Mikołajek płaskolistny (Eryngium planum L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny selerowatych. Rodzimy obszar jego występowania to środkowa i wschodnia Europa oraz zachodnia i środkowa Azja. W Polsce dość rzadki. Występuje w niektórych rejonach na niżu, na ogół rzadko, częstszy wzdłuż dolin Odry i Wisły.
 | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mikołajek płaskolistny |
| Nazwa systematyczna | |
| Eryngium planum L. Sp. pl. 1:233. 1753 | |
Rozmieszczenie geograficzne
Jako gatunek rodzimy występuje w środkowej i wschodniej Europie – na wschód od Niemiec, Austrii i krajów byłej Jugosławii na wschód. W Azji rośnie w zachodniej Syberii, Mongolii, Kazachstanie i w zachodnich Chinach. Introdukowany został do północnej Europy (Półwysep Skandynawski, Wyspy Brytyjskie), do wschodniej Rosji (Kraj Nadmorski i Jakucja) oraz do Ameryki Północnej (południowa Kanada i północna część Stanów Zjednoczonych)[3].
W Polsce gatunek rozmieszczony bardzo nierównomiernie – dość pospolity wzdłuż doliny Wisły i Bugu, na Kujawach, Wyżynie Lubelskiej i w Niecce Nidziańskiej, spotykany także w rejonie doliny Odry na Dolnym Śląsku, poza tym na bardzo rozproszonych stanowiskach; brak go na obszarach górskich[4]. W niektórych miejscach rośnie zawleczony[5].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina zielna o pędzie podziemnym w postaci zgrubiałego, pionowego kłącza, z którego wyrastają prosto wzniesione łodygi górą rozgałęziające się i tu zwykle niebiesko nabiegłe[6]. Osiąga wysokość przeważnie 30–60 cm (rzadziej do 100 cm)[5].
- Liście
- Wszystkie są skórzaste, ale wyraźnie odmiennego kształtu są odziomkowe liście dolne i łodygowe (heterofilia). Dolne są długoogonkowe, niepodzielone, jajowato okrągłe z sercowatą nasadą, ciemnozielone, z brzegiem kolczasto ząbkowanym. Górne liście są siedzące o uszastych nasadach, o blaszce palczasto 3–5-siecznej, z odcinkami wąskimi, kolczasto piłkowanymi na brzegach, niebieskosine[6].
- Kwiaty
- Zebrane w liczne główki na szczytach odgałęzień pędu. Kwiatostany wsparte są 5–8 wąsko lancetowatymi podsadkami, na brzegu odlegle kolczastymi. Główki są kulistawe lub jajowate, o wysokości do 1,5 cm. Poszczególne kwiaty wsparte są przysadkami, które w dolnej części kwiatostanu są trójkończyste, a w górnej całobrzegie. Działki kielicha są lancetowate, na szczycie z kolcem, dłuższe od korony. Korony kwiatów są niebieskie, rzadziej białawe; jajowate płatki na szczycie mają frędzlowatą łatkę[6].
- Owoce
- Rozłupnie do połowy pokryte ostrymi łuskami[6].
- Gatunek podobny
- W Europie Środkowej może być mylony z mikołajkiem polnym Eryngium campestre, który różni się szarozielonym kolorem pędów i białawymi kwiatami, podzielonymi dolnymi liśćmi[5][6], łodygą rozgałęziającą się od nasady[6].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września[5]. Kwiaty owadopylne, zapylane przez trzmiele, pszczoły i motyle. Owoce rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria). Ziele i korzeń zawierają olejki eteryczne, saponiny, garbniki[7].
Rośnie na suchych murawach i pastwiskach, na przydrożach i odłogach[6].
Zastosowanie i uprawa
- Roślina ozdobna: uprawiany ze względu na ładne kwiatostany i niebiesko-sine ubarwienie rośliny. Stąd w uprawie obecny jest zwłaszcza w intensywnie niebiesko wybarwionych odmianach ('Balukappe', 'Blue Dwarf')[8]. Bywa wykorzystywany na suche bukiety.
- Sposób uprawy: uprawia się go z nasion, które wysiewa się w marcu-kwietniu do inspektów. Na stałe miejsce wysadza się w czerwcu-lipcu. Wymaga słonecznego stanowiska i suchej, piaszczystej gleby.
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
