Kotawiec sawannowy[31] (Chlorocebus pygerythrus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Kotawiec sawannowy
Chlorocebus pygerythrus[1] |
(F. Cuvier, 1821) |
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Nadrząd |
łożyskowce |
Rząd |
naczelne |
Rodzina |
koczkodanowate |
Podrodzina |
koczkodany |
Plemię |
Cercopithecini |
Rodzaj |
kotawiec |
Gatunek |
kotawiec sawannowy |
Synonimy |
- Cercopithecus glaucus[uwaga 1] H. Lichtenstein, 1811[2]
- Simia pygerythra F. Cuvier, 1821[3]
- Cercopithecus pygerithraeus[uwaga 2]: Desmarest, 1822[4]
- Cercopithecus pusillus Desmoulins, 1825[5]
- Simia erythropyga[uwaga 3] G. Cuvier, 1829[6]
- Cercopithecus lalandii[uwaga 4] I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1841[7]
- Cercopithecus rufo-viridis I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843[8]
- Cercopithecus flavidus W. Peters, 1852[9]
- Cercopithecus circumcinctus Reichenbach, 1862[10]
- Cercopithecus rufoniger[uwaga 5]: J.E. Gray, 1870[11]
- Cercopithecus centralis Neumann, 1900[12]
- Cercopithecus hilgerti Neumann, 1902[13]
- Cercopithecus ellenbecki Neumann, 1902[13]
- Cercopithecus pygerythrus whytei Pocock, 1907[14]
- Cercopithecus pygerythrus johnstoni Pocock, 1907[14]
- Cercopithecus rubellus D.G. Elliot, 1909[15]
- Cercopithecus silaceus D.G. Elliot, 1909[16]
- Cercopithecus centralis luteus D.G. Elliot, 1910[17]
- Lasiopyga pygerythra callida E. Heller, 1912[18]
- Lasiopyga pygerythra tumbili E. Heller, 1913[19]
- Lasiopyga pygerythra arenaria E. Heller, 1913[20]
- Lasiopyga pygerythra contigua Hollister, 1920[21]
- Chlorocebus voeltzkowi[uwaga 1] Matschie, 1923[22]
- Chlorocebus pembae[uwaga 1] Matschie, 1923[23]
- Cercopithecus aethiops nesiotes E. Schwarz, 1926[24]
- Cercopithecus aethiops excubitor E. Schwarz, 1926[25]
- Cercopithecus aethiops cloetei Roberts, 1931[26]
- Cercopithecus aethiops ngamiensis Roberts, 1932[27]
- Cerpithecus Aethiops Marjoriae Bradfield, 1936[28]
- Chlorocebus pygerythrus nifoviridis[uwaga 6]: Groves, 2005[29]
|
|
Podgatunki |
- Ch. p. pygerythrus (F. Cuvier, 1821)
- Ch. p. excubitor (E. Schwarz, 1926)
- Ch. p. hilgerti (Neumann, 1902)
- Ch. p. nesiotes (E. Schwarz, 1926)
- Ch. p. rufoviridis (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843)
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[30] |
|
Zasięg występowania |
|
|
|
Zamknij
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1821 roku francuski przyrodnik Frédéric Cuvier nadając mu nazwę Simia pygerythra[3]. Miejsce typowe to Południowa Afryka[32][33][34]. Holotyp to zamontowana skóra (w naturalnej pozycji) samca (sygnatura MNHN-ZM-2005-984) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[35].
Aby ocenić ważności proponowanych podgatunków potrzebne są dodatkowe prace taksonomiczne[32]. Ch. pygerythus krzyżuje się z Ch. aethiops w południowo-zachodniej Etiopii oraz z Ch. tantalus w Ugandzie i Demokratycznej Republice Konga[32]. W północnej Tanzanii niektóre osobniki Ch. pygerythus mają bardzo blade dłonie i stopy, co prowadzi do pytań o ich cechy opisowe[32]. Na wyspach Oceanu Indyjskiego i Jeziora Wiktorii występują formy karłowate nesiotes i excubitor[32].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznaje pięć podgatunków[32]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Więcej informacji Podgatunek, Oryginalna nazwa ...
Podgatunek |
Oryginalna nazwa |
Autor i rok opisu |
Miejsce typowe |
Holotyp |
Ch. p. excubitor |
Cercopithecus aethiops excubitor |
E. Schwarz, 1926 |
Wyspa Manda, Kenia[25][36]. |
Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura ZMB 35511) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie; okaz zebrał 11 lutego 1903 roku Alfred Voeltzkow[25]. |
Ch. p. hilgerti |
Cercopithecus hilgerti |
Neumann, 1902 |
Rzeka Gobele, Uebi Szebelie, Etiopia[36]. |
Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura ZMB 35503) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie; okaz zebrany 27 maja 1901[37]. |
Ch. p. nesiotes |
Cercopithecus aethiops nesiotes |
E. Schwarz, 1926 |
Chake-Chake, wyspa Pemba, Tanzania[24][38]. |
Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura ZMB 35510) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie; okaz zebrał w 1903 roku Alfred Voeltzkow[24]. |
Ch. p. rufoviridis |
Cercopithecus rufo-viridis |
I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843 |
Afryka[39], ograniczone w 1976 do Mossuril, Nampula, Mozambik[40]. |
Zamontowana skóra (w pozycji naturalnej) samicy (sygnatura MNHN-ZM-2005-985) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[41]. |
Zamknij
Etymologia
- Chlorocebus: gr. χλωρος khlōros „bladozielony, żółty”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[42].
- pygerythrus: gr. πυγη pugē „zad, kuper, pośladki”[43]; ερυθρος eruthros „czerwony”[44].
- excubitor: łac. excubitor, excubitoris „strażnik, wartownik”, od excubare „pilnować”, od cubare „leżeć, spoczywać”[45].
- hilgerti: Carl Hilgert (1866-1940), niemiecki taksydermista, kolekcjoner z Afryki i Bliskiego Wschodu[46].
- nesiotes: gr. νησιωτης nēsiōtēs „wyspiarz”, od νησος nēsos „wyspa”[47].
- rufoviridis: łac. rufus „ryży, rudy”[48]; viridis „zielony”, od virere „być zielonym”[49].
Kotawiec sawannowy występuje we wschodnio-południowej Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku[32]:
- Ch. pygerythrus pygerythrus – Botswana, Zimbabwe, południowy Mozambik, Namibia, Południowa Afryka (KwaZulu-Natal i dawne prowincje Transwalu), Eswatini i Lesotho, na południe od rzeki Zambezi.
- Ch. pygerythrus excubitor – północno-wschodnia Kenia (wyspy Pate i Manda z archipelagu Lamu).
- Ch. pygerythrus hilgerti – południowa Etiopia (etiopska część Rift Valley i części wyżyn na wschód od Rift Valley), południowo-zachodnia Somalia, wschodnia Uganda, Kenia i północna Tanzania.
- Ch. pygerythrus nesiotes – wschodnia Tanzania (wyspy Pemba i Mafia).
- Ch. pygerythrus rufoviridis – południowo-zachodnia Uganda (na południe od Jeziora Wiktorii), Rwanda, Burundi, zachodnia Tanzania, Malawi, północny Mozambik i wschodnia Zambia (na wschód od doliny rzeki Luangwa) do rzeki Zambezi.
Długość ciała (bez ogona) samic 30–62 cm, samców 42–70 cm, długość ogona samic 41–66 cm, samców 45–76 cm; masa ciała samic 1,5–4,9 kg, samców 3,1–6,4 kg[50][51].
Zamieszkuje sawanny i góry na wysokości do 4 000 m n.p.m. Głównie owocożerny, ale zjada również inne części roślin, owady i małe gryzonie. Gatunek liczny, lokalnie traktowany jako szkodnik upraw.
Niepoprawna późniejsza pisownia Simia pygerythra F. Cuvier, 1821.
Nowa nazwa dla Simia pygerythra F. Cuvier, 1821.
Nowa nazwa dla Cercopithecus pusillus Desmoulins, 1825.
Niepoprawna późniejsza pisownia Cercopithecus rufo-viridis I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843.
Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Cercopithecus rufo-viridis I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843.
A. Desmoulins: Guenon. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 7. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D’Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1825, s. 568. (fr.).
C.P. Groves: Order Primates. W: D.E. Wilson & D.M. Reeder: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Wyd. 3. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005, s. 159. ISBN 978-0-8018-8221-0. (ang.).
T.M. Butynski & Y.A. deT.M.B.& Y.A. Jong T.M. Butynski & Y.A. deT.M.B.& Y.A., Chlorocebus pygerythrus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).
Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Chlorocebus pygerythrus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-03].
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Chlorocebus pygerythrus (F. Cuvier, 1821). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
MNHN-ZM-2005-984, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-22] (fr. • ang.).
R.H.N. Smithers & J.L.P.L. Tello: Check list and atlas of the mammals of Mozambique. Salisbury: Trustees of the National Museum of Rhodesi, 1976, s. 81. (ang.).
MNHN-ZM-2005-985, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-22] (fr. • ang.).
hilgerti, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-22] (ang.).
D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 673–674. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 152. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- D.G. Elliot. Descriptions of apparently new species and subspecies of monkeys of the genera Callicebus, Lagothrix, Papio, Pithecus, Cercopithecus, Erythroccbus, and Presbytis. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 244–274, 1909. (ang.).
- E. Heller. New races of ungulates and primates from Equatorial Africa. „Smithsonian miscellaneous collections”. 61 (17), s. 1–12, 1913. (ang.).
- E. Schwarz. Die Meerkatzen der Cercopithecus aethiops-Gruppe. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 1, s. 28–47, 1926. (niem.).
- G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 1–763, 1939. (ang.).
- Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: