Czantoria Wielka
szczyt w Beskidach, na granicy polsko-czeskiej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
szczyt w Beskidach, na granicy polsko-czeskiej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czantoria Wielka[2][3], Wielka Czantoria[4], cz. Velká Čantoryje, niem. Grosser Czantory-Berg, 995 m n.p.m., gwar. Wielko Czantoryjo – najwyższe wzniesienie Pasma Stożka i Czantorii w Beskidzie Śląskim, dominujące w północnej części tego pasma. Jest jednocześnie szczytem granicznym między Polską a Czechami oraz najwyższym szczytem czeskiej części Beskidu Śląskiego. Przez szczyt przebiega także główny wododział Polski, stanowiący granicę między zlewiskami Wisły i Odry[5].
Czantoria Wielka widziana z osiedla Jarzębata w Wiśle | |
Państwo | |
---|---|
Położenie | |
Pasmo | |
Wysokość |
995 m n.p.m. |
Wybitność |
311[1] m |
Położenie na mapie Ustronia | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego | |
49°40′43″N 18°48′16″E |
Nazwa „Czantoria” została wzmiankowana w zapiskach po raz pierwszy w dyplomie księcia cieszyńskiego Adama Wacława z dnia 3 października 1615 r., w którym ten rozgranicza swoje posiadłości od dóbr Adama Goczałkowskiego z Goczałkowic[6]. Pierwotna nazwa Czartoryja oznaczała miejsce poryte przez czarty. W roku 1722 wzmiankowany był Mathes Tiesslar auf der Czartory, a w roku 1750 Sallasch (szałas) Welka Czantoria[7].
Z Czantorią wiąże się legenda o śpiących rycerzach i ich trzystu koniach, którzy w olbrzymiej pozłacanej komnacie we wnętrzu góry czekają, by w najtrudniejszych chwilach pomóc Śląskowi jako jego narodowe wojsko. Do tej legendy nawiązuje wytyczona po czantoryjskich stokach 20-kilometrowa Ścieżka Rycerska[8]
Czantoria Wielka znajduje się w głównym grzbiecie pasma, między Czantorią Małą i przełęczą Beskidek oddzielającą ją od Soszowa Małego. Stoki północno-wschodnie opadają do doliny Wisły i wcinają się w nie dolinki potoków Groniki, Suchy, Bucznik i Gahura[9]. Na wybitnym grzbiecie nad doliną Suchego Potoku jest wzniesienie Kończyn. Po czeskiej stronie w stoki Czantorii Wielkiej wcina się dolina potoku Střelmá[10]. Góra charakteryzuje się stromymi zboczami od wschodu i zachodu – różnica wysokości pomiędzy położonym u stóp góry Ustroniem, a szczytem wynosi 630 m[5]. Porośnięta jest w większości lasami bukowymi i świerkowo-jodłowymi, miejscami z udziałem jaworów, jesionów, modrzewi i in. Po obu stronach granicy państwowej w partiach podszczytowych znajdują się leśne rezerwaty przyrody: po stronie polskiej rezerwat „Czantoria”, a po stronie czeskiej narodowy rezerwat „Čantoryje”. Na zboczach i szczycie Czantorii Wielkiej występują także trawiaste polany. W stokach góry liczne uroczyska i skalne wychodnie. Na zachód od czeskiego schroniska znajduje się kilkunastometrowej wysokości pełne szczelin urwisko, na którym na początku XX wieku trenowano wspinaczkę skalną. Sam szczyt jest natomiast płaski i rozległy[11].
Na Czantorii Wielkiej istnieją jeszcze trzy polany: Bąkowiec, Goryczka i Stokłosica[9].
Na zachodnim zboczu góry, przy czerwonym szlaku do Nydka, w miejscu zwanym Zakamień znajduje się tzw. „Kamień ewangelików”. Jest to kamień graniczny, na którym wyryto znak krzyża, jeden z tzw. leśnych kościołów – miejsce tajnych nabożeństw ewangelickich w epoce kontrreformacji (XVII/XVIII wiek) – wraz z tablicą upamiętniającą Jerzego Trzanowskiego[11].
W latach 30. XX wieku przez Czantorię przemycano do Polski drukowane w Czechach ulotki Komunistycznej Partii Polski, a od 1933 r. na szczycie góry pod kontrolą żandarmów i strażników granicznych działacze komunistyczni organizowali wielkie festyny, łącznie z meczami piłki nożnej[11], rozgrywanymi na dużym, dość równym terenie przy schronisku[12]. Takie wiece zorganizowali np. Karol Śliwka i Fryderyk Kraus w 1933 i 27 maja[12] 1936 roku[8]. Później przez Czantorię przemycano ochotników do Brygad Międzynarodowych w Hiszpanii. W dwudziestoleciu międzywojennym na dużą skalę przez Czartorię szmuglowano towary: z Czechosłowacji do Polski głównie towary przemysłowe (m.in. buty), zaś w kierunku odwrotnym głównie żywność, czasami nawet stadka bydła i nierogacizny[12]. W 1990 r. tłum polskich działaczy politycznych i turystów z Adamem Michnikiem na czele, zerwał na szczycie kordon graniczny protestując przeciwko żelaznej kurtynie w Europie[11].
Poniżej szczytu Czantoria Wielka (ok. 300 m) przy szlaku w kierunku Przełęczy Beskidek znajduje się krzyż upamiętniający śmierć czechosłowackiego żołnierza Klementa Šťastnego w czasie prac tzw. Komisji delimitacyjnej na Ziemi Cieszyńskiej, której zadaniem było wyznaczenie i wytyczenie granicy między Polską a Czechosłowacją[13].
Czantoria Wielka jest jednym z najliczniej w polskich Beskidach odwiedzanych szczytów. Zawdzięcza to m.in. kolejce krzesełkowej i wieży widokowej. Na samym szczycie góry, ale po czeskiej stronie granicy, znajduje się stalowa wieża widokowa na Czantorii Wielkiej (wstęp płatny) z platformą na wysokości 29 metrów oraz toalety[11]. Po polskiej stronie są bufety i sklepiki. Na grzbiecie góry, kilkaset metrów na zachód od szczytu, znajduje się czeskie schronisko turystyczne na Czantorii (właściwie pod Czantorią Wielką), zbudowane jeszcze przez niemiecką organizację turystyczną Beskidenverein w 1904 r.[14] Tam też znajdowało się turystyczne przejście graniczne[11].
Czantoria Wielka stanowi duży węzeł szlaków turystycznych, którymi można dojść m.in. na Soszów Wielki, Czantorię Małą, Stożek i Tuł oraz do Ustronia, Nydka i Trzyńca. Przez szczyt przebiega Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego[15].
Na położoną poniżej szczytu polanę Stokłosica dociera kolej krzesełkowa „Czantoria” z Ustronia Polany wybudowana w 1967 i zmodernizowana w 2007. Obok górnej stacji znajduje się maszt przekaźnikowy. Czantoria to także dobry punkt widokowy. Obserwować można z niej panoramę Beskidu Śląskiego i Beskidu Morawsko-Śląskiego, rzekę Wisłę oraz Pogórze Śląskie i Górny Śląsk – przy dobrej pogodzie widoczny jest Zbiornik Goczałkowicki i dalej stopniowo w stronę zachodnią – elektrownia Łaziska, miasta: Żory i Jastrzębie-Zdrój, elektrownia Rybnik, hałda w Rydułtowach, miasto Wodzisław Śląski, elektrownia Dziećmorowice, Karwina, Hawierzów i Ostrawa[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.