Szczaw rozpierzchły (Rumex thyrsiflorus Fingerh.) – gatunek rośliny z rodzinyrdestowatych. Pochodzi z Europy Środkowej i Wschodniej oraz Syberii, z zasięgiem naturalnym przedstawianym jako sięgającym na zachodzie do Danii i Holandii[4], ale status w Polsce jest określany jako niepewny, przynajmniej w części obszaru[5]. Gatunek bardzo ekspansywny[6], rozprzestrzeniający się inwazyjnie w Europie Zachodniej[7]. Zawleczony też został do Ameryki Północnej[8]. W Polsce pospolity z wyjątkiem obszarów górskich, łódzkiego i krańców północno-wschodnich, gdzie jest rzadszy[9]. Często rośnie na siedliskach zaburzonych – na trawnikach, przydrożach i innych terenach ruderalnych[6].
Gatunek wykorzystywany jest jako roślina jadalna i lecznicza[10].
Pokrój
Roślina wieloletnia, osiąga 30–100 (rzadko do 120) cm wysokości. Wykształca tęgi i długi korzeń palowy z rozgałęziającą się szyją korzeniową wydającą do kilku łodyg kwiatonośnych. Łodygi wzniesione, niemal pełne, obłe i wyraźnie żeberkowane[6].
Szaro- lub sinozielone. Odziomkowe na długich ogonkach, lancetowate, u nasady strzałkowate, z ostrymi klapami[6]. Są 3–4 razy tak długie jak szerokie[7]. Liście łodygowe w liczbie 4–6, ku górze coraz mniejsze i węższe, z coraz krótszym ogonkiem (najwyższe siedzące). Ich klapy u nasady są długie i wąskie, obcęgowato obejmują łodygę, często odgięte są prostopadle do blaszki. Ta w najwyższych liściach równowąska i tylko u nasady rozszerzona (liście są do 14 razy dłuższe niż szerokie[7])[6]. Blaszka liści jest sztywna, często nieco kędzierzawa na brzegu, od spodu naga do gęsto brodawkowanej[6]. Przylistki zrośnięte są w postrzępioną gatkę[5].
Roślina dwupienna. Kwiaty małe, jednopłciowe, skupione po kilka (zwykle 4–8[8]) w pęczkach, a te w wiechach obficie rozgałęzionych, przy czym przynajmniej gałązki w dolnej i środkowej części kwiatostanu są rozgałęzione powtórnie. Kwiaty wyrastają na szypułkach zbliżonych długością do okwiatu, członowanych poniżej połowy. Okwiat składa się z 6 listków w dwóch okółkach. Działki okółka zewnętrznego odgięte są do tyłu. Błoniasty okwiat okółka wewnętrznego osiąga w czasie owocowania do 3, rzadziej 3,5 mm średnicy, ma kształt okrągławoeliptyczny o nasadzie szerokosercowatej, kolor żółtobrązowy, w różnym stopniu zaczerwieniony, z ciemniejszymi żyłkami przewodzącymi przy krawędziach listków[6]. Kwiaty męskie mają 6 pręcików, kwiaty żeńskie pojedynczy słupek z trójgraniastą zalążnią i trzema szyjkami[5].
Trójgraniaste niełupki o długości 2 mm, ciemnobrązowe, o wąskich, wystających kantach[6].
Gatunki podobne
Szczaw ogrodowy i szczaw zwyczajny – oba mają liście trawiastozielone i co najwyżej 4 razy tak długie jak szerokie. Szczaw zwyczajny rzadko, tylko u większych okazów i tylko na 1–3 gałązkach w obrębie kwiatostanu ma wtórne rozgałęzienia w dolnej ich części. Szczaw ogrodowy ma odgałęzienia kwiatostanu często wtórnie rozgałęzione, ale ma grubą, pustą w środku łodygę, silnie żebrowaną do kanciastej[6].
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej gatunek charakterystyczny dla klasy zespołów (Ass.) Arrhenatheretum elatioris (łąka rajgrasowa) i zespołu Echio-Melilotetum[12].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
Rumex thyrsiflorus Fingerhuth.[w:] Flora of North America [on-line].eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA..[dostęp 2020-10-19].
Adam Zając, Maria Zając (red.):Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce.Kraków:Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ,2001,s.484. ISBN83-915161-1-3.
WładysławMatuszkiewicz:Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.Warszawa:Wyd. Naukowe PWN,2005. ISBN83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce