Loading AI tools
powieść historyczna Henryka Sienkiewicza Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krzyżacy – powieść historyczna Henryka Sienkiewicza publikowana w latach 1897–1900 w „Tygodniku Illustrowanym”, wydana w 1900 w Warszawie przez wydawnictwo „Gebethner i Wolff” (wydanie jubileuszowe)[1].
Rękopis powieści przechowuje Biblioteka Narodowa (sygn. IV 6068)[1]. Rękopis ten wykorzystany przy pierwszym wydaniu w wydawnictwie Gebethner i Wolff stał się następnie własnością Ludwika Kolankowskiego[2]. Sprzedał go Bibliotece Narodowej w 1947, aczkolwiek był to niekompletny rękopis[2]. Jedną z kart odnaleziono w zbiorach Biblioteki Ordynacji Zamojskiej. Końcowa partia, należąca do Stefana Bryły, została podarowana w 1947 Bibliotece Narodowej przed wdowę po nim[2]. Od 2024 rękopis prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej[2].
Powieść przedstawia dzieje konfliktu polsko-krzyżackiego, a akcja utworu toczy się od 1399 (rok śmierci królowej Jadwigi) do 1410 (bitwa pod Grunwaldem).
W okresie publikacji powieść była protestem przeciwko germanizacji prowadzonej przez władze zaboru pruskiego. Sienkiewicz w swojej książce przywołał Polskę w okresie świetności jej oręża i skupił się na zwycięstwie nad zakonem krzyżackim. Tytuł oraz tematyka powieści Sienkiewicza była zainspirowana powieścią Krzyżacy 1410 Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1874 roku[3].
W roku 1960, w 550. rocznicę bitwy pod Grunwaldem, powstał polski film w reżyserii Aleksandra Forda, pt. Krzyżacy będący ekranizacją powieści.
Książka została przetłumaczona na 25 języków[potrzebny przypis].
Tłem historycznym Krzyżaków jest fragment historii Polski przedstawiający konflikt jagiellońskiej Polski z zakonem krzyżackim. Przy pisaniu powieści autor korzystał z Kroniki Janka z Czarnkowa, Historii Jana Długosza, dzieł takich historyków jak Stanisław Smolka i Karol Szajnocha, niemieckich i francuskich opracowań historycznych, map, odpisów ksiąg itd.
Na tle znaczących wydarzeń historycznych autor opisuje dzieje barwnych i wyrazistych postaci. Bohaterami powieści są: Jurand ze Spychowa i jego córka Danusia, a także polski rycerz Maćko i jego bratanek Zbyszko z Bogdańca. Tragiczna miłość Zbyszka i Danusi stanowi wątek melodramatyczny, a walka ze zdradzieckimi Krzyżakami miała podnosić ducha Polaków pod zaborami.
Kulminacją powieści jest zwycięska bitwa pod Grunwaldem, przedstawiona jako tryumf oręża polsko-litewskiego. Przebieg bitwy Sienkiewicz odtworzył według Jana Długosza i pod wpływem obrazu Jana Matejki. Powieść opisuje wiele wydarzeń i postaci historycznych, choć nie wszystkie opisane są zgodnie z prawdą[4].
Książkowe wydanie powieści w roku 1900 uwieńczyło jubileusz dwudziestopięciolecia pracy pisarza. Krzyżacy ze względu na antyniemiecką wymowę byli pierwszą książką wydaną w Polsce po zakończeniu II wojny światowej; powieść została wydana w sierpniu 1945 roku[5].
W roku 1874, czyli 23 lata przed rozpoczęciem ukazywania się Krzyżaków Henryka Sienkiewicza powstała powieść Krzyżacy 1410 Józefa Ignacego Kraszewskiego. Sienkiewicz znał powieść Kraszewskiego, recenzował ją i zainspirował się nią w pisaniu swojej wersji konfliktu polsko-krzyżackiego[3][6].
Jednak o ile powieść Kraszewskiego zgodnie z tytułem skupia się na działaniach Zakonu i jego zwolenników, to Krzyżacy Sienkiewicza ukazują przede wszystkim przygotowania Polaków do konfliktu. Poza tym Kraszewski przedstawia również wydarzenia po Grunwaldzie, w tym nieudane oblężenie Malborka, a jego powieść odznacza się większym realizmem w przedstawieniu rzeczywistych zdarzeń i tła historycznego. Tymczasem Sienkiewicz gloryfikuje zwycięstwo grunwaldzkie i jako przyczyny wojny sugeruje narodowościowy konflikt polsko-niemiecki, co w stosunku do XV wieku jest anachronizmem. Uważa się też, że przedstawione przez Kraszewskiego postacie (na przykład główna bohaterka Ofka) są bardziej wielowymiarowe niż u Sienkiewicza.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.