Loading AI tools
Krzysztof Warszewicki herbu Kuszaba, inne formy nazwiska: Varsavitius, Varsevitius, (ur. 1543 w Warszewicach, zm. 10 lub 11 września 1603 w Krakowie) – sekretarz i dworzanin królewski, polski historyk, pisarz polityczny, publicysta i mówca, dyplomata.
Jego ojcem był Jan (późniejszy kasztelan warszawski), matką zaś Elżbieta Parysówna. Brat przyrodni Stanisława. W dzieciństwie był paziem na dworze króla czeskiego Ferdynanda Habsburga (późniejszego cesarza). W tym okresie był w Londynie świadkiem ślubu króla hiszpańskiego Filipa Habsburga z królową angielską Marią Tudor (25 lipca 1554). Po powrocie do kraju bawił przez pewien czas na dworze J. Tarnowskiego lub J. Tęczyńskiego. W roku 1556 wyjechał by kształcić się w Niemczech (Lipsk i Wittenberga), a w latach 1557-1559 kontynuował naukę na uniwersytecie w Bolonii. Po powrocie do Polski, w latach 1561-1572, był dworzaninem i sekretarzem Adma Konarskiego, biskupa poznańskiego.
Poseł na sejm parczewski 1564 roku z województwa mazowieckiego[1]. Poseł mazowiecki na sejm koronacyjny 1574 roku, poseł mazowiecki na sejm konwokacyjny 1574 roku, wybrany posłem do Henryka III Walezego[2].
Służył Stefanowi Batoremu w rokowaniach dyplomatycznych w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1577-1582.
W 1587 roku podpisał elekcję Maksymiliana III Habsburga[3]. Po bitwie pod Byczyną w 1588 roku uszedł do Czech, a następnie do Szwecji, gdzie pojednał się z Zygmuntem III. Pełnił obowiązki mentora Zygmunta Wazy. W 1598 r. wstąpił do stanu duchownego. Popierał ruch kontrreformacji. Ma w swym dorobku kilka publikacji o tematyce społeczno-politycznej i historycznej.
Największy rozgłos przyniosła mu po latach, wydana w 1598 roku, książka De optimo statu libertatis (O najlepszym stanie wolności). Postulował w niej umocnienie władzy monarszej w interesie całego państwa. Sprzeciwiał się wolnej elekcji. Uważał, że upadki państw należy przypisywać nie losowi, a nieudolności rządzących i rokoszom rządzonych. Apelował o poprawę doli niższych stanów pisząc: w dobrze urządzonej Rzeczypospolitej i plebejusze w wielkim mają być poważaniu, bo przez nich, przez rolnictwo, i miasta stoją, i kwitną państwa.
Ważniejsze dzieła
- Wenecja (poemat nawołujący do wojny z Turcją), Kraków 1572, drukarnia M. Siebeneicher (wyd. bezimienne); wyd. następne skrócone pt. K. Warszewicki mówiącą wwodzi Wenecją, Kraków 1587; przedr. wraz z wariantami wyd. 2 (błędnie jako dzieło M. Paszkowskiego) T. Wierzbowski pt. "Wenecja. Poemat historyczno-polityczny z końca XVI w.", Warszawa 1886, Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików XVI-XVIII w., zeszyt 1
- Paradoxa ad Stephanum I, Regem Poloniae (dzieło moralizująco-retoryczne, składa się z 6 rozpraw polityczno-etycznych), Wilno 1579, drukarnia J. Ślęcki, wyd. następne: Praga 1588; Kraków 1598; Rzym 1601 (wydania te różnią się między sobą); 2 pierwsze rozprawy przedr. M. Reusner Selectissimarum orationum et consultationum de bello Turcico variorum et diversorum auctorum libri XIV, Frankfurt 1598-1599; także Lipsk (brak roku wydania), s. 224-251
- Ad Stephanum Regem Poloniae oratio, Wilno 1582, wyd. następne: Kraków 1582; Toruń 1582; Magdeburg 1582; brak miejsca wydania 1583; przedr. w zbiorach zob. Estreicher XXII, 224; przekł. polski: J. Lebelski pt. Do... Stefana Króla Polskiego... oratia, Toruń 1582, drukarnia M. Nering (2 edycje); przekł. niemiecki: pt. Oration... an Stephan König in Polen, Norymberga 1582, drukarnia Gerlachin i J. v. Berg Erben
- De laudibus Joannis Tarnovii, Kraków 1585, drukarnia M. Wirzbięta; przedr. K. J. Turowski w: J. Tarnowski "Dzieła", Kraków 1858, Biblioteka Polska, seria III, zeszyt 60 Dod.
- Post Stephani regis mortem in primo et generalis totius Masoviae conventu oratio, Kraków 1587, drukarnia Łazarzowa; przekł. polski (z dużymi różnicami) pt. Po śmierci króla Stefana, na pierwszym i głównym zjeździe mazowieckim mowa, Kraków 1587, drukarnia Łazarzowa; przedr. K. J. Turowski w wyd. "Dwie mowy pogrzebowe", Kraków 1858, Biblioteka Polska, seria III, zeszyt 46
- Diversis locis et temporibus habitae quaedam orationes (5 mów w sprawie Habsburgów), Praga 1589 (według T. Wierzbowskiego, Estreicher nie notuje tego utworu)
- Rerum polonicarum libri tres (obejmuje dzieje bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta), powst. 1589, wyd. S. Ciampi pt. Rerum polonicarum ab excessu Stephani Regis ad Maximiliani Austriaci captivitatem, Florencja 1827
- Turcicae tres (mowy przeciwko Turkom), Praga 1589, drukarnia Adam z Wielesławina (2 odbicia różniące się ostatnim arkuszem); 2 mowy przedr. M. Reusner Selectissimarum orationum et consultationum de bello Turcico variorum et diversorum auctorum libri XIV, Frankfurt 1598-1599; także Lipsk (brak roku wydania), s. 197-236
- Turcicae quatuordecim (14 mów przeciw Turkom), Kraków 1595, drukarnia Łazarzowa (tu również Turcicae tres, wyd. wraz z De legato legationeque liberi przekł. De concilio.., zob. Przekłady); dodatek pt. Omnia quotquot extant et quae nondum in lucem prodierunt opera, Innsbruck 1600 (zawiera tylko 4 karty jako początek Turcicae quatuordecim z edycji poprzedniej)
- De legato legationeque liber (dzieło parenetyczne), Kraków 1595, drukarnia Łazarzowa (wyd. razem z Turcicae quatuordecim i przekł. De concilio.., zob. Przekłady); wyd. następne: Rostok 1597 (wraz z przekł. De concilio..); przekł. polski: J. Życki pt. O pośle i poselstwach, Warszawa 1935
- De optimo statu libertatis, Kraków 1598, drukarnia Łazarzowa; wyd. następne (ze zmienioną dedykacją), Kraków 1598; przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska i łacińska, t. 2: Svada latina, Lublin 1747
- De cognitione... libri tres, Kraków 1599, drukarnia J. Siebeneicher; wyd. następne: Kraków 1600; pt. Omnia quotquot extant et quae non extant opera, Kraków 1600, (zawartość: De cognitione; De morte et immoratalitate animae; De monte et miraculis S. Grucis historia; De factis et dictis Jezu meditationes tres; Pro Christi fide et Petri sede... orationes tres; In septem psalmos... paraphrasis; In Jubilum Divi Bernhar di de nomine Jezu Paraphrasis; De B. Maria Encomium; Apologia contra Nicolaum Regium; Ad Henricum I... oratio)
- Oratio... ad Clementem VII... habita Romae 13 februarii 1600, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1990, s. 222-223
- Reges, sancti, bellatores, scriptores Poloni (dzieło prozopograficzne), Rzym 1601, apud Typographos Camerales, (tu, w dziale Scriptores 27 i w dziale Sancti – 2 nazwiska pisarzy; jest to jedna z pierwszych prób rejestracji "bibliograficznej" w literaturze polskiej; polską wersję odnośnej zawartości zob. w: J. Starnawski Warsztat bibliograficzny historyka literatury polskiej, Warszawa 1957, s. 202-203)
- Mowy wygłoszone w Mantui, Wenecji i Wiedniu w r. 1602, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1885, Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich XVI-XVIII w., zeszyt 2, (zawiera 3 mowy)
- K. Warszewicki Nie wydane pisma, listy do znakomitych ludzi tudzież inne dokumenty, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1883; także (bez przedmowy w jęz. polskim) pt. C. Varsevicii opuscula inedita, cz. 1-4, Warszawa 1883, (zawartość: Diversis locis et temporibus habitae quaedam orationes; Rerum polonicarum libri tres; De rebus in Polonia gestis in regem eligendo; Apologia Maximiliani caesaris; Rationes et argumenta pro regno Poloniae reuperando; Lechitae et Bohemi colloquium; Apologia II Maximiliani; Ad Maximilianum oratio; Ad Rudolphum oratio; Propositio Maximiliani liberandi; Consilium de rebus polonicis turbandis; Pro Maximiliano ad ordines oratio; Epistolae i inne dokumenty).
Przekłady
- Fadrique Furió (Furius) Ceriola De concilio et consiliaris principis liber (El concejo y consejeros del Príncipe), Kraków 1595 (wyd. razem z Turcicae quatuordecim); wyd. następne (wraz z De legato legationeque liber): Rostok 1597; Gdańsk 1646, (przekład z hiszpańskiego w oparciu o wcześniejsze włoskie tłumaczenie).
Listy i materiały
- 59 listów z lat 1574-1603 do różnych osób (m.in. do: F. Commendonego, A. Dudycza, M. A. Grazianiego, Maksymiliana II, J. Zamoyskiego), wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1883; także (bez przedmowy w jęz. polskim) pt. C. Varsevicii opuscula inedita, cz. 1-4, Warszawa 1883
- Listy do: papieża, kardynała Commendonego, M. A. Grazianiego z lat 1574-1589, rękopisy: Archwium Watykańskie, (wiadomość podaje P. Savio "De actis Nuntiaturae Poloniae quae partem Archivi Secretariatus Status constituunt", Watykan 1947, Studia Teologiczne XIII, s. 119, 135
- Do J. Zamoyskiego, dat. w Jamie Zapolskim 12 grudnia 1581, wyd.: T. Wierzbowski, Warszawa 1883; także (bez przedmowy w jęz. polskim) pt. C. Varsevicii opuscula inedita, cz. 1-4, Warszawa 1883; J. Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego. (1580-1582), t. 2, Warszawa 1909, nr 473
- Do J. Zamoyskiego, dat. w Jamie Zapolskim 20 i 21 grudnia 1581; od J. Zamoyskiego, dat. w Pskowie 17 grudnia 1581; wyd. J. Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego. (1580-1582), t. 2, Warszawa 1909, nr 492, 513, 517
- Do J. Zamoyskiego, dat. w Jamie Zapolskim 24 grudnia 1581; w Kiwerowej Horce 24 i 25 grudnia 1581; w Jamie Zapolskim 29 grudnia 1581, 6 i 7 stycznia 1582; wyd.: M. Kojałowicz Dniewnik posledniego pochoda Stiefana Batorija na Rossiju, Petersburg 1867, nr 146, 148, 160, 170, 208, 213; J. Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego. (1580-1582), t. 2, Warszawa 1909, nr 534-536, 557, 619, 627
- Od S. Reszki, dat. w Rzymie 11 marca 1584; w Posonii (Węgry) 8 kwietnia 1586; wyd. w: S. Reszka Epistolarum liber unus, Neapol 1594
- List A. Possewina do J. Zamoyskiego, dotyczący m.in. poselstwa K. Warszewickiego do Szwecji, dat. w Kiwerowej Horce 26 stycznia 1581, wyd.: A. Possevini, Moskwa 1586, s. 236-238; E. Rykaczewski Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1584do 1690, t. 1, Paryż 1864; M. Kojałowicz Dniewnik posledniego pochoda Stiefana Batorija na Rossiju, Petersburg 1867, nr 158-159; J. Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego. (1580-1582), t. 2, Warszawa 1909, nr 545
- Listy J. Zamoyskiego do A. Possewina, dot. K. Warszewickiego, dat. pod Pskowem 27 i 30 grudnia 1581; list A. Possewina, dat. w Kiwerowej Horce 3 stycznia 1582; M. Kojałowicz Dniewnik posledniego pochoda Stiefana Batorija na Rossiju, Petersburg 1867, nr 162, 172, 199; J. Siemieński Archiwum Jana Zamoyskiego. (1580-1582), t. 2, Warszawa 1909, nr 551, 562, 601
- Dokumenty różne z lat 1574-1603, dot. życia i działalności K. Warszewickiego (m.in. przywileje królewskie, dekrety, listy urzędowe i polecające); wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1883; także (bez przedmowy w jęz. polskim) pt. C. Varsevicii opuscula inedita, cz. 3, Warszawa 1883
- Dokumenty różne z lat 1575-1587 (dotyczące m.in. pensji, działalności politycznej), wyd. T. Wierzbowski K. Warszewicki 1543-1603 i jego dzieła, Warszawa 1887, dod. 2
- Dokumenty i pisma z lat 1581-1596 (w większości pokwitowania pieniężne – jedno w podobiźnie), wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900.
Bibliografię zupełną podaje T. Wierzbowski w wyd. Nie wydane pisma, listy do znakomitych ludzi tudzież inne dokumenty, cz. 4, Warszawa 1883.
Jest patronem ulicy na warszawskiej Ochocie.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
