Loading AI tools
lud północnohalmaherski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tidore, czasami Todore[1][2] (indonez. orang Tidore, suku Tidore[3]) – indonezyjska grupa etniczna pochodząca z prowincji Moluki Północne, zamieszkująca m.in. wyspy Tidore i Mare. Ich populacja wynosi ok. 60–70 tys. osób[4][5], z czego połowa zamieszkuje wyspę Tidore[5]. Należą do ludów północnohalmaherskich (spoza grupy ludów austronezyjskich)[4][6].
 Rybacy z wyspy Tidore | |
| Populacja |
60–70 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
islam, wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
| Pokrewne | |
Są blisko spokrewnieni z ludem Ternate, zarówno pod względem kulturowym, jak i językowym, ale obie grupy uważają się za etnicznie odrębne[7]. Języki tidore i ternate są wzajemnie zrozumiałe[8][9]. Posługują się także lokalnym malajskim, który często służy jako pierwszy język[10]. W użyciu jest również język indonezyjski, zwłaszcza w sytuacjach oficjalnych i edukacji[11]. Przynajmniej od XV w. mieli rozwiniętą tradycję literacką na bazie pisma arabskiego[12][13], przy czym w XX w. zaczęto stosować alfabet łaciński[4]. Wyznają islam w odmianie sunnickiej[4], który stanowi element ich tożsamości etnicznej[14].
Do ok. 1250 r. wyspa Tidore miała być niezamieszkana[11]. W XV w. zaczął rozprzestrzeniać się islam[14][15]. Już przed przybyciem Europejczyków tworzyli dość złożone społeczeństwo, wykraczające poza organizację plemienną (jako nieliczni spośród ludów papuaskojęzycznych)[16]. Pod względem kulturowym i fizycznym są silnie związani z ludnością zachodniej Indonezji[17]. Dominowali w Sułtanacie Tidore (XV–XX w.), którego wpływy objęły południe wyspy Halmahera. Wpływ sułtanatu dosięgnął również zachodniego wybrzeża Nowej Gwinei. Specjalizował się on w handlu goździkami[4]. Dziś terytorium państwa Tidore wchodzi w skład Republiki Indonezji, a instytucje sułtanatu utrzymują się jedynie jako elementy folkloru[5].
Ich dorobek kulturowy kształtowały interakcje z różnymi kulturami, zarówno indonezyjskimi (w tym jawajską), jak i europejskimi (holenderską, portugalską)[5]. Podobnie jak Ternate rozwinęli tradycje morskie i żeglarskie[18]. Historycznie uczestniczyli w szerzeniu islamu we wschodniej części archipelagu[19][20]. W XVII w. prowadzili najazdy na inne wyspy (południowe Moluki, wyspy Sula, północne Sulawesi i wyspy Banggai), tzw. wyprawy hongi. Byli też zaangażowani w handel niewolnikami[21]. Utrzymują bliższe kontakty z grupami etnicznymi Sangir (migranci z wysp Sangir-Talaud) i Tabaru (jeden z ludów Halmahery); ludność Tabaru, która osiedliła się na wyspie Tidore, przyjęła islam[22]. Miejscowość Soa Sio (w południowo-wschodniej części wyspy), stanowiąca ośrodek handlu i administracji, odznacza się dużym odsetkiem ludności napływowej (Manado, Chińczycy i in.)[23].
Równolegle z islamem występują silne wpływy tradycyjnych wierzeń[24][25]. Istnieje praktyka małżeństw aranżowanych, aczkolwiek już w zaniku. Zdarza się poligynia. Lokalizacja małżeństwa różna – współmałżonkowie zamieszkują u rodziców żony lub męża (rzadziej). Tradycyjna organizacja społeczna opiera się na społeczności wiejskiej i soa, czyli patrylinearnych jednostkach pokrewieństwa. Współcześnie funkcjonuje model indonezyjski[26]. Wsie na Tidore liczą od 200 do 5 tys. mieszkańców[5]. Mają znaczącą populację miejską[4]. Poza wyspą Tidore zamieszkują też wyspy Mare, Maitara, Moti (północny fragment), rejon nadbrzeżny Halmahery oraz grupy wysp Bacan i Obi[27], a także wyspy Sangir (Celebes Północny)[28] i indonezyjską część Nowej Gwinei[29].
Zajmują się produkcją kopry, rolnictwem (rośliny okopowe: korzeniowe i bulwiaste, warzywa, ryż) i rybołówstwem[4]. Niektórzy pracują w administracji[30]. Ludność wiejska zajmuje się też hodowlą zwierząt, w tym drobiu i kóz. Podstawowymi składnikami diety są maniok i kukurydza, w mniejszym zakresie ryż. Pewne znaczenie mają też banany, kolokazja i słodkie ziemniaki. Mięso (z wyjątkiem ryb) spożywa się rzadko, warzywa również dość sporadycznie. Dawniej zasadniczą rolę odgrywało sago, które musiało być sprowadzane z zewnątrz[31]. Do najważniejszych upraw dochodowych należą: palma kokosowa (w postaci kopry), goździki, gałka muszkatołowa, a także kakao[32]. Rozwinięte rzemiosło (we wsi Toloa – kowalstwo i budowa łodzi, na wyspie Mare – garncarstwo)[26]; niektóre wsie specjalizują się w koszykarstwie lub obróbce metali[32]. Historycznie byli regionalnymi dostawcami maczet, toporów i sprzętu do połowu ryb[33].
,_The_Moluccas_(15013115470).jpg)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
