Pogorzela

Pogorzela (niem. Pogorschella, następnie Brandenstein) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pogorzela^[3].

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. wielkopolskim. Zobacz też: Pogorzela - wieś w woj. opolskim, w pow. brzeskim, w gminie Olszanka.

Pogorzela

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	gostyński
Gmina	Pogorzela
Prawa miejskie	przed 1458
Burmistrz	Daria Wyzuj
Powierzchnia	4,4[1] km²
Populacja (30.12.2017) • liczba ludności • gęstość	2098[2] 481,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 65
Kod pocztowy	63-860
Tablice rejestracyjne	PGS
Położenie na mapie gminy Pogorzela Pogorzela
Położenie na mapie Polski Pogorzela
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pogorzela
Położenie na mapie powiatu gostyńskiego Pogorzela
51°49′20″N 17°13′50″E
TERC (TERYT)	3004064
SIMC	0954580
Urząd miejski Rynek 1 63-860 Pogorzela
Strona internetowa

Według danych z 31 grudnia 2017 r. miasto liczyło 2098 mieszkańców^[4]. W latach 2002–2017 liczba mieszkańców wzrosła o 6,8%.

Pogorzela uzyskała lokację miejską przed 1458 rokiem^[5].

Położenie

Pogorzela położona jest na zachodnim skraju Wysoczyzny Kaliskiej^[6], w obszarze źródłowym strumieni Rdęca i Pogona^[7], na skrzyżowaniu dróg Krotoszyn-Gostyń i Koźmin-Krobia, przy nieczynnej linii kolejowej Koźmin-Piaski (stacja kolejowa Pogorzela), około 14 km na południowy wschód od Gostynia, około 18 km na północny zachód od Krotoszyna^[6].

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Pogorzeli w 2014 roku^[2].

Historia

Wzmiankowane po raz pierwszy na początku XV wieku. Miasto było wówczas własnością Wczelów-Pogorzelskich. W czasie wojny trzynastoletniej Pogorzela wystawiła w 1458 roku 4 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[8]. W XVI w. przez jakiś czas było ośrodkiem luteranizmu, jako syn miejscowego duchownego w 1577 r. urodził się Samuel Dambrowski. Szybszy rozwój Pogorzeli nastąpił dopiero w wieku XVIII (głównie rzemiosło).

W czasie zaboru pruskiego Pogorzela należała do powiatu Krotoszyn (1793-1919)^[9]. Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 1326 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 168 dymów (domostw)^[9].

Podczas powstania wielkopolskiego sformowano tu ochotniczą kompanię, która później brała udział w walkach pod Rawiczem. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego^[6], do 1975 roku znajdowało się w powiecie krotoszyńskim, a od 1999 w powiecie gostyńskim.

Zabytki

Kościół św. Michała Archanioła późnobarokowy, zbudowany w latach 1778–1785

• zespół urbanistyczny^[10]
• późnobarokowy kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1778–1785^[11] z fundacji kasztelana Rocha Zbijewskiego. Wystrój kościoła pochodzi z epoki baroku i rokoka^[11]. Gotycki krucyfiks pochodzi z XVI wieku^[11]. Ochroną konserwatorską objęte są również^[10]:
  • cmentarz kościelny
  • plebania z 1920 roku
  • ogród przy plebanii
• dawny kościół ewangelicki (ul. Krobska 5) z 1861 roku i pastorówka^[10]
• pałac Tyszkiewiczów z 1880 roku^[10], w którym znajdowała się szkoła^[11].
  • park pałacowy z przełomu XVIII i XIX wieku^[10] (obecnie Park Miejski)

Inne obiekty turystyczne

• ratusz z XIX wieku^[11]. Na elewacji umieszczono tablicę pamiątkową ku czci ofiar hitleryzmu,
• zachowana w kościele płyta nagrobna Jadwigi z Kąkolewa Pogorzelskiej, wykonana z piaskowca, przyozdobiona stojącą postacią zmarłej, prawdopodobnie wykuta w 1588 roku^[7],
• stodoły miejskie, konstrukcji szachulcowej, wypełnianej gliną, z dachami w większości pokrytymi strzechą^[11],
• wiatrak-koźlak z 1870 roku^[6],
• cmentarz z grobami powstańców wielkopolskich.

W Pogorzeli znajdowała się niegdyś synagoga^[7], wybudowana w drugiej połowie XIX wieku, przed 1887 rokiem, przy ulicy Kotkowiaka. Została zdewastowana podczas II wojny światowej, a po wojnie przebudowana na mieszkania i aptekę^[12].

Ludzie związani z Pogorzelą‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Pogorzelą‎.

Przypisy

1. Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
2. Pogorzela w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
4. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2016-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30].
5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
6. Jan Maj, Alicja Dziewulska: Krotoszyn: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-147-X. Brak numerów stron w książce
7. Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506.
8. Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
9. Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Jan Nepomucen Bobrowicz, Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 248.
10. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 34. [dostęp 2 stycznia 2016].zły zapis daty dostępu
11. Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 385-386. ISBN 83-7079-589-7.
12. Synagoga w Pogorzeli (ul. Kotkowiaka 5). [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2021-01-31].

Linki zewnętrzne

• Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506.
• https://osa.archiwa.org/archiwa/PL_2082