Szczaw zwyczajny

Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa L.) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Występuje w całej Europie i na większości obszaru Azji, w Afryce Północnej (Maroko) i w Australii^[3]. Rozprzestrzenił się wraz z europejskim osadnictwem w Ameryce Południowej i Afryce. W Polsce gatunek pospolity na całym obszarze (w górach po regiel dolny).

Szczaw zwyczajny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rdestowate
Rodzaj	szczaw
Gatunek	szczaw zwyczajny
Nazwa systematyczna
Rumex acetosa L. Sp.Pl.2, 1753

Pokrój

Owoce

Morfologia

Pokrój

Roślina wieloletnia, 30-100 cm wysokości.

Liście

Odziomkowe na długich ogonkach jajowato-podługowate, górne liście siedzące.

Kwiaty

Roślina dwupienna. Kwiaty małe, jednopłciowe w luźnych, wąskich wiechach, czerwonawe. Okwiat składa się z 6 działek w dwóch okółkach. Kwiaty męskie mają 6 pręcików, których długie nitki zwisają na zewnątrz okwiatu, kwiaty żeńskie pojedynczy słupek z trójgraniastą zalążnią i trójdzielnym, pędzelkowatym znamieniem.

Owoc

Trójgraniasty orzeszek z czarnym, błyszczącym nasieniem^[4], otoczony trzema skrzydełkami, które pełnią funkcję aparatu lotnego.

Część podziemna

Ma zimujące kłącze i mięsisty, głęboki korzeń palowy.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Rośnie na glebach żyznych, bogatych w azot (roślina azotolubna). W Polsce pospolity na polanach, łąkach i przydrożach, spotykany jako chwast ruderalny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Molinio-Arrhenatheretea i gatunek wyróżniający dla związku (All.) Aperion spicae-venti^[5]. Liczba chromosomów 2n = 14^[6].

Zmienność

Tworzy mieszańce ze szczawiem rozpierzchłym^[6].

Zastosowanie

• Sztuka kulinarna: liście zawierające kwas szczawiowy są jadalne i używane w kuchni do przyrządzania zup, sosów i sałatek.
• Roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są liście. Herbatka ze szczawiu pomaga przy dolegliwościach wątroby i nerek. Naparem płucze się owrzodzoną jamę ustną, przemywa czyraki i trudno gojące zranienia^{[potrzebny przypis]}.

Wartość odżywcza Szczaw zwyczajny (100 g)
Wartość energetyczna 108 kJ (26 kcal) Białka 1,1 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Węglowodany 4,9 g szczegółowe informacje Przyswajalne 2,3 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Jednocukry Glukoza 0,2 g Fruktoza 0,3 g Dwucukry Sacharoza 0,5 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,1 g Błonnik 2,6 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 12% 12% M 6,8% 6,8% 8,7% 8,7% Tłuszcze 0,8 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,08 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,06 g Wielonienasycone 0,48 g omega-3 0,4 g α-Linolenowy (ALA) 0,4 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 36% 36% 36% 36% M 25% 25% 25% 25% omega-6 0,08 g Linolowy (LA) 0,08 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% Woda 92,1 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5%			Witaminy Witamina C 35,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 47% 47% 47% 47% M 39% 39% 39% 39% Tiamina (B1) 0,002 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Ryboflawina (B2) 0,298 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 27% 27% 27% 27% M 23% 23% 23% 23% Niacyna (B3) 0,59 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,2% 4,2% 4,2% 4,2% M 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% Witamina B6 0,15 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 10% 10% M 12% 12% 8,8% 8,8% Foliany 0,013 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,641 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 92% 92% 92% 92% M 71% 71% 71% 71% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Makroelementy Fosfor 23 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Wapń 80 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,0% 8,0% 6,7% 6,7% M 8,0% 8,0% 8,0% 6,7% Magnez 19 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,1% 5,9% 5,9% 5,9% M 4,8% 4,5% 4,5% 4,5% Potas 333 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% M 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% Sód 14 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,9% 0,9% 1,1% 1,2% M 0,9% 0,9% 1,1% 1,2% Mikroelementy Jod b.d. mg Żelazo 2,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 25% 25% M 25% 25% 25% 25% Miedź 0,07 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% M 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% Cynk 0,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 10% 10% M 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% Mangan 0,34 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 19% 19% M 15% 15% 15% 15%
Dane liczbowe na podstawie: [7] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[8]

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
4. F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, s. 138. ISBN 83-09-01473-2.
5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
6. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce
7. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 518. ISBN 978-83-200-5311-1.
8. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.). Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (takson):

• NKC: ph184797
• J9U: 987007548652205171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: plant/garden-sorrel, plant/sorrel
• SNL: engsyre
• Catalana: 0075852

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 38783
• EoL: 485385
• EUNIS: 177593
• Flora of China: 200006745
• Flora of North America: 200006745
• FloraWeb: 5073
• GBIF: 2888951
• identyfikator iNaturalist: 55821
• IPNI: 332105-2
• ITIS: 504901
• NCBI: 41241
• Plant Finder: 285455
• identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2424198
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:332105-2
• Tela Botanica: 58578
• identyfikator Tropicos: 26000095
• USDA PLANTS: RUAC2
• CoL: 4TPGJ