Lotnictwo morskie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej

Lotnictwo morskie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej (ros. Морская авиация Военно-морского флота) – rodzaj wojsk Marynarki Wojennej Federacji Rosyjskiej.

Lotnictwo morskie
Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej

Морская авиация Военно-морского флота

Historia
Państwo	Rosja
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Marynarka Wojenna
Strona internetowa

Lotnictwo morskie jest częścią składową rosyjskiej Marynarki Wojennej. W 2010 liczyło około 35 000 żołnierzy^[1].

Charakterystyka i zmiany organizacyjne

Poradzieckie lotnictwo morskie Federacji Rosyjskiej

Marynarka Wojenna Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej przejęła znaczny potencjał byłej MW Związku Radzieckiego. W skład lotnictwa morskiego tej ostatniej wchodziły jednostki bazowania pokładowego i lądowego, rakietowe, szturmowe, myśliwskie, rozpoznawcze, specjalne i pomocnicze. W 1990 służbę w lotnictwie morskim pełniło około 70000 żołnierzy. Na jego wyposażeniu znajdowało się 1638 samolotów i 561 śmigłowców^{[uwaga 1]}. Lotnictwo morskie podzielone było na dywizje morskich nosicieli rakiet oraz pułki i eskadry lotnictwa myśliwskiego, szturmowego, zwalczania okrętów podwodnych, transportowe i rozpoznawcze^[2].
Lotnictwo morskie wchodziło w skład poszczególnych flot. W 1991 w strukturach Floty Północnej znajdowała się 5 Dywizja Morskich Nosicieli Rakiet z około 70 samolotami Tu-22M oraz 35 Dywizja Lotnicza ZOP z 70 samolotami TU-142M. Operacje Flotylli Kolskiej mogły być wspierane przez dwa pułki lotnictwa szturmowego, dwa pułki lotnicze zwalczania okrętów podwodnych oraz pułk śmigłowców ZOP^[3]. Na skutek redukcji, w 1996 LM FP dysponowało 20 samolotami Su-33, 10 śmigłowcami ZOP bazowania pokładowego oraz 200 samolotami bojowymi i 64 śmigłowcami ZOP bazowania lądowego^[4]. Flota Bałtycka w 1991 na dziesięciu lotniskach operacyjnych i 13 zapasowych utrzymywała 328 samolotów bojowych oraz 70 śmigłowców^[5]. W skład lotnictwa Floty Czarnomorskiej wchodziło 40 samolotów TU-22M3 i około 40 samolotów TU-16 z 2 Dywizji Morskich Nosicieli Rakiet, a w czterech pułkach lotnictwa ZOP utrzymywano łącznie 20 samolotów Be-12 i 30 śmigłowców Mi-14^[6]. W dyspozycji LM Floty Oceanu Spokojnego pozostawały pułki lotnictwa ZOP, rozpoznawczego, morskich nosicieli rakiet, lotnictwa szturmowego i torpedowo-minowego. Mimo redukcji, w 2008 utrzymano 568 mieszany pułk lotniczy, 289 pułk lotnictwa ZOP, 865 pułk lotnictwa myśliwskiego, 317 mieszany pułk lotniczy oraz 71 eskadrę lotnictwa transportowego^[7].

Reorganizacja lotnictwa morskiego po 2008

Uruchomiony w ramach „Planu przebudowy Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej do 2016 roku” oraz „Kierunków dalszego rozwoju do 2020 roku” program reorganizacji sił morskich zakładał między innymi uproszczenie struktur lotnictwa morskiego, sformowanie baz lotniczych oraz przekazanie części potencjału w podporządkowanie Sił Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej^[8]. W grudniu 2011 we Flocie Czarnomorskiej na lotnisku operacyjnym Kacza sformowano 7057 Bazę Lotniczą i zintegrowano elementy lotnictwa szturmowego, ZOP, transportowego i specjalnego. Były to: 43 eskadra lotnictwa szturmowego z Gwardiejskoje, 917 mieszany pułk lotniczy i 872 pułk śmigłowców ZOP^[9]. Zajęcie Krymu przez Rosję skutkowało zwiększoną militaryzacją półwyspu. Do grudnia 2014 lotnictwo morskie FC wzmocniła nowo sformowana 27 Dywizja Lotnictwa Mieszanego, a na lotnisku w rejonie Pierwomajska sformowano 39 pułk śmigłowców bojowych Mi-28N^[10].
W lotnictwie morskim Floty Bałtyckiej planowano przekazanie 4 pułku lotnictwa szturmowego i 689 pułku lotnictwa myśliwskiego w podporządkowanie 1 Dowództwa Operacyjnego SPiOP. W trakcie reorganizacji wszystkie elementy pozostawiono jednak w dyspozycji dowódcy Floty Bałtyckiej, formując przy tym 7054 i 7052 Bazę Lotniczą^[11].
We Flocie Północnej, w początkowym etapie, sformowano 7050 Bazę Lotniczą Seweromorsk-1 i 7051 BL Olenogorsk. Po podporządkowaniu 924 morskiego pułku nosicieli rakiet dowództwu Lotnictwa Dalekiego Zasięgu, 73 samodzielna eskadra ZOP^{[uwaga 2]} została włączona w skład 7050 BL. Status samodzielnego utrzymał 279 pułk lotnictwa myśliwskiego^{[uwaga 3]} bazujący w Siewieromorsku-3^[13].
We Flocie Oceanu Spokojnego w podporządkowanie Lotnictwa Dalekiego Zasięgu przekazano 568 morski pułk nosicieli rakiet wraz z 7061 Bazą Lotniczą Mongokto. Integrując elementy lotnictwa morskiego, w 2009 sformowano 7060 Bazę Lotniczą Jelizowo, 7059 Bazę Lotniczą Kniewicze i 7062 Bazę Lotniczą Nikołajewka^[14]. Po aneksji Krymu, w 2014, ostatecznie rozwiązano kwestię dalszego wykorzystywania ukraińskiego ośrodka szkolenia załóg lotnictwa pokładowego NITKA (Saki). Szkolenie pilotów przejął ośrodek szkoleniowy budowany na Kubaniu (Jejsk)^[15]. W 2015 większość Su-33 wyczerpała resurs techniczny. Dlatego też jeszcze w lutym 2012 zawarto kontrakt na dostawę 20 pokładowych MiG-29K oraz czterech samolotów MIG-29KUB. Jeszcze w październiku 2010 planowano zakup 20 łodzi latających, które zastąpiłyby wyeksploatowane Be-12. W kwietniu 2013 zawarto kontrakt na sześć łodzi latających Be-200^[16].

Struktura organizacyjna lotnictwa morskiego

W 1991^[17]

Flota	Jednostka lotnicza	Lotnisko	Samoloty
Flota Północna	5 Dywizja Morskich Nosicieli Rakiet	Olenogorsk
	35 Dywizja Lotnictwa ZOP	Kipielowo
	24 pułk lotnictwa ZOP	Siewieromorsk	Ił-38
	73 pułk lotnictwa szturmowego		Su-17
	279 pułk lotnictwa szturmowego		Su-17
	403 pułk lotnictwa ZOP		Be-12
	830 pułk lotnictwa ZOP		Ka-25
	967 pułk lotnictwa rozpoznawczego	Łachta	Tu-16R
Flota Pacyfiku	25 Dywizja Morskich Nosicieli Rakiet	Kniewiczi
	143 Dywizja Morskich Nosicieli Rakiet	Mongokto
	142 Dywizja Torpedowo-Minowa	Nikołajewka
	77 pułk lotnictwa ZOP	Nikołajewka	Ił-38
	169 mieszany pułk lotniczy	Kamaran	Tu-142, Tu-95, Tu-16
	173 pułk lotnictwa szturmowego	Romanowka	Su-17, Su-24MR
	289 pułk lotnictwa ZOP	Nikołajewka	Be-12
	304 pułk lotnictwa rozpoznawczego	Choroł	Tu-95RC, Tu-16K
	310 pułk lotnictwa ZOP	Mongokto	Tu-142, Tu-22M
	311 pułk lotnictwa szturmowego	Romanowka	Jak-38
	312 pułk lotnictwa ZOP	Puszino	Tu-142
	317 mieszany pułk lotniczy	Jelizowo	Tu-16R, Be-12
	593 pułk lotnictwa transportowego	Nikołajewka	Ił-76, An-12, An-26
	710 pułk śmigłowców ZOP	Nowonieżyno	Ka-25, Ka-27, Ka-29
Flota Czarnomorska	2 Dywizja Morskich Nosicieli Rakiet	Gwardiejskoje
	30 pułk lotnictwa rozpoznawczego	Oktiabrskoje	Tu-22RU
	78 pułk śmigłowców ZOP	Donuzław	Ka-25
	318 pułk lotnictwa ZOP		Be-12
	859 szkolny pułk śmigłowców ZOP	Kacza	Mi-14
	872 pułk śmigłowców ZOP	Kosa	Mi-14, Mi-8
	917 mieszany pułk lotniczy	Kacza	An-12, An-26
Flota Bałtycka	57 Dywizja Morskich Nosicieli Rakiet
	66 pułk lotnictwa szturmowego
	170 pułk lotnictwa szturmowego
	240 pułk lotnictwa szturmowego
	846 pułk lotnictwa szturmowego
	263 pułk lotnictwa transportowego
	342 pułk lotnictwa WRE
	49 eskadra śmigłowców ZOP
	145 eskadra śmigłowców ZOP
	745 eskadra śmigłowców ZOP

W 2008^[18]

Flota	Jednostka lotnicza	Baza lotnicza
Flota Północna	924 Gwardyjski Kijowski pułk samolotów - nosicieli rakiet	Olenia
	279 pokładowy pułk lotnictwa myśliwskiego	Seweromorsk-3
	830 Kirkieński pokładowy pułk śmigłowców ZOP	Seweromorsk
	430 morski mieszany pułk lotniczy	Seweromorsk
	73 samodzielna morska eskadra samolotów ZOP[uwaga 4]	Kipielowo
Flota Pacyfiku	568 samodzielny gwardyjski pułk lotnictwa mieszanego	Mongokto
	289 samodzielny mieszany pułk lotnictwa ZOP	Nilcołajewka
	865 samodzielny pułk lotnictwa myśliwskiego	Jelizowo
	317 samodzielny pułk lotnictwa mieszanego	Jelizowo
	71 samodzielna eskadra lotnictwa transportowego	Kniewiczi
Flota Czarnomorska	43 samodzielny morski pułk lotnictwa szturmowego	Gwardiejskoje
	917 pułk lotnictwa mieszanego	Kacza
	872 pułk śmigłowców ZOP	Kacza
	859 Centrum Szkolenia Lotnictwa Morskiego NITKA	Saki
Flota Bałtycka	689 pułk lotnictwa myśliwskiego	Czkałowsk
	4 morski pułk lotnictwa szturmowego	Czemiachowsk
	125 eskadra śmigłowców	Czkałowsk
	396/75 eskadra śmigłowców ZOP	Donskoje
	398/49 eskadra lotnictwa transportowego	Hrabrowo
Flotylla Kaspijska	samodzielna eskadra lotnictwa transportowego
	11 samodzielna grupa powietrzna ekranoplanów[uwaga 5]

Uzbrojenie

W 2010^[1]

Samoloty/ śmigłowce	Liczba
bombowce dalekiego zasięgu Tu-22M2 i Tu-22M3	45
samoloty szturmowe Su-24 i Su24M	42
samoloty pionowego startu i lądowania Su-25UTG	1-12
samoloty myśliwsko bombowe Su-17	20
samoloty przechwytujące MiG-31	30
samoloty pokładowe Su-33	22
samoloty myśliwskie Su-27	28-30
samoloty zwiadowcze dalekiego zasięgu Tu-22MR	5
taktyczne samoloty zwiadowcze Su-24MR	8-12
samoloty zwalczania okrętów Ił-38	42
samoloty łączności z SSBN Tu-142MR	12
samoloty transportowe An-12, An-24, An-26, Ił-18, Tu-154
śmigłowce zwalczania okrętów Ka-27PŁ i Ka-28	70-80
śmigłowce bojowe Mi-24	10-15
śmigłowce transportowo bojowe Ka-29	30
śmigłowce transportowe Mi-8	70

Uwagi

1. Na wyposażeniu lotnictwa morskiego w 1990 znajdowało się 400 samolotów nosicieli rakiet (180 x TU-22M, 40 x TU-22K, 180 x TU-16), 220 samolotów ZOP (65 x TU-142, 60 x IŁ-38, 95 x Be-12), 220 szturmowych (104 x Jak-38, 90 x Su-17, 26 x Su-24), 235 rozpoznawczych (60 x KA-25RC, 15 x TU-95RC, 40 x TU- 16R, 10 x TU-22R, 55 x TU-16P/E, 20 x AN-12PP), 515 pomocniczych (20 x Mi-14BT, 70 x TU-16Z, ok. 200 x AN-12/24/26 i IŁ-14, ok. 115 x Mi-8 Mi-6), 350 śmigłowców ZOP (110 x Mi-14M, 140 x KA-25P1, 100 x KA-27^[2].
2. 73 samodzielna morska eskadra samolotów ZOP dalekiego zasięgu uzbrojona w samoloty TU-142M sformowana została w 1993 na bazie 392 morskiego pułku lotnictwa rozpoznawczego dalekiego zasięgu. 20 października 2008 trzy jej samoloty otrzymały nazwy własne: „Wielikij Ustiug”, „Jewgeni Preobrażeńskij”, oraz „Iwan Borzow”. Pozostałe to: „Wytegra”, „Czerepowec”, „Biełoozero” oraz „Wołogda”^[12].
3. 279 samodzielny pokładowy pułk lotnictwa myśliwskiego im. Bohatera ZSRR Borysa Safonowa jest jednostką podwójnego bazowania. Jako jednostka lotnictwa pokładowego uzupełnia potencjał bojowy lotniskowca Admirał Kuźniecow, a na lotnisku operacyjnym pozostaje w składzie dwóch eskadr, posiadając na uzbrojeniu (2010) 23 samoloty SU-33^[12].
4. Na uzbrojeniu 73 samodzielnej morskiej eskadry samolotów ZOP Dalekiego Zasięgu znajdowały się samoloty TU-142MK: Wytegra, Czerepowec, Biełoozero oraz Wołogda. Kolejne trzy samoloty TU-142MK od 20 października 2008 to Wielikij Ustjug, Jewgeni Preobrażenskij oraz Iwan Borzow^[19].
5. W skład 11 samodzielnej grupy powietrznej ekranoplanów wchodzą samoloty Orlenok projektu 904 oraz Luna projektu 903^[20].

Przypisy

1. Grabowski 2011 ↓, s. 149.
2. Depczyński 2015 ↓, s. 106.
3. Depczyński 2015 ↓, s. 109.
4. Depczyński 2015 ↓, s. 110.
5. Depczyński 2015 ↓, s. 111.
6. Depczyński 2015 ↓, s. 114.
7. Depczyński 2015 ↓, s. 119.
8. Janik 2018 ↓, s. 181.
9. Depczyński 2015 ↓, s. 229.
10. Depczyński 2015 ↓, s. 230.
11. Depczyński 2015 ↓, s. 231.
12. Depczyński 2015 ↓, s. 233.
13. Depczyński 2015 ↓, s. 232–233.
14. Depczyński 2015 ↓, s. 235.
15. Depczyński 2015 ↓, s. 236.
16. Depczyński 2015 ↓, s. 237.
17. Depczyński 2015 ↓, s. 108–118.
18. Depczyński 2015 ↓, s. 392–401.
19. Depczyński 2015 ↓, s. 392.
20. Depczyński 2015 ↓, s. 401.

Bibliografia

• Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
• Tomasz Grabowski: Rosyjska siła. Siły Zbrojne i główne problemy polityki obronnej Federacji Rosyjskiej w latach 1991-2010. Częstochowa: Instytut Geopolityki, 2011. ISBN 978-83-61294-52-8.
• Robert Janik: Zmiany organizacyjno-funkcjonalne w Silach Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. W: Szymon Markiewicz (red.): Rosyjska wizja prowadzenia operacji militarnych. Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej, 2018. ISBN 978-83-7523-671-2.