Loading AI tools
Gatunek rośliny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Simondsja kalifornijska, jojoba (wym. żożoba albo chochoba[4]) (Simmondsia chinensis) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju (simondsja Simmondsia) i rodziny (simondsjowate Simmondsiadaceae) z rzędu goździkowców.
Kwitnący pęd rośliny męskiej | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina |
simondsjowate |
Rodzaj |
simondsja |
Gatunek |
simondsja kalifornijska |
Nazwa systematyczna | |
Simmondsia chinensis (Link) C.K. Schneid. Ill. Handb. Laubholzk. 2: 141 141 1907[3] |
Nazwa rodzajowa upamiętnia angielskiego botanika – Thomasa W. Simmonsa (1767–1804)[5]. Wbrew swej gatunkowej nazwie naukowej (chinensis oznacza „chiński, chińska”) nie pochodzi z Chin, lecz z pustyni Sonora i Mojave w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej – rozciągających się od Arizony po Meksyk[6][5]. Przyczyną nadania jej mylącej nazwy naukowej było omyłkowe umieszczenie przez uczonych opisujących po raz pierwszy ten gatunek jego materiału zielnikowego wśród okazów pochodzących z Chin[6] (z powodu błędnego odczytania skrótowo zapisanego skrótu Calif. oznaczającego Kalifornię[5]).
Nasiona simondsji zawierają płynny wosk wykorzystywany jako olej jojoba[6]. Ze względu na olej roślina rozpowszechniona została w uprawie w Ameryce Południowej, Afryce i południowej Azji[7][8]. Ze względu na podobieństwo nazw gatunek ten można pomylić z głożyną pospolitą, znaną jako „jujuba” (Ziziphus jujuba), która jest inną, niespokrewnioną rośliną.
Krzew w naturze zasiedlający tereny bardzo suche (o opadach rocznych nie przekraczających 240 mm), zwykle stoki, zawsze na podłożu przepuszczalnym[5].
Takson włączany był przez długi czas do rodziny bukszpanowatych, gdzie tworzył monotypowe plemię Simmondsieae lub wyodrębniany był w randze rodziny, jednak blisko sytuowanej wobec bukszpanowatych[2][8]. Takie pokrewieństwo sugerowały podobieństwa morfologiczne[8]. W systemie Takhtajana z 1997 takson wyodrębniony został jako rząd Simmondsiales w obrębie Hamamelididae[2]. Przynależność do goździkowców wynika z analiz sekwencji DNA oraz licznych dowodów związanych z morfologią i anatomią nasion, fitochemią i budową plastydów[9]. Linia rozwojowa prowadząca do tego gatunku oddzieliła się od innych goździkowców ok. 70–88 milionów lat temu[5].
Buxus chinensis Link, Simmondsia californica Nutt.
caryophylloids |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Woski zawarte w nasionach były wykorzystywane przez Indian w leczeniu schorzeń skóry. Współcześnie, znane jako olej jojoba są szeroko stosowane jako składnik kosmetyków, leków[7] i pestycydów[9]. Olej służy też jako smar w delikatnych mechanizmach[7][8]. Ponieważ jest pełnowartościowym substytutem spermacetu, jego uprawy i wykorzystanie zyskało na znaczeniu po ograniczeniu polowań na wieloryby[8].
Poza pozyskiwaniem nasion jako surowca do produkcji oleju jojoba, stanowią one źródło białek roślinnych. Rośliny służą także do nasadzeń chroniących przed erozją[10] i pustynnieniem[5].
Rośliny uprawiane są na plantacjach, na których sadzi się głównie rośliny żeńskie. Do skutecznego zapylenia i zawiązywania nasion wystarcza, że rośliny męskie posadzone zostaną w co 20 rzędzie[7]. Krzewy silniej rosną na siedliskach silniej nawodnionych. Młode rośliny tolerują spadki temperatury do −5 °C, starsze do −9 °C[10].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.