kaliskim, Podkrapackim, na Mazowszu Płockim (Góra)[1][2] i w okolicach Koziegłów (Koziegłówki, Winowno, Lgota-Mokrzesz)[3].
Według legendy funkcjonująca w tych regionach nazwa straży grobowych wywodzi się z czasów odsieczy wiedeńskiej. Powracający z wojny chłopi ubrani byli w zdobyczne stroje tureckie i przybywali do rodzinnych wsi w Wielki Piątek, Wielką Sobotę lub Wielką Niedzielę, udając się bezpośrednio do kościoła i zaciągając wartę przy Grobie Pańskim[4].
Zwyczaj ten przetrwał do dnia dzisiejszego, szczególnie uroczyście obchodzony jest w województwie podkarpackim – w Woli Rzeczyckiej oraz w Radomyślu nad Sanem. Pomimo drobnych różnic, w większości wsi przebieg obchodów wygląda podobnie. Rozpoczyna je straż w strojach żałobnych przy grobie Chrystusa, która trwa przez cały Wielki Piątek aż do rezurekcji. W Wielką Niedzielę odbywa się defilada (często z orkiestrą dętą), połączona z pokazem musztry. „Turki” przybierają wtedy mundury ozdobione szarfami, pomponami lub kwiatami. Po uroczystym przemarszu uczestnicy defilady obchodzą wszystkie domostwa i składają gospodarzom wielkanocne życzenia[5].
W wyniku zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683, wojsko Rzeczypospolitej zdobyło liczne łupy, w tym oręż i mundury tureckie. W wyprawie brali udział także żołnierze pochodzący z Radomyśla i okolic, dowodzeni przez Nikodema Żaboklickiego. Według podań ludowych żołnierze wrócili do Radomyśla nad Sanem dopiero wiosną 1684, w Wielki Piątek. Ubrani w zdobyczne mundury i wyposażeni w turecką broń, postanowili zaciągnąć straż przed Grobem Chrystusa, składając w ten sposób podziękowanie za szczęśliwy powrót do domu, co dało początek tradycji[6].
Członkowie Straży Grobowej pełnią w niej określone funkcje. Każda drużyna składa się ze zwiadowców i szeregowych żołnierzy, na czele których stoi basza (z jęz. irańskiego – wysokiej rangi urzędnik osmańskiej Turcji)[7]. Odznacza się on charakterystycznym strojem – długą peleryną, brodą (nieraz sztuczną) oraz pokaźnym brzuchem. Basza powinien wykazywać się poczuciem humoru i pomysłowością, gdyż to na nim spoczywa zaszczytne zadanie składania życzeń gospodarzom. Baszy towarzyszy czterech adiutantów, tzw. „kogutów”, ubranych przeważnie w wysokie, stożkowe czapki zwane czako oraz obowiązkowy poczet sztandarowy. Poza wyżej wymienionymi funkcjami, w pewnych miejscowościach obecni są także doktorzy odpowiedzialni za strojenie żartów oraz kwatermistrz, zwany inaczej dordą. Jego zadanie polega na zbieraniu przeróżnych trunków do jednej manierki, w wyniku czego powstaje „napój turecki”, którym częstowani są co odważniejsi przechodnie[8].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
