Loading AI tools
martynikański pisarz Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Patrick Chamoiseau (ur. 1953 w Fort-de-France) – martynikański pisarz, myśliciel, działacz społeczny[1]. Wraz z Raphaëlem Confiantem i Jeanem Bernabé stworzył nurt literacki oparty na koncepcji lokalnej tożsamości créolité.
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Dziedzina sztuki |
literatura |
| Ważne dzieła | |
|
Texaco | |
| Nagrody | |
Urodził się w 1953 roku w Fort-de-France na Martynice[2]. Jego dzieciństwo przypadło na okres transformacji gospodarczej Martyniki pod wpływem jej nowego statusu jako departamentu zamorskiego Francji: znacznie zmniejszył się udział rolnictwa i rola plantacji, co doprowadziło do migracji do ośrodków miejskich takich jak Fort-de-France, na rynku pojawił się szereg produktów francuskich i amerykańskich, a użycie lokalnego języka kreolskiego zaczęło spadać[3].
W drugiej połowie lat 70. Chamoiseau poszukiwał swojego języka wypowiedzi, tworząc ilustracje[4] do kreolsko- i francuskojęzycznych komiksów[5] oraz pisząc dla teatru w duchu antykolonializmu[4]. Tworzył także poezję inspirowaną twórczością Aimé Césaire[4]. Jego adaptację powieści La mulâtresse, Solitude André Schwarz-Barta wystawiono na Festiwalu Teatralnym w Awinionie (1976)[6]. W 1975 wyjechał do Francji[7], gdzie uzyskał dyplom z prawa i socjologii[5] oraz pracował przy programach resocjalizacyjnych[8]. Na Martynice kontynuował później pracę resocjalizacyjną, pracując dla ministerstwa sprawiedliwości z młodzieżą[9].
W 1976 roku jego pierwsza powieść Notre dernière chance[7], którą napisał w reakcji na krwawe stłumienie protestu martynikańskich rolników, została odrzucona przez wydawcę[10]. W 1981 współpracował z ilustratorem Georgesem Puisy przy tworzeniu francusko-kreolskiego komiksu Les Antilles sous Bonaparte: Delgrès opisującym historię buntu niewolników na Gwadelupie[10]. Jego debiutancką publikacją indywidualną była sztuka Manman Dlo contre la fée Carabosse (1982)[7], która porównuje karaibskie baśnie do bajek Charlesa Perraulta i opisuje współczesne płaszczyzny konfliktu w kulturze Antyli[8]. Z kolei pierwsze dwie powieści Chamoiseau Chronique des sept misères (1986) oraz Solibo Magnifique (1988) zawierają opis dezintegracji kreolskich tradycji pod wpływem francuskiej departamentalizacji Martyniki, który przerywany jest metafikcyjnymi wtrąceniami narratora[11]. Pierwsza powieść została wyróżniona nagrodami Prix Kléber Haedens oraz Prix de l’île Maurice[12].
W 1986 roku Chamoiseau powrócił na Martynikę[13]. W przewodniku turystycznym Martinique zawarł pierwszy opis kreolskiej tożsamości w duchu créolité[13]. W 1988 roku, wraz z Raphaëlem Confiantem i Jeanem Bernabé, stworzył podwaliny ruchu literackiego créolité opartego na koncepcji lokalnej, kreolskiej tożsamości w eseju Éloge de la créolité, który najpierw wygłoszono podczas Festival caraïbe de la Seine-Saint-Denis, a później opublikowano w dwujęzycznej, francusko-angielskiej formie[13]. Koncepcja ta była kontrą do ruchu négritude[14]: zwracała uwagę na różnorodne korzenie mozaikowej tożsamości martynikańskiej[1][13]. Éloge wywołały ożywioną dyskusję na temat kreolizacji i estetyki postkolonializmu, a także rozbudziły nowe nurty we frankofońskiej literaturze karaibskiej, choć créolité spotkało się także z krytyką[13]. Chamoiseau zarzucano m.in. esencjalizm i egzotyzację Karaibów[15]. Kilka lat po ogłoszeniu Éloge Chamoiseau wraz z Confiantem przygotowali wspólnie historię literatury Antyli w duchu créolité o tytule Lettres créoles. Tracées antillaises et continentales de la littérature: Haiti, Guadeloupe, Martinique, Guyane: 1635–1975 (1991)[13], w której m.in. zwrócili uwagę na postać conteur (gawędziarza) na plantacjach jako symbolu kreolskiego oporu[16]. W swoich pierwszych książkach autobiograficznych Antan d’enfance (1990)[16] oraz Chemin-d’école (1994), Chamoiseau także przygląda się roli kreolskiego języka, kultury i społeczności. Drugi z tytułów skupia się również na roli edukacji w represji kultury kreolskiej[17].
W międzyczasie, w 1987 roku Chamoiseau napisał scenariusz do pierwszej postkolonialnej gry komputerowej, Méwilo, której projekt opracowała Muriel Tramis[18]. Treścią Méwilo jest fikcyjne śledztwo parapsychologa na Martynice w roku 1902, tuż przed erupcją wulkanu Montagne Pélée, które stanowi pretekst do zagłębienia się gracza w przeszłość wyspy. Chamoiseau i Tramis jako punkt wyjścia przyjęli legendę o właścicielu plantacji cukru, który w momencie wybuchu rewolty przeciwko niewolnictwu na wyspie w 1831 roku zabił jednego ze swych sług i zakopał go wraz z worem pełnym złota[19]. Kolejna gra Chamoiseau i Tramis, Freedom (1988), polegała przede wszystkim na symulacji wspomnianego powstania niewolników. Gracz musi jak najszybciej zyskać poparcie ze strony reszty niewolników, podjąć walkę z poszczególnymi współpracownikami właściciela plantacji, a na koniec zmierzyć się z nim samym[20]. Zwłaszcza Freedom była porównywana pod względem siły przesłania do antywesternu Arthura Penna Mały Wielki Człowiek[21].
W 1992 roku ukazała się powieść Texaco, która stała się najpopularniejszym dziełem Chamoiseau[22]. Książka opisuje historię trzech generacji jednej rodziny na tle historii Antyli od czasów niewolnictwa po kres francuskich kolonii[8]. Struktura powieści opiera się na mozaice przekazów ustnych, świadectw, raportów, dokumentów archiwalnych i transkrypcji[23]. Krytycy szczególnie docenili gry językowe, złożoną narrację i opis historii z punktu widzenia postkolonializmu[24]. Książka została wyróżniona Nagrodą Goncourtów[22], została także pozytywnie oceniona m.in. przez Dereka Walcotta, który choć nie przekonał się do idei créolité stwierdził, iż każdy mieszkaniec Karaibów powinien przeczytać Texaco[14]. Dzieło stało się również inspiracją do powstania The Polished Hoe Austina Clarke’a oraz powieści Krótki i niezwykły żywot Oscara Wao Junota Díaza, którą nagrodzono Pulitzerem[25].
Z początkiem lat 90. Chamoiseau coraz bardziej otwarcie mówił o swoich poglądach politycznych. W 1992 roku należał do współzałożycieli partii MODEMAS (Mouvement des Démocrates et des Écologistes pour une Martinique Souveraine), która łączyła politykę z działalnością ekologiczną, a jego teksty prasowe świadczyły o rosnącym zaangażowaniu w sprawy bieżące[26]. Z czasem Chamoiseau częściowo zdystansował się wobec créolité, lecz nie zaprzestał popularyzacji kreolskiej tożsamości Martyniki[1]. Pod koniec lat 90. współpracował z fotografem Jean-Luciem de Laguarige’em przy szeregu albumów fotograficznych[17].
Dzieła Chamoiseau zostały przetłumaczone na ponad 30 języków. O jego twórczości pochwalnie wypowiedział się m.in. Milan Kundera na łamach „The New York Review of Books” (1991)[25].
Źródło[27].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
