Metropolia gnieźnieńska
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Metropolia gnieźnieńska – jedna z 14 metropolii obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim. Jest najstarsza w Polsce, gdyż została powołana w 1000 roku przez papieża Sylwestra II.
 Bazylika Prymasowska (główna świątynia metropolii) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Data powołania |
1000 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Metropolita | |
| Sufragan | |
| Dane statystyczne | |
| Liczba diecezji |
3 |
| Liczba dekanatów |
81 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego  | |
Położenie na mapie Gniezna  | |
 52°32′12,52″N 17°35′33,29″E | |
| Strona internetowa | |
Metropolia gnieźnieńska jest pierwszą w Polsce. Powołana została w 1000 roku w trakcie zjazdu gnieźnieńskiego, kiedy to cesarz Otton III odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. W jej skład weszły:
- archidiecezja gnieźnieńska
- diecezja kołobrzeska
- diecezja wrocławska
- diecezja krakowska
- diecezja poznańska (od ok. 1012)
Lata 1000–1386
Około 1007–1015 upadła diecezja kołobrzeska. Na jej miejsce powołano diecezję kruszwicką, którą zastąpiła diecezja kujawska ze stolicą we Włocławku. Ponadto powstały diecezja płocka (1075), lubuska (ok. 1124) i kamieńska (1140). W latach 1243–1246 metropolii podlegała diecezja chełmińska, która następnie weszła do metropolii ryskiej.
Około roku 1031 upadła diecezja wrocławska w wyniku reakcji pogańskiej (1031/1032) i najazdu czeskiego księcia Brzetysława I (1038). Na synodzie w Moguncji w październiku 1049 papież Leon IX zgodził się na reaktywowanie diecezji na Śląsku, prawdopodobnie podporządkowując ją metropolii magdeburskiej. W roku 1051 Kazimierz Odnowiciel restytuował diecezję śląską najprawdopodobniej w Ryczynie. Jej siedzibę przeniesiono z powrotem do Wrocławia w roku 1075[1].
Po napadzie księcia Brzetysława I na Gniezno w roku 1039 upadła metropolia gnieźnieńska. Najprawdopodobniej w roku 1075 król Polski Bolesław Śmiały przywrócił metropolię oraz reorganizował Kościół polski[2].
- archidiecezja gnieźnieńska
- diecezja krakowska
- diecezja wrocławska (od 1000 do ok. 1031, restytuowana w 1051)
- diecezja płocka (od 1075)
- diecezja kruszwicka (ok. 1015 do przełomu XI i XII w.)
- diecezja kujawska (od ok. 1123)
- diecezja chełmińska (1243–1246)
- diecezja kamieńska (po 1373 podległa bezpośrednio papieżowi)
- diecezja lubuska
Lata 1386–1569
Po unii polsko-litewskiej w skład metropolii weszły nowe diecezje z Wielkiego Księstwa Litewskiego: wileńska (1388) i żmudzka (1421). W 1566 sekularyzowano diecezję lubuską, w tym samym roku metropolii podporządkowano diecezję chełmińską. Od XVI w. pod metropolię podlegała też diecezja łucka (wcześniej pod metropolię lwowską). Skład metropolii od 1569:
Lata 1569–1772
Od 1621 metropolii podlegała powołana w 1583 diecezja inflancka. W 1618 powstała diecezja smoleńska. Skład metropolii do 1772:
Lata 1772–1815
W wyniku rozbiorów Polski i zmian terytorialnych zanikły diecezje smoleńska i inflancka. Diecezje łucka, wileńska, żmudzka weszły w skład metropolii mohylewskiej, a krakowska przejściowo w skład metropolii lwowskiej. Skład metropolii od 1815:
Lata 1815–1918
W 1821 zawiązano unię personalną aeque principaliter archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. W tym samym roku diecezja wrocławska została podporządkowana Stolicy Apostolskiej. Diecezje płocka i kujawska (od 1818 kujawsko-kaliska) znalazły się w Królestwie Polskim w metropolii warszawskiej. Skład metropolii od 1821:
Lata 1918–1945
Po zmianach granicznych i podpisaniu konkordatu w 1925 metropolii gnieźnieńskiej podporządkowano diecezję włocławską. metropolie gnieźnieńska i poznańska w unii personalnej aeque principaliter
Lata 1945–1972
W 1946 rozwiązano unię personalną metropolii gnieźnieńskiej i poznańskiej zawiązując unię in persona episcopi archidiecezji gnieźnieńskiej i warszawskiej, tworząc w ten sposób metropolię w składzie:
Lata 1972–1992
Po zmianach terytorialnych i powołaniu nowych diecezji na Ziemiach Zachodnich w skład metropolii weszły diecezje: gdańska, szczecińsko-kamieńska, koszalińsko-kołobrzeska. Skład metropolii:
Od roku 1992
Bullą papieską Totus Tuus Poloniae populus rozwiązano unię personalną i utworzono metropolię gnieźnieńską w składzie:
Biskupi diecezjalni
- Metropolita prymas: ks. abp Wojciech Polak (Gniezno)
- Sufragan: ks. bp Krzysztof Wętkowski (Włocławek)
- Sufragan: ks. bp Krzysztof Włodarczyk (Bydgoszcz)
Biskup pomocniczy
- bp Radosław Orchowicz (Gniezno)
Biskupi seniorzy
- abp Józef Kowalczyk (prymas senior) (Gniezno)
- abp Henryk Muszyński (prymas senior) (Gniezno)
- bp Wiesław Mering (Włocławek)
- bp Stanisław Gębicki (Włocławek)
- bp Jan Tyrawa (Bydgoszcz)
Biskup rezydent
- abp Jan Paweł Lenga (Licheń Stary)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
