Flota Północna

Flota Północna (ros. Северный флот) – największy i najsilniejszy morski związek operacyjny Marynarki Wojennej Federacji Rosyjskiej.

Flota Północna

Северный флот

Herb Floty Północnej
Historia
Państwo	ZSRR →  Rosja
Sformowanie	1933
Tradycje
Rodowód	Flotylla Białomorska, Północna Flotylla Wojenna
Działania zbrojne
II wojna światowa operacja petsamsko-kirkeneska
Organizacja
Dyslokacja	Polarnyj
Formacja	Marynarka Wojenna ZSRR →  MW Rosji
Odznaczenia

I wojna światowa

W Rosji w czasie I wojny światowej 1914–1918, w celu obrony na szlakach żeglugowych na Morzu Barentsa statków rosyjskich i brytyjskich przed niemieckimi okrętami nawodnymi oraz podwodnymi 19 czerwca 1919 r. utworzona została Flotylla Oceanu Północnego. W marcu 1920 w Archangielsku sformowana została Flotylla Białomorska, w kwietniu 1920 r. przemianowana na Siły Morskie Morza Północnego. Te związki operacyjne zostały rozformowane w styczniu 1923.

Swój nowy początek Flota Północna bierze od utworzonej 6 czerwca 1933 Północnej Flotylli Wojennej (dowódca Z. Zakupniew) oraz z wydzielonych okrętów Floty Bałtyckiej (2 niszczyciele, 2 okręty ochrony, 2 łodzie podwodne – 18 maja wyszły z Kronsztadu, a 5 sierpnia weszły do Murmańska), a zatem przemianowanej we Flotę Północna 11 maja 1937. We wrześniu 1933 do portu Soroku na Morzu Białym przyszła druga część tzw. Oddział 2 Okrętów (1 niszczyciel, 1 okręt ochrony, 1 okręt podwodny i 2 trałowce). W 1935 bazą okrętów został port Polarnyj. We wrześniu 1935 Flotylla została wzmocniona oddziałem samolotów. Do 11 maja 1937 były skompletowane baterie obrony brzegowej i obrony przeciwlotniczej, zbudowane lotniska, doszły z przemysłu nowe okręty.

II wojna światowa

W czasie wojny zimowej 1939–1940 Flota Północna wykonała postawione zadania, m.in. blokowała fińską bazę Petsamo. W celu obrony wybrzeża, baz morskich, portów i wykonania innych zadań w sierpniu 1940 była sformowana Białomorska Baza Marynarki Wojennej.

Po ataku Niemiec 1941 w skład Floty wchodziło: 15 okrętów podwodnych, 8 niszczycieli, 7 dozorowców, 14 kutrów dozorowych, 2 trałowce, 1 okręt minowania, 116 samolotów (Wojska Lotnicze Floty), związki taktyczne i jednostki obrony wybrzeża i obrony przeciwlotniczej. Siły Floty bazowały w Polarnym, Murmańsku i Archangielsku. W czasie wojny siły Floty były wzmocnione okrętami i samolotami z Floty Bałtyckiej, Floty Oceanu Spokojnego i Flotylli Kaspijskiej, a także z sił zmobilizowanych, od przemysłu i z Lend-Lease’u, a samoloty także z rezerwy Stawki. W czasie wojny w składzie Floty Północnej były sformowana Białomorska Flotylla Wojskowa i Północny Rejon Obrony. Flota Północna broniła wybrzeża morskiego, współdziałała ze skrzydłami wojsk lądowych, wysadzała desanty morskie, działała na morskich liniach komunikacyjnych nieprzyjaciela, broniła komunikacji morskich, konwojowała statki transportowe sojuszników. W pierwszych miesiącach wojny Flota wspólnie z 14 Armią Frontu Karelskiego udaremniła plan opanowania Murmańska, Polarnego i półwyspów Średniego i Rybaczego. W październiku 1944 Flota brała udział w operacji petsamsko-kirkeneskiej wojsk lądowych (ok. 10 tys. marynarzy walczyło na lądzie jako oddziały spieszone). 15 kwietnia 1945 Białomorska Flotylla Wojskowa została przemianowana na Białomorski Morski Rejon Obrony.

W okresie wojny Flota eskortowała ponad 2500 statków w składzie konwojów na wodach wewnętrznych i ok. 1500 transportów w składzie konwojów zewnętrznych. Za zasługi bojowe 12 okrętów, jednostek i związków taktycznych było wyróżnionych mianem gwardyjskich, 47 nagrodzonych orderami, 14 nadano honorowe imiona, ponad 48 tysięcy oficerów i marynarzy zostało nagrodzonych orderami i medalami, 85 otrzymało tytuły Bohatera Związku Radzieckiego, w tym czterech dwukrotnie.

Po II wojnie światowej w SZ ZSRR

W okresie powojennym Flota Północna ZSRR przeszła przekształcenia. Jej zasadnicze siły stanowiły atomowe okręty rakietowe wyposażone w pociski balistyczne, lotnictwo dalekiego zasięgu wyposażone w pociski powietrze-ziemia i przeciwokrętowe, okręty lotniskowe.

Flotą dowodzili m.in. admirałowie: K.I. Duszenow, W.P. Drozd, A.G. Gołowko, W.I Płatonow, A.T. Czabanienko, W.A. Kasatonow, S.M. Łobow, G.M. Jegorow, W.N. Czernawin, F.N. Gromow.

Flota Federacji Rosyjskiej

Zasadniczą składową Floty Północnej w okresie rozpadu ZSRR był komponent podwodnych sił jądrowych. W jego skład wchodziła 1., 3., 11 Flotylla Atomowych Okrętów Podwodnych i 9 Eskadra OPARB. Flota dysponowała bazami morskimi w Widajewie, Gadżyjewie, Griemisze, Polarnym, Ura-Guba i Zapadnoj Licy. Posiadając status komponentu oceanicznego, utrzymywała zdolność do realizacji zadań w obszarze Atlantyku i Arktyki. Docelowym rejonem działań miał pozostawać akwen położony za wyspami Azorskimi, między Nową Funlandią oraz Bermudami. Utrzymano też siły na Morzu Norweskim i Grenlandzkim. Ze składu Floty Północnej wydzielano do 7 Atlantyckiej Eskadry Operacyjnej 43 Dywizję Okrętów Nawodnych i 2 Dywizję Okrętów ZOP^[1].
Na przełomie lat 80. i 90. XX w gros sił lotnictwa morskiego Floty skomasowana była w 5 Dywizji Morskich Nosicieli Rakiet (około 70 samolotów TU-22M) oraz 35 Dywizji Lotniczej ZOP (około 70 samolotów TU-142M). Dwa pułki lotnictwa szturmowego, dwa pułki ZOP i pułk śmigłowców ZOP przewidziany był do wsparcia z powietrza Flotylli Kolskiej.
W 1991 w składzie wojsk brzegowych pozostawały: 77 Dywizja Obrony Wybrzeża, 61. i 175 Brygada Piechoty Morskiej, dwa pułki artylerii rakietowej, pułk rakiet OP oraz pododdziały wsparcia i zabezpieczenia. W Sewieromorsku stacjonował 420 Morski Punkt Rozpoznania^[2].

Trzon Floty Północnej stanowią obecnie okręty podwodne o napędzie atomowym przenoszące pociski balistyczne klasy SLBM oraz wielozadaniowe okręty podwodne o takim samym napędzie. Flota jest trzonem Połączonego Dowództwa Strategicznego Flota Północna, stanowiącego strukturę jak okręg Wojskowy (piąty - obok istniejących obecnie czterech (Zachodniego, Południowego, Centralnego i Wschodniego).

Struktura organizacyjna

Zjednoczone Dowództwo Strategiczne (Объединенное стратегическое командование)

• siły podwodne;
• wojska lądowe i brzegowe;
  • 61 Samodzielna Brygada Piechoty Morskiej;
  • 200 Samodzielna Brygada Zmechanizowana;
  • 80 Samodzielna Brygada Zmechanizowana (arktyczna);
• 45 Armia Sił Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej;
• Kolska Flotylla Sił Różnorodnych;
• Białomorska Baza Marynarki Wojennej^[3].

Siły bazowania morskiego

Komponent morski w 2008^[4]

• 29 Brygada Atomowych Okrętów Podwodnych Specjalnego Przeznaczenia
• 81 Brygada Okrętów Wsparcia i Zabezpieczenia
• 88 Brygada Okrętów Ratowniczych

11 Eskadra Atomowych Okrętów Podwodnych

• 7 Dywizja Atomowych Okrętów Podwodnych
• 11 Dywizja Atomowych Okrętów Podwodnych

12 Eskadra Atomowych Okrętów Podwodnych

• 18 Dywizja Atomowych Okrętów Podwodnych
• 24 Dywizja Atomowych Okrętów Podwodnych
• 31 Dywizja Atomowych Okrętów Podwodnych

Flotylla Kolska

• 2 Dywizja Okrętów ZOP
• 121 Brygada Okrętów Desantowych
• 161 Brygada Okrętów Podwodnych
• 7 Brygada Okrętów Obrony Rejonu Wodnego
• 5 Brygada Trałowców
• 51 dywizjon okrętów rozpoznawczych

Baza Morska Biełomorsk

• 43 dywizjon okrętów Ochrony Rejonu Wodnego

• 339 Brygada Remontowanych /budowanych/ Okrętów Podwodnych
• 16 Brygada Remontowanych /budowanych/ Okrętów Nawodnych

Wojska brzegowe Floty Północnej

komponent lądowy w 2008^[5]

• 61 Samodzielna Kirkenska BPM – Sputnik.
• 536 Samodzielna Brygada Artylerii Brzegowej – Snieżnogorsk, zatoka Olenia.
• 99 samodzielny pułk łączności (RWŁ) – Polamyj
• 215 samodzielny pułk walki elektronicznej – Seweromorsk;
• pułk rakiet przeciwlotniczych – Seweromorsk;
• pułk obrony przeciwchemicznej – Murmańsk;
• 180 morski batalion inżynieryjny – Seweromorsk;
• batalion ochrony i obrony dowództwa FP;
• 160 kompania płetwonurków bojowych;
• 269 samodzielna kompania płetwonurków bojowych
• 313 kompania płetwonurków bojowych;
• 420 morski punk rozpoznawczy specjalnego przeznaczenia – Polamyj

Lotnictwo morskie Floty Północnej

komponent powietrzny w 2008^[5]

• 924 Gwardyjski Kijowski pułk samolotów-nosicieli rakiet – Olenia.
• 279 pokładowy pułk lotnictwa myśliwskiego – Seweromorsk 3.
• 830 Kirkieński pokładowy pułk śmigłowców ZOP – Seweromorsk.
• 430 mieszany morski pułk lotniczy – Seweromorsk.
• 73 samodzielna morska eskadra samolotów ZOP dalekiego zasięgu^[a] – Kipielowo.

Dowództwo

• dowódca adm. Aleksandr Moisiejew^[6].

Uwagi

1. Na uzbrojeniu eskadry samoloty TU-142MK: Wytegra, Czerepowec, Biełoozero oraz Wołogda. Kolejne trzy samoloty TU-142MK od 20 października 2008 r.: Wielikij Ustjug, Jewgeni Preobrażenskij oraz Iwan Borzow.

Przypisy

1. Depczyński 2015 ↓, s. 108.
2. Depczyński 2015 ↓, s. 109.
3. Военные округа. [w:] интернет-портал Минобороны России [on-line]. Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). [dostęp 2020-12-31]. (ros.).
4. Depczyński 2015 ↓, s. 109 i 389–392.
5. Depczyński 2015 ↓, s. 392.
6. Военные округа. [w:] интернет-портал Минобороны России [on-line]. Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). [dostęp 2020-12-31]. (ros.).

Bibliografia

• Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.

Encyklopedie internetowe (rosyjska flota):

• БРЭ: 3544061