Loading AI tools
polski poeta tworzący w języku jidysz, malarz i rysownik żydowskiego pochodzenia Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mosze (także Mojżesz) Broderson (jid. משה בראָדערזאָן Mojsze Broderzon; ur. 23 listopada 1890 w Moskwie, zm. 17 sierpnia 1956 w Warszawie) – polski poeta tworzący w języku jidysz, malarz i rysownik żydowskiego pochodzenia. Był jedną z czołowych postaci żydowskiej awangardy w Łodzi oraz czołowych poetów okresu międzywojennego w Polsce. Twórca, w 1927 r. (m.in. wraz z żoną Sonią Mandelbaum znaną pod pseudonimem Szejne Miriam, popularnego w Łodzi i Polsce Łódzkiego Żydowskiego Rewiowo-Kameralnego Teatru „Ararat”[1].
 Karykatura Moszego Brodersona autorstwa Artura Szyka | |
| Data i miejsce urodzenia |
23 listopada 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 sierpnia 1956 |
| Narodowość |
żydowska |
| Język |
jidysz |
| Dziedzina sztuki | |
Lata I wojny światowej spędził w Moskwie, gdzie utrzymywał stałe kontakty z rosyjskimi artystami. Debiutował jako poeta w 1914 tomikiem poezji Szwarce fliterlech (pol. Czarne świecidełka). Od 1918 mieszkał w Łodzi. Tam też zaczął wydawać pierwsze w Polsce ekspresjonistyczne czasopismo żydowskie – almanach Jung Jidysz (1919), w którym m.in. publikował swoje grafiki i wiersze. Był współzałożycielem (na bazie almanachu) grupy Jung Jidysz, autorem nazwy i twórcą jej założeń ideowych, propagujących poszukiwanie narodowej sztuki żydowskiej. Projektował okładki tomików poezji, ilustrował swoje utwory. W 1922 zainicjował powstanie teatru marionetek Chad gadje. W tym też roku odbyła się premiera opery żydowskiej Dowid un Basszewe (pol. Dawid i Batszewa) do libretta jego autorstwa, do której scenografię zaprojektował i wykonał Władysław Wajntraub. Napisał scenariusz do filmu Weseli biedacy zrealizowanego w 1937, w którym w głównych rolach wystąpili aktorzy teatru „Ararat”, a który był ukoronowaniem ogólnopolskiej sławy tego teatru i jego twórcy. Wydawał w Polsce i Związku Radzieckim.
W 1948 zesłany na Syberię, skąd powrócił do Polski. Jego prace plastyczne i twórczość literacka należą do nurtu ekspresjonistyczno-futurystycznego, cechuje je dążenie do abstrakcji i geometryzacji form, nastroje pesymistyczne oraz motywy ikonograficzne czerpane ze świata fantazji i wielkiego miasta. Pisał teksty piosenek dla dzieci, utwory kabaretowe i libretta operowe. Zasłynął głównie utworami poetyckimi: Szwarc szabes (1920), Dos lecte lid (1974) oraz wierszem Cu di sztern (pol. Do gwiazd, 1922), którego fragment stał się mottem programowym warszawskiej grupy Hałastra.
Mosze Broderson pochowany został na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Po dewastacji grobu jego córka Anetta (ur. 1920) przewiozła prochy ojca do Izraela na cmentarz Kirjat Sza’ul w Tel Awiwie. Pośmiertnie jego teksty były wykorzystywane w przedstawieniach Teatru Żydowskiego w Warszawie: Sure Szejndl z 1966 i Wielka wygrana z 1972 i 1985.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
