Loading AI tools
pisarz białoruski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sokrat Janowicz (biał. Сакрат Яновіч, ur. 4 września 1936 w Krynkach, zm. 17 lutego 2013 tamże[1]) – polski pisarz transgraniczny[2], piewca Krynek[3], narodowości białoruskiej, tworzący po białorusku i po polsku.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Alma Mater | |
Odznaczenia | |
Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował w 1956 na łamach białorusko-języcznego tygodnika „Niwa” wydawanego w Białymstoku. Mistrz lirycznych miniatur pisanych prozą poetycką. Związany był z Białoruskim Stowarzyszeniem Literackim „Białowieża”[4].
Był kandydatem Białoruskiego Komitetu Wyborczego do Senatu w wyborach parlamentarnych w 1989 roku (zdobył wówczas 22,5 tys. głosów)[5]. Na zjeździe założycielskim Białoruskiego Zjednoczenia Demokratycznego wybrano go na stanowisko pierwszego przewodniczącego tej partii[5] (funkcję tę pełnił w latach 1990-1992).
W 2005, na ceremonii podczas koncertu inaugurującego sezon, w gmachu Opery i Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku, został odznaczony przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[6].
W 2007 pisarz przyznał się do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa. Trwała przez 12 lat – od 1958 do 1970. Pisarz dostarczał informacji na temat środowiska białoruskiej „Niwy” oraz repatriantów z Białorusi. Według relacji pisarza po zerwaniu współpracy był szkalowany przez SB: W latach 70. wyrzucano mnie z każdej roboty, pracowałem jako zbijacz skrzyń. Zaliczyłem chyba z 50 zakładów pracy [...][7].
Sokrat Janowicz zmarł w 2013. Został pochowany na cmentarzu prawosławnym w Krynkach[8].
O książce Sokrata Janowicza „Srebrny jeździec” (wydanej po białorusku w 1978 r.) Adam Michnik powiedział:
Czy jest sens podejmowania walki beznadziejnej, walki z potężną carską Rosją, w sytuacji kiedy nikt powstańcom nie pomoże? Wtedy i my właśnie stawialiśmy sobie podobne pytania w „Solidarności”. Jak z tym żyć? W tym momencie książka Janowicza, a konkretnie „Srebrny jeździec”, wydała mi się książką trafiającą w sedno wszystkich tych polskich debat. (...) To piękne opowiadanie stanowi wręcz instrukcję, jak należy się zachowywać, gdy się wpadnie w łapy bezpieki: żadnych rozmów, żadnych podpisów, żadnych zeznań, nie próbować ich przechytrzyć. Po prostu uznać, że to jest trochę tak, jakby się wpadło w dziurę z gównem. Z dziurą z gównem się nie negocjuje, nie przekonuje się, że ono jest nieszlachetne. Tylko po prostu się swoje robi. Jednocześnie w tej książce jest tęsknota za etosem, który Sokrat chciał jakby zaoferować białoruskiej duchowości. By nie kapitulować, nie poddawać się, być wiernym temu, co najważniejsze, choć najtrudniejsze[9].
Sokrat Janowicz traktował słowo pisane za najważniejsze wśród sztuk, natomiast sztuki plastyczne i muzykę jako wypełnienie słowa pisanego[10]. Przez Eugeniusza Kabatca Sokrat Janowicz nazywany jest mistrzem pióra i wyrazicielem białoruskiej myśli narodowej, który swoją twórczością usiłował sprowokować rodaków do pokonania bierności i udziału w patriotycznym czynie[11]. Za jedno z najciekawszych i bodaj najważniejszych dzieł Sokrata Janowicza Kabatc uważał powieść „Chatniaje stahoddzie ” („Rodzinne stulecie”), w której „pisarz, zwykle niepokorny aż do buntu, tym razem snuje sagę swojego domu z lirycznym, melancholijnym spokojem filozofa, świadomego, że wszystko kończy się wraz z nami, z naszym gniazdem opustoszałym, z naszymi ideami roztrwonionymi przez bezduszny świat...”. Kabatc uważał, iż niemal wszystko w książkach Sokrata Janowicza jest jakoś uwikłane w historię Rzeczypospolitej Obojga Narodów[12]. „Chatniaje stahodździe” jest zaś według Kabatca „sagą rodzinną z pogranicza kultur, napisaną nie tylko z głęboką znajomością współczesnej historii, ale i z dolegliwym uczuciem smutku, towarzyszącym dramatowi wsi i ludzi tę wieś stanowiących”[11].
W domostwie Sokrata Janowicza w Krynkach przy ul. Sokólskiej 9 dziś ma swą siedzibę Fundacja Villa Sokrates, której głównym celem jest zachowanie, pielęgnowanie i propagowanie dorobku pisarza i publicysty Sokrata Janowicza[13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.