Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Straż Graniczna – formacja graniczna II Rzeczypospolitej[uwaga 1] ochraniająca granicę północno-wschodnią i wschodnią, to jest granicę z Litwą, Łotwą, ZSRR oraz z Rumunią na odcinku Żezawa – Zaleszczyki.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Tradycje | |
Rodowód | |
Organizacja | |
Podległość |
Ministerstwo Spraw Wojskowych |
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 roku zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[1]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[2] na podstawie etatów zatwierdzonych 1 września 1922[3]. Nowa formacja graniczna zorganizowana została na wzór wojskowy i podporządkowaną Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Jej tworzenie oparto na zasobach kadrowych armii i zaciągu ochotniczym byłych wojskowych[4].
Według Prochwicza, z dniem 1 września 1922 roku powstała Straż Graniczna. Bataliony Celne Ministerstwa Skarbu przemianowano na Bataliony Straży Granicznej. Formacja dysponowała 44 batalionami Straży Granicznej, 3 szwadronami żandarmerii etapowej, szkołą podoficerską w Łomży. W grudniu 1922 roku dysponowała około 22 tys. żołnierzy[5].
Na czele formacji stanęła Główna Komenda Straży Granicznej. Granicę wschodnią podzielono na odcinki wojewódzkie. Utworzono komendy wojewódzkie Straży Granicznej w Wilnie, Nowogródku, Białymstoku, Brześciu, Łucku i Tarnopolu. Utworzono też podległe komendom wojewódzkim komendy powiatowe Straży Granicznej w Sopoćkiniach, Nieświeżu, Wilnie, Święcianach, Głębokiem, Wilejce, Stołpcach, Łunińcu, Sarnach, Korcu, Krzemieńcu i Tarnopolu. Zakres działań komendy powiatowej nie zawsze pokrywał się z granicami powiatów nadgranicznych[6]. Każdej komendzie powiatowej przydzielono po trzy bataliony piechoty z wyjątkiem komendy w Tarnopolu i w Sarnach. Nowa formacja liczyła 36 batalionów piechoty o łącznym stanie 22 tys. żołnierzy. Planowano utworzenie dodatkowych oddziałów konnych stanowiących obwody[7]. W przypadku obsady granicy jednego z batalionów na terenie innego powiatu niż siedziba komendanta powiatowego, dowódca batalionu odkomenderowywał oficera łącznikowego do danego starosty[3].
Komendy wojewódzkie Straży Granicznej przyjęły nazwy województw. Komendant podlegał w sprawach służby granicznej wojewodzie, a pod względem dyscyplinarnym, administracyjnym i regulaminowym głównemu komendantowi Straży Granicznej. Komendantom wojewódzkim za pośrednictwem komend powiatowych podlegały wszystkie bataliony Straży Granicznej stacjonujące w obrębie województwa[4].
Na podstawie uchwały Rady Ministrów z 24 maja zarządzono likwidację Straży granicznej do dnia 1 lipca 1923[8]. Minister Spraw Wewnętrznych wydał rozkaz nr Ldz 2730/pf/og.org. w którym określał sposób rozwiązania formacji[9] Formację praktycznie rozformowano w dwóch etapach. Do 1 lipca 1923 roku zlikwidowano większość batalionów, a ochronę granicy przejęła Policja Państwowa. Wyjątek stanowiło sześć batalionów Straży Granicznej, którymi to Minister Spraw Wewnętrznych zarządzeniem z 15 czerwca 1923 nakazał obsadzić granicę na Wileńszczyźnie. Na terenie powiatów: brasławskiego, dziśnieńskiego, duniłowskiego i wilejskiego pozostawiono do jesieni bataliony nr 9., 27., 28., 39., 31. i 33 zmieniając im jednocześnie etaty[8]. Pełniły one służbę na granicy polsko–litewskiej, gdzie nadal utrzymywała się napięta sytuacja polityczna. Ochraniały odcinek od Michalin do Werejek[10]. Do 10 lipca 1923 roku zlikwidowano Główną Komendę Straży Granicznej[10]. W jej miejsce, w celu koordynacji działań sześciu pozostawionych batalionów, utworzono Komendę Batalionów Straży Granicznej podległą Departamentowi III Ministerstwa Spraw Wojskowych. Komendantem mianowany został mjr Antoni Gedke[11][12]. Komenda Baonów SG przejęła biuro dotychczasowej Komendy Głównej SG przy ul. Przeskok 2[12].
Straż Graniczną ostatecznie zlikwidowano rozkazem Ministra Spraw Wewnętrznych nr L. 4625/pf/org z 3 października 1923. Nakazywał on rozformowanie sześciu batalionów na Wileńszczyźnie, Komendy Batalionów SG w Warszawie i Szkoły Podoficerskiej SG w Łomży. Bataliony miały rozpocząć przekazywanie odcinków granicznych Policji Państwowej z dniem 15 października, a zakończyć do 24.00 22 października[13].
Granica podzielona była na odcinki batalionów, kompanii i plutonów. Podstawowym elementem służby były posterunki graniczne. Każdy pluton wystawiał pewną liczbę wart, a te z kolei posterunki, patrole piesze i konne oraz czaty i zasadzki. Był to kordonowy system przyjęty od rosyjskiej straży granicznej. Większość elementów granicznych rozmieszczona była bezpośrednio wzdłuż granicy. Przejściowe punkty graniczne obsadzono urzędnikami celnymi, policjantami i żołnierzami Straży Granicznej. Kontrolę dokumentów prowadziły organa policji[14].
Dyslokacja i obsada personalna Straży Granicznej według stanu na dzień 1 grudnia 1922[15][16][17]
Główna Komenda Straży Granicznej – Warszawa
W Głównej Komendzie Straży Granicznej zatrudnionych było 29 oficerów, w tym 2 pułkowników, 1 major, 9 kapitanów, 12 poruczników, 4 podporuczników i 1 chorąży[18].
Jednostki w terenie:
Komenda Wojewódzka Straży Granicznej w Białymstoku
Komenda Wojewódzka Straży Granicznej w Wilnie
Komenda Wojewódzka Straży Granicznej w Nowogródku
Komenda Wojewódzka Straży Granicznej w Brześciu
Komenda Wojewódzka Straży Granicznej w Łucku
Komenda Wojewódzka Straży Granicznej w Tarnopolu (na etacie komendy powiatowej)
Obsada personalna Komendy Baonów Straży Granicznej:[12]
Do każdego wydziału został przydzielony jeden oficer – referent[12].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.