Stanisław Pietruski

Stanisław Marian Pietruski (ur. 6 lipca 1893 w Gródku Jagiellońskim, zm. 2 lutego 1971 we Wrocławiu) – kapitan pilot-nawigator Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Stanisław Marian Pietruski

Stanisław Pietruski, kpt. pilot
kapitan pilot nawigator
Data i miejsce urodzenia	6 lipca 1893 Gródek Jagielloński
Data i miejsce śmierci	2 lutego 1971 Wrocław
Przebieg służby
Lata służby	1914–1947
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	K.u.k. Luftfahrtruppen Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	1 pułk ułanów Legionów Polskich, 2 eskadra bojowa, 6 eskadra wywiadowcza, 5 eskadra wywiadowcza, 2 pułk lotniczy, 4 pułk lotniczy dywizjon 308
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
,

Życiorys

Syn Mariana i Wandy z domu Chojeckiej^[1][2]. W 1911 zdał maturę w Prywatnym Gimnazjum im. Adama Mickiewicza we Lwowie^[3] i rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim^[4]. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 1 pułku ułanów Legionów Polskich. Od 5 lutego do 31 marca 1917 był słuchaczem kawaleryjskiego kursu oficerskiego przy 1 puł w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Posiadał wówczas stopień wachmistrza^[5]. W 1918 ukończył oficerską szkołę kawalerii w Stockerau^[6]. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został wcielony do cesarskiej i królewskiej Armii, w której ukończył kurs obserwatorów lotniczych. Walczył na froncie włoskim^[4]. Po upadku Austro-Węgier powrócił z frontu do Krakowa, a stamtąd udał się do Lwowa w którym toczyły się walki polsko-ukraińskie^[7].

17 listopada 1918 wstąpił do polskiego lotnictwa – 2 eskadry bojowej na lotnisku Lewandówka we Lwowie i walczył w obronie miasta^[4][8]. 24 lutego 1919 lecąc z pilotem Józefem Cagaskiem odniósł zwycięstwo powietrzne nad ukraińskim myśliwcem Nieuport, który przymusowo lądował na ziemi niczyjej – uznawane jest to za pierwsze zwycięstwo powietrzne polskiego lotnictwa^[9] (na samolocie Albatros C.XII nr 1832/17, nr boczny 7^[10]). Latał następnie głównie w załodze z pilotem Franzem Peterem^[9]. Brał udział w kilku lotach szturmowych atakując pozycje ukraińskie z broni pokładowej, a 30 kwietnia 1919 z Peterem rozpędził obsługę dwóch dział ukraińskich, zdobytych następnie przez Polaków^[9]. 14 maja 1919 podczas lotu szturmowego na pozycje piechoty pod Kulikowem pomógł doprowadzić na lotnisko samolot z rannym pilotem Franzem Peterem^[9].

Stanisław Pietruski ppor. pilot (1920)

Lotnicy 6 eskadry wywiadowczej - por. obs. Józef Wojciechowski, sierż. pilot Stefan Małaczyński, ppor. pilot Stanisław Pietruski, ppor. obs. Tomasz Turbiak; 1920

Latem 1919 został przeszkolony w pilotażu (przez Franza Petera)^[11]. Latał następnie w 6 eskadrze wywiadowczej (dawnej 2 eskadrze) jako pilot, podczas wojny polsko-bolszewickiej. Brał udział m.in. w nalotach na pociągi pancerne na stacji Wapniarka 27 maja 1920 (oddelegowany do 5 eskadry wywiadowczej)^[11]. Od czerwca 1920 służył w Inspektoracie Wojsk Lotniczych. Został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Po zakończeniu działań wojennych został bezterminowo urlopowany z wojska w celu ukończenia studiów. W latach 20. posiadał przydział w rezerwie do 2 pułku lotniczego w Krakowie^[12], a później do 4 pułku lotniczego w Toruniu. W 1934 pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Toruń. W dalszym ciągu posiadał przydział w rezerwie do 4 pułku lotniczego^[13].

Podczas kampanii wrześniowej zmobilizowany i przydzielony do 4 Bazy Lotniczej, nie wziął udziału w walkach. Przedostał się do Wielkiej Brytanii i służył w Polskich Siłach Powietrznych w administracji dywizjonu 308. Posiadał numer służbowy RAF P-0500^[14]. Następnie został skierowany na Bliski Wschód jako adiutant gen. Mateusza Iżyckiego a następnie jako oficer łącznikowy w kwaterze głównej sił sprzymierzonych^[15]. W 1947 powrócił do Polski i osiadł w Jeleniej Górze. Zmarł 2 lutego 1971 we Wrocławiu. Został pochowany na cmentarzu parafii Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych we Wrocławiu przy ul. Opolskiej. 28 listopada 2014 roku jego szczątki, za zgodą rodziny, zostały przeniesione i złożone na cmentarzu Rakowickim^[16].

Ordery i odznaczenia

Za swą służbę otrzymał odznaczenia^[17]:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5437 – 17 maja 1922^[18][19]
• Krzyż Niepodległości – 16 września 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[20]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918-1921” trzykrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Lotniczy trzykrotnie
• Polowa Odznaka Pilota nr 82 i Polowa Odznaka Obserwatora nr 60 - 11 listopada 1928 roku „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918-1920”^[21]

Przypisy

1. Kolekcja VM ↓, s. 1.
2. Jasiński 2017 ↓, s. 160.
3. Sprawozdanie 1917 ↓, s. 7.
4. Kolekcja VM ↓, s. 4.
5. CAW ↓, sygn. I.120.1.125 s. 11.
6. Januszewski 2019 ↓, s. 351.
7. Niestrawski 2019 ↓, s. 38.
8. Romeyko 1933 ↓, s. 153.
9. S. Pietruski: Lwowskie loty, s.13-18
10. Andrzej Morgała, Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Bellona, Lampart, 1997, s.259
11. S. Pietruski: Lwowskie loty. Część 2, s.12-15
12. Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 220.
13. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 159, 669.
14. Krzystek 2012 ↓, s. 450.
15. Jasiński 2017 ↓, s. 161.
16. Stanisław Pietruski. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2021-08-16]. (pol.).
17. Januszewski 2019 ↓, s. 352.
18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 32.
19. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 417.
20. M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296.
21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436-437.

Bibliografia

• Pietruski Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.53-4358 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-11].
• Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270.
• Stanisław Januszewski: Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny. Polscy pionierzy lotnictwa. T. 2. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2019. ISBN 978-83-64688-21-8.
• Grzegorz Jasiński: Polscy obrońcy lwowskiego lotniska na Lewandówce w 1918 roku. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej im. płk. dypl. Mariana Porwita, 2017. ISBN 978-83-65409-56-0. OCLC 1164607954.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Mariusz Niestrawski: Lotnictwo w wojnie polsko-ukraińskiej 1918-1919. Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2019. ISBN 978-83-60680-70-4. OCLC 1140347394.
• Siódme Sprawozdanie Dyrekcyi Wyższego Gimnazyum Realnego im. A, Mickiewicza we Lwowie za lata szkolne 1915/16 i 1916/17. Lwów: Nakładem Dyrekcji, 1917.
• Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-07].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Stanisław Pietruski, "Lotnictwo z Szachownicą" nr 1 (1/2002), s.13
• Stanisław Pietruski, Lwowskie loty, "Lotnictwo z Szachownicą" nr 1 (1/2002)
• Stanisław Pietruski, Lwowskie loty. Część 2, "Lotnictwo z Szachownicą" nr 2 (2/2002)
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
• Żołnierze Niepodległości. Stanisław Pietruski. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-03-19].