Ternate (Moluki)

Ternate (indonez. Pulau Ternate), także Tarnate^[2] – wyspa w Indonezji na Morzu Moluckim w archipelagu Moluków na zachód od Halmahery i na północ od Tidore; powierzchnia 101,57 km²^[1], ok. 207 tys. mieszkańców (2016). Wraz z kilkoma mniejszymi wyspami (m.in. Moti, Mayau) tworzy okręg miejski (kota) Kota Ternate o powierzchni lądowej 162,03 km²^[1]. Powierzchnia górzysta, w centrum wyspy wulkan Gamalama (1715 m n.p.m.)^[1][3], dwa jeziora Tolire. Uprawa ryżu, kukurydzy, palmy kokosowej, kawowca, pieprzu; rybołówstwo; eksploatacja lasów (gł. rattan i heban).

Ten artykuł dotyczy wyspy w archipelagu Moluków. Zobacz też: inne znaczenia nazwy „Ternate”.

Ternate

Pulau Ternate

Wulkan Gamalama
Kontynent	Azja
Państwo	Indonezja
Akwen	Morze Moluckie
Archipelag	Moluki
Powierzchnia	101,57 km²
Najwyższy punkt	1715 m n.p.m.
Populacja (2016) • liczba ludności	207 091[1][a]
Położenie na mapie Indonezji Ternate
0°47′00″N 127°22′00″E
Ternate w archipelagu Moluków (czerwony punkt na mapie)

Administracyjnie należy do prowincji Moluki Północne^[4]. Jest to główny ośrodek polityczny i ekonomiczny północnych Moluków^[5][6].

Większość mieszkańców północnej części wyspy to osoby z ludu Ternate. Południową część wyspy zamieszkuje głównie ludność napływowa^[7]. W użyciu są dwa miejscowe języki: lokalny malajski (język miasta Ternate) oraz język ternate (przeważający na terenach wiejskich)^[8]. Do migrantów na wyspie Ternate należą m.in. inne grupy ludności z Moluków (Tobelo z Halmahery, Ambończycy), ludność Manado i Sangir (z prowincji Celebes Północny) oraz Jawajczycy^[9].

Historia

Pierwotna nazwa wyspy to Tarinate. W języku ternate zamiennie występują formy Tarnate i Ternate, natomiast w języku indonezyjskim używa się nazwy Ternate^[10].

Mimo niewielkich rozmiarów wyspa zawsze była jedną z najważniejszych na Molukach, głównie ze względu na występujące obficie przyprawy korzenne. Rdzenna ludność wyspy wyznaje islam^[10]. Pierwsi osadnicy pojawili się tu nie wcześniej niż w poł. XIII w., ale już wcześniej wyspy Ternate i Tidore musiały być odwiedzane przez kupców (m.in. jawajskich, bugijskich i chińskich)^[11]. W XIV w. wyspa Ternate stała się centrum silnego sułtanatu. W 1512 r. odkryta przez Portugalczyków, którzy w 1522 r. zbudowali tu fort, ale w 1574 r. zostali wyrzuceni z wyspy w wyniku buntu krajowców. Następnie zaczęli tu przybywać Anglicy (od 1579 r.), Hiszpanie (od 1606 r.) i wreszcie Holendrzy (od 1607 r.), którzy opanowali wyspę (ostatnia rebelia stłumiona w 1683 r.). Od zakończenia II wojny światowej należy do Indonezji.

Rysunek nieznanego artysty z 1720 roku przedstawiający wyspę i zbudowany na niej fort

Uwagi

1. Zsumowane dane kecamatanów (odpowiedniki gmin): Pulau Ternate, Ternate Selatan, Ternate Tengah, Ternate Utara; położony w centrum wyspy kecamatan Hutan Lindung, obejmujący wulkan Gamalama, nie jest zamieszkany; pozostałe kecamatany znajdują się na innych wyspach.

Przypisy

1. Kota Ternate Dalam Angka 2017. BPS Kota Ternate, 2017. [dostęp 2019-02-22]. (indonez. • ang.).
2. Ternate, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-06-02].
3. Mbobi 2008 ↓, s. 1309.
4. Tentang Maluku Utara. Pemerintah Provinsi Maluku Utara. [dostęp 2023-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-06)]. (indonez.).
5. Visser 1989 ↓, s. 81.
6. Kiem 1993 ↓, s. 96.
7. Kiem 1993 ↓, s. 99, 122–123 (przyp. 4).
8. BettyB. Litamahuputty BettyB., Description of Ternate Malay, Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2007 [zarchiwizowane z adresu 2007-06-10] (ang.). Brak numerów stron w książce
9. John Pieris: Tragedi Maluku: Sebuah Krisis Peradaban – Analisis Kritis Aspek: Politik, Ekonomi, Sosial-Budaya dan Keamanan. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia, 2004, s. 151–152. ISBN 979-461-513-7. OCLC 60193833. [dostęp 2024-07-26]. (indonez.).
10. RikaR. Hayami-Allen RikaR., A Descriptive Study of the Language of Ternate, the Northern Moluccas, Indonesia, University of Pittsburgh, 2001, s. 6, OCLC 903635866 (ang.).
11. van Staden 1998 ↓, s. 692.

Bibliografia

• Christian Kiem. Re-lslamization among Muslim Youth in Ternate Town, Eastern Indonesia. „Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia”. 8 (1), s. 92–127, luty 1993. ISSN 0217-9520. OCLC 6015360249. JSTOR: 41035729. (ang.).
• E. Mbobi: The Land of Indonesia and East Timor. W: World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. T. 10. New York: Marshall Cavendish, 2008, s. 1302–1311. ISBN 978-0-7614-7643-6. OCLC 80020223. (ang.).
• Miriam van Staden: Where does Malay end and Tidore begin?. W: Jelle Miedema, Cecilia Odé, Rien A. C. Dam (red.): Perspectives on the Bird’s Head of Irian Jaya, Indonesia; Proceedings of the Conference, Leiden, 13–17 October 1997. Amsterdam: Rodopi, 1998, s. 691–716. DOI: 10.1163/9789004652644_035. ISBN 978-9-004-65264-4. ISBN 978-90-420-0644-7. OCLC 41025250. (ang.).
• Leontine E. Visser: Foreign Textiles in Sahu Culture. W: Mattiebelle Gittinger (red.): To Speak with Cloth: Studies in Indonesian Textiles. Los Angeles: Museum of Cultural History, University of California, 1989, s. 80–90. ISBN 978-0-930741-17-4. OCLC 20970370. [dostęp 2022-12-31]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie satelitarne z Google Maps

Kontrola autorytatywna (wyspa):

• VIAF: 315132124, 606145424683186830858
• GND: 4272036-9
• J9U: 987007551448705171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3986755
• Britannica: place/Ternate-Island
• SNL: Ternate