Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej

Kościół św. Filipa i św. Jakuba – drewniany kościół filialny w Sękowej pod wezwaniem św. Filipa i św. Jakuba w stylu gotyckim sakralnego budownictwa drewnianego, znajdujący się wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Ze względu na swoją historię oraz specyficzny wygląd często nazywany Perłą Beskidu Niskiego^[2].

Kościół św. Filipa i św. Jakuba
w Sękowej

nr rej. A-552/A-111[1] z dnia 16.02.1972
kościół filialny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Sękowa
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Józefa Oblubieńca NMP w Sękowej
Wezwanie	św. Filipa i św. Jakuba
Historia Data zakończenia budowy ok. 1520
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno, kamień łamany (fundament)
Położenie na mapie Polski Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej
Położenie na mapie gminy Sękowa Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej
49°37′50,1″N 21°11′09,8″E

Drewniane kościoły południowej Małopolski^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Polska
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV
Numer ref.	1053
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2003 na 27. sesji
Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Wzniesiony na początku XVI wieku (ok. 1520 r., najpóźniej w 1522), należy do najpiękniejszych polskich zabytków drewnianych, do 1914 roku uważany był za najpiękniejszy drewniany kościół w Małopolsce.

• 
  Widok od strony poł.-wsch.
• 
  Elewacja południowa
• 
  Od północy

Jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, konstrukcji zrębowej, na fundamencie z kamienia łamanego. Ściany z ręcznie ciosanych, modrzewiowych bali pokryte są w całości gontem. Węższe prezbiterium i szerszą nawę nakrywa wspólny stromy dach jednokalenicowy o więźbie storczykowej. W XVII w. dostawiono wieżę o konstrukcji słupowo – ramowej z pozorną, oszalowaną izbicą nakrytą kopulastym hełmem, otwarta w przyziemiu i rozłożyste soboty – otwarte wsparte na słupach nadające świątyni zindywidualizowany charakter oraz wieloboczna wieżyczka na sygnaturkę, z latarnią, nakryta ostrosłupowym, blaszanym hełmem^[3]. Całość pokryto wyniosłym dachem o miękkich płaszczyznach^[4]. W 1819 przebudowano zakrystię i chór muzyczny, przed 1888 pokryty polichromią o motywach neogotyckich. Wnętrze nakrywają stropy płaskie w nawie z zakrzywieniami, otwór w ścianie tęczowej prostokątny, a w nim profilowana belką tęczowa z drewnianym krucyfiksem z XVI w. Nawę od południa i prezbiterium południa i północy doświetlają zdwojone okna. Posiada trzy wejścia: do nawy od zachodu i południa oraz z zakrystii. Portal od strony zachodniej jest zwieńczony łukiem trójlistnym w ośli grzbiet^[2].

• 
  Wejście
• 
• 
  Elewacja wschodnia

Wyposażenie wnętrza dość ubogie, ponieważ kościół został poważnie zdewastowany podczas działań wojennych na przełomie 1914/1915 roku, w trakcie zaciętych walk bitwy pod Gorlicami (drewniany materiał posłużył na budowę okopów i na opał). Po zakończeniu działań wojennych kościół został poddany rekonstrukcji już w 1918 roku, a następnie w II połowie XX w.

We wnętrzu na uwagę zasługują:

• późnorenesansowy, polichromowany ołtarz główny z XVII w.,
• kamienna, późnogotycka chrzcielnica o kształcie kielichowym z 1522 r.,
• niewielkie fragmenty polichromii z XIX w.,
• trzy portale późnogotyckie,
• ludowo-barokowe obrazy Drogi Krzyżowej z XVII w.,
• dwa feretrony z XVIII w.,
• ołtarze boczne wzorowane na renesansowych (współczesne, II połowa XX w.)

• 
• 
  Wnętrze
• 
  Chrzcielnica

Obiekt wyróżniony w medalem Europa Nostra w 1994 roku za wzorcowo prowadzone prace konserwatorskie oraz nagrodą im. Brata Alberta i nagrodą Ministra Kultury i Sztuki PRL. Kościół został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2003^[3]. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego.

Uzasadnieniem wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO były wyjątkowe walory estetyczne, architektoniczne i krajobrazowe. Kościół niezwykle popularny wśród malarzy XIX w. i I poł. XX w. (bogata ikonografia, malowali go m.in. Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Jan Sas Zubrzycki i Kazimierz Skórewicz).

5 marca 1974 roku Poczta Polska wydała znaczek przedstawiający kościół w Sękowej o nominale 1,50 zł, w ramach serii o polskim budownictwie ludowym. Autorem całości był Franciszek Winiarski^[5].

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
2. Kościół pw. św. Filipa i św. Jakuba z modelem 3D. zabytek.pl. [dostęp 2022-12-10].
3. Sękowa. Kościół pw. św. św. Apostołów Filipa i Jakuba w Sękowej. drewniana.malopolska.pl. [dostęp 2021-04-29].
4. IgnacyI. Tłoczek IgnacyI., Polskie Budownictwo Drewniane, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Ossolineum, 1980, s. 132, ISBN 83-04-00678-2.
5. 1974.03.05. Polskie budownictwo ludowe. kzp.pl. [dostęp 2024-10-04].

Bibliografia

• Kościół pw. św. św. Apostłów Filipa i Jakuba. malopolska.szlaki.pttk.pl.
• Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej. dnidziedzictwa.pl.