Loading AI tools
Jerzy Kreczmar (ur. 9 października 1902 w Warszawie, zm. 24 lutego 1985 tamże) – polski reżyser, eseista, teatrolog i pedagog; wieloletni kierownik literacki Teatru Współczesnego w Warszawie, współpracownik Erwina Axera; dyrektor Teatru Polskiego Radia (1948–1949), dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie (1966–1968); wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego oraz PWST w Warszawie.
| Data i miejsce urodzenia |
9 października 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 lutego 1985 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Felicja Kasman |
| Lata aktywności |
1937–1983 |
| Zespół artystyczny | |
| Teatr Współczesny w Warszawie | |
| Odznaczenia | |
     | |
Jest uważany za jednego z najważniejszych inscenizatorów światowej klasyki w historii polskiego teatru[1].
Ukończył studia w zakresie polonistyki i filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1930 r. uzyskał doktorat z filozofii, promotorem jego pracy O przenośnym znaczeniu wyrazów był profesor Tadeusz Kotarbiński. Zanim poświęcił się reżyserii uczył w szkołach średnich propedeutyki filozofii i języka polskiego. W 1936 r. objął dyrekcję Gimnazjum im. Bolesława Limanowskiego na Żoliborzu prowadzonego przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. W 1937 r. został absolwentem Wydziału Sztuki Reżyserskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, gdzie ukończył studia pod kierunkiem Leona Schillera.
Kreczmar walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po kampanii wrześniowej, podczas której walczył jako dowódca kolumny taborowej w Wileńskiej Brygadzie Kawalerii, znalazł się we Lwowie, gdzie został archiwistą biblioteki Ossolineum, następnie wrócił do Warszawy i jako asystent Kotarbińskiego wykładał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, ponadto był współtwórcą programów literacko-muzycznych przygotowywanych pod kierownictwem Marii Wiercińskiej w teatrze podziemnym. Podczas okupacji nauczał na tajnych kompletach (m.in. przez 2 lata w Gimnazjum i Liceum im. gen. Sowińskiego[2]). Po wojnie wykładał logikę i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim, a po powrocie do stolicy – ponownie na Uniwersytecie Warszawskim. Wykładał także w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi.
Reżyserował na deskach Teatru Narodowego, warszawskich scen: Współczesnego (w którym przez wiele lat sprawował funkcję kierownika literackiego), Powszechnego i Ateneum, w krakowskim Starym Teatrze, Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Teatrze Polskim w Poznaniu i gdańskim Teatrze Wybrzeże. Przygotował niemal 70 przedstawień. W latach 1948–49 pełnił obowiązki dyrektora Teatru Polskiego Radia, zaś w latach 1966–68 Teatru Polskiego w Warszawie. W 1969 r. był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki[3].
Po wydarzeniach marca 1968 r. oraz demonstracji przeciw zdjęciu Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka cenzura w teatrach PRL uległa zaostrzeniu. Cenzura nie dopuściła do premiery Kniazia Patiomkina Tadeusza Micińskiego obrazującego bunt marynarzy w trakcie rewolucji w Rosji w 1905 r. w reżyserii Jerzego Kreczmara w Teatrze Polskim w Warszawie[4].
Asystentami Kreczmara byli między innymi: Marta Lipińska, Helena Kaut-Howson, Jan Skotnicki, Aleksander Fabisiak, Stanisław Brudny, Helmut Kajzar i Andrzej Szczytko. Jako reżyser przyczynił się do wystawienia na deskach polskich teatrów wielu prapremier, między innymi Czekając na Godota Samuela Becketta (Teatr Współczesny w Warszawie, 1957), Zegarów Tomasza Łubieńskiego (Stary Teatr, 1970), Na czworakach Tadeusza Różewicza (Stary Teatr, 1972), Emigrantów Sławomira Mrożka (Teatr Współczesny w Warszawie, 1975) oraz Mistrza Olofa Augusta Strindberga (Teatr Polski w Poznaniu, 1983)[1][5].
Życie prywatne
Wnuk Augusta Kreczmara (1841–1901), żonatego z Bronisławą, nauczyciela języków klasycznych, do wychowanków którego należeli Tadeusz Kotarbiński oraz Ignacy Chrzanowski[1]. Syn Jana (1878–1909) i Marii Kreczmarów[1]. Był bratem Tadeusza (1904–1966), wieloletniego kierownika literackiego warszawskiego Teatru Komedia[6], aktora Jana (1908–1972)[7], Wandy (1905–1969) oraz Marii (1906–1985), która była matką aktora Zbigniewa Zapasiewicza (1934–2009)[8].
Jerzy Kreczmar był żonaty z Felicją Kasman (1901–1986)[9][10], z którą miał córkę Agnieszkę (1939–2010) oraz synów Tomasza (1937–1958) i Antoniego (1945–1996)[11]. Jego wnukiem jest dziennikarz z branży gier komputerowych, Tomasz (ur. 1973).
Zmarł w wieku 82 lat w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 190-5,6-24,25)[12].
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1977)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1963)
- Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)[13]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[14]
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1973)[15]
- 1963 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia reżyserskie
- 1963 – III Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda indywidualna za opracowanie tekstu i inscenizację Samuela Zborowskiego Juliusza Słowackiego w Teatrze Klasycznym w Warszawie i nagroda zespołowa Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego za to przedstawienie[5][15]
- 1964 – IV Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda za realizację Nie-Boskiej komedii w Teatrze Polskim w Poznaniu
- 1965 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za całokształt osiągnięć reżyserskich
- 1970 – Medal z okazji stulecia urodzin Stanisława Wyspiańskiego przyznany przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
