Pionki (Pionki)

Pionki – historyczna część Pionek, jedna z dwóch (obok Zagożdżona) oryginalnych wsi, które w 1932 roku połączono w jeden organizm osadniczy, prekursor dzisiejszego miasta Pionki. Mimo że organizm przejął nazwę od wsi Pionki, wieś Pionki była siedmiokrotnie mniejsza od Zagоżdżona w chwili połączenia obu wsi.

Pionki (dawna wieś)

część miasta Pionek
Dawna Kasa Chorych w Pionkach
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	radomski
Miasto	Pionki
W granicach Pionek	18 sierpnia 1932[1]
Populacja (1921) • liczba ludności	98
Położenie na mapie Pionek Pionki (dawna wieś)
Położenie na mapie Polski Pionki (dawna wieś)
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pionki (dawna wieś)
Położenie na mapie powiatu radomskiego Pionki (dawna wieś)
51°27′51″N 21°27′27″E

Pionki stanowią środkowo-zachodnią część Pionek, nad rzeką Zagożdżonką. Lokacja dawnej wsi Pionki odpowiada północnemu krańcowi Stawu Górnego, w rejonie ulic Polnej i Spacerowej^[2], jednak nowoczesne centrum Pionek rozwinęło się na północny zachód od tego miejsca, wzdłuż obecnej Alei Jana Pawła II. Znajduje się tu m.in. stacja kolejowa Pionki Zachodnie oraz Urząd Miasta Pionki.

Historia

Pionki to dawniej samodzielna osada wchodząca w skład dóbr majoratu rządowego Kozienice. W 1827 roku były tu zaledwie trzy domy i 44 mieszkańców. W latach 1867–1931 należały do gminy Jedlnia w powiecie kozienickim w guberni radomskiej^[3].

W II RP weszły w skład woj. kieleckiego. Według powszechnego spisu ludności z 1921 roku wieś Pionki liczyła 98 mieszkańców, a pobliska leśniczówka Pionki – 7 mieszkańców^[4].

1 października 1931 utworzono wiejską gminę Pionki z części gminy Jedlnia. W jej skład weszły: a) wieś Zagożdżon z osadą młyńską Zagożdżon i terenami zajętymi przez państwową wytwórnię prochu i materiałów kruszących; b) wieś Pionki wraz z osadą młyńską Pionki; oraz c) niezabudowana miejscowość Kurdjon. Gmina przejęła nazwę od (dużo mniejszej) wsi Pionki, natomiast siedzibę ulokowano w Zagоżdżonie^[5]. Niecały rok później, 18 sierpnia 1932, nazwę Zagоżdżona zmieniono na Pionki, co w praktyce oznaczało zespojenie Zagоżdżona z Pionkami w jedną miejscowość, obejmującą całą gminę^[1]. Jesienią 1933 roku przeprowadzono w Polsce reformę administracyjną, kiedy to zlikwidowano Zebranie Gminne, zastępując je Radą Gminy^[6]. Gmina Pionki, której obszar stanowił tylko jedną miejscowość, w myśl art. 15 ust. 4 ustawy samorządowej nie została podzielono na gromady^[7].

Podczas II wojny światowej gminę Pionki włączono do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt radomski, powiat radomski), gdzie w 1943 roku liczyła aż 7362 mieszkańców^[8].

Po wojnie w województwie kieleckim, w reaktywowanym powiecie kozienickim, jako jedyna gmina powiatu nie podzielona na gromady^[9]. W związku z reformą znoszącą gminy jesienią 1954 roku, dotychczasową gminę Pionki połączono z dotychczasową gromadą Zagożdżon-Działki (z gminy Kozienice) tworząc nową gromady Pionki^[10]. 13 listopada 1954, po zaledwie sześciu tygodniach funkcjonowania, gromadę Pionki zniesiono w związku z nadaniem jej praw miejskich^[11], przez co dawna wieś Pionki stała się obszarem miejskim w mieście Pionki.

Przypisy

1. M.P. z 1932 r. nr 188, poz. 222
2. Topograficzna Karta Królestwa Polskiego
3. Pionki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 183.
4. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 3: Województwo kieleckie
5. Dz.U. z 1931 r. nr 72, poz. 586
6. Gmina Skarzysko Kościelne: Z naszych dziejów
7. Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 29, poz. 184
8. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
9. Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.
10. Uchwała Nr 13e/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 29 września 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu kozienickiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 20 grudnia 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 29 września 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 104)
11. Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 254

Linki zewnętrzne

• Pionki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 183.
• Zagożdżon, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 273.