Biuro Informacji i Propagandy

Biuro Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej (BIP KG ZWZ – AK) – konspiracyjny oddział utworzony na przełomie marca i kwietnia 1940 w okupowanej przez Niemców Polsce i podlegający Związkowi Walki Zbrojnej, a później Komendzie Głównej Armii Krajowej (jako VI Oddział).

Jan Rzepecki

Tadeusz Żenczykowski

Kazimierz Moczarski

Wacław Kaźmierczak w powstaniu warszawskim

Antoni Bohdziewicz – kierownik Referatu Filmowego

Joachim Joachimczyk, fotoreporter Referatu Fotograficznego (pierwszy z lewej)

Andrzej Ancuta – operator Referatu Filmowego

Szefem BIP do jesieni 1940 był mjr Tadeusz Kruk-Strzelecki, następnie płk dypl. Jan Rzepecki (ps. „Wolski”, „Prezes”). Do końca 1940 r. zastępcą był Hipolit Niepokulczycki. Od października 1944 do stycznia 1945 kpt. Kazimierz Moczarski.

Do zadań BiP-u należało informowanie polskiego społeczeństwa o działaniach polskiego rządu w Londynie, dokumentowanie działań okupanta niemieckiego, walka psychologiczna z propagandą hitlerowską, podbudowywanie solidarności w walce o niepodległość narodu polskiego, zbieranie informacji, raportów, rozkazów. BIP wydawało pisma: „Biuletyn Informacyjny”, „Werble wolności”, „Wiadomości Polskie” i „Insurekcja”, zaś niektóre Referaty prowadziły szkolenia: Dział A (Informacyjno-filmowy), udzielał tajnych szkoleń fotoreportażu, reżyserii, obsługi megafonów. Oddział odpowiedzialny był również za konstruowanie i uruchamianie konspiracyjnych radiostacji, w trakcie samego tylko powstania warszawskiego działało pięć niezależnych rozgłośni radiowych Polskiego Państwa Podziemnego, w tym m.in. słynne: „Błyskawica” i „Burza”^{[1][2][3][4][5]}.

Dla BIP-u pracowali m.in.: operatorzy i montażyści Antoni Bohdziewicz, Wacław Kaźmierczak, Leonard Zawisławski, Seweryn Kruszyński; reżyserzy Jerzy Gabryelski, Jerzy Zarzycki, Bohdan Korzeniewski, Andrzej Ancuta; fotografowie Sylwester Braun, Joachim Joachimczyk; architekci Gerard Ciołek, Jan Zachwatowicz; dziennikarze Aleksander Kamiński, Witold Giełżyński; historycy Aleksander Gieysztor, Marceli Handelsman, Witold Kula, Tadeusz Manteuffel, Władysław Bartoszewski, Stanisław Herbst; historycy sztuki Michał Walicki, Stanisław Lorentz; inżynierowie: Antoni Zębik, Bolesław Drożdż, Roman Kitzner^[6][7][8][9]; filolog Kazimierz Feliks Kumaniecki; a także socjolog Halina Krahelska i prawnik Zygmunt Kapitaniak. Łączniczkami były m.in. Krystyna Wyczańska, Hanna Bińkowska.

Struktura organizacyjna BIP-u

• Szef BIP-u –
  • mjr rez. Tadeusz Kruk-Strzelecki „Dyrektor”, „Szczepan” październik 1939 – październik 1940
  • płk Jan Rzepecki „Prezes” październik 1940 –
• Sekretariat – kierownictwo: Irena Piasecka (ps. „Elżbieta”, „Kreska”)
• Dział Finansowy – Maria Wielhorska-Szpręglewska (ps. „Maska”)
• Dział Pocztowy – NN (ps. „Anna”)
• Dział Łączności Alarmowej – Irena Markiewicz (ps. „Jaga”)
• Komórka Mikrofotograficzna – Andrzej Pronaszko (ps. „Majster”)
• Wydział Propagandy Bieżącej – mjr Tadeusz Wardejn-Zagórski (ps. „Gozdawa”)
  • Sekretariat – Hanna Hryniewiecka (ps. „Maryna”)
  • Biuletyny Agencyjne (redakcje „Biuletynu Informacyjnego”, „Wiadomości Polskich”, „Głosu Ojczyzny”)
  • Wojskowe Biuro Historyczne – dr Stanisław Płoski (ps. „Sławski”)
• Wydział Informacji – kierownictwo: mjr Jerzy Makowiecki (ps. „Tomasz”), por. Aleksander Gieysztor (ps. „Lissowski”, „Borodzicz”)
  • Sekretariat – Zofia Straszewska (ps. „Magdalena”)
  • Biuro Wydziału Informacji
  • Podwydział W – sytuacja wewnętrzna okupowanej Polski – Antoni Szymanowski (ps. „Brun”)
    • Referat W 1 – polityka okupanta, germanizacja, propaganda niemiecka, rejestrowanie aktów terroru
    • Referat W 2 – administracja, ustawodawstwo okupanta, aparat samorządowy
    • Referat W 3 – problematyka gospodarcza
    • Referat W 4 – sprawy społeczne
    • Referat W 5 – sprawy kulturalne
  • Podwydział P – Kazimierz Ostrowski (ps. „Łaski”)
    • Referat P 1 – zorganizowane życie polityczne podziemia
    • Referat P 2 – organizacje komunistyczne i komunizujące
    • Referat P 3 – postawa polskiego społeczeństwa
    • Referat P 4 – problematyka oporu społecznego
    • Referat P 5 – prasa i wydawnictwa programowe stronnictw politycznych
    • Referat Żydowski – Henryk Woliński (ps. „Wacław”)
  • Podwydział R – Informacji Radiowej – Jerzy Olivier-Merson (ps. „Wiktor”)
    • Referat R 1 – redakcja „Dziennika Radiowego”
    • Referat R 2 – redakcja „Służby Reutera”
    • Referat R 3 – redakcja „Biuletynu Sztabowego”
    • Referat R 4 – redakcja „Serwisu Kościuszki” i „Świtu”
    • Inspektorat Terenowy
• Wydział Propagandy Mobilizacyjnej – kierownictwo: kpt. Tadeusz Żenczykowski (ps. „Kania”, „Kowalik”)
  • Podwydział Propagandy „N” – kpt. Tadeusz Żenczykowski
    • Dział I Organizacyjny – Antoni Szadkowski (ps. „Leszek”)
      • Zespół kurierski
      • Zespół do „Obsługi”
      • Komórka Legalizacyjna
    • Dział II – Studiów – Michał Mendys (ps. „Baca”)
      • Komórka Gospodarcza
      • Komórka Historyczna
      • Komórka Wewnątrzpolityczna
      • Komórka Propagandowa
      • Komórka Prasowa
      • Komórka Zagraniczna
      • Dział III – Redakcyjny – kierownictwo: prof. Kazimierz Feliks Kumaniecki (ps. „Kozakiewicz”)
    • Redakcje pism: „Der Klabautermann”, „Die Ostwache”
    • Dział IV Akcji specjalnych – Kazimierz Gorzkowski (ps. „Godziemba”, „Wolf”)
    • Dział V Kolportażu – Jerzy Rolicki (ps. „Jacek”)
  • Podwydział Propagandy Mobilizacyjnej „Rój” – Zygmunt Ziółek (ps. „Sawa”)
    • Dział A (Informacyjno-filmowy) – Stanisław Olkusznik (ps. „Śmiałowski”)
      • Referat Prasowy – Sławomir Dunin-Borkowski (ps. „Jaskólski”)
      • Referat Radiowy – Stanisław Zadrożny (ps. „Pawlicz”)
      • Referat Megafonowy – Czesław Kotlarczyk (ps. „Czema”)
      • Referat Fotograficzny – Wacław Żdżarski (ps. „Kozłowski”)
      • Referat Filmowy – Antoni Bohdziewicz (ps. „Wiktor”)
    • Dział B – Propagandy Kultury – Bronisław Rutkowski (ps. „Korycki”)
      • Referat Literacki – Stanisław Ryszard Dobrowolski (ps. „Goliard”)
      • Referat Muzyczny – Bronisław Rutkowski (ps. „Korycki”)
      • Referat Teatralny – Józef Wyszomirski (ps. „Albin”)
      • Referat Wydawniczy – Józef Marian Sosnowski (ps. „Brzeziński”)
      • Referat Księgarń i Bibliotek – Tadeusz Suchocki (ps. „Radwan”)
      • Referat Plastyczny – Mieczysław Jurgielewicz (ps. „Narbutt”)
    • Dział C – Techniczny – Kazimierz Dobrowolski (ps. „Szymczak”)^[10]
    • Dział D – Propagandy Polowej – Stanisław Ostrowski (ps. „Bogdan”)
      • Referat Patroli
      • Referat BIP-ów polowych
      • Referat Wyposażenia
  • Redakcja „Gawęd Żołnierskich” – Zygmunt Ziółek (ps. „Sawa”)
  • Podwydział Pomoc Żołnierzowi^[11] – mjr Hanna Łukaszewicz (ps. „Ludwika”)
    • Referat Organizacyjny
    • Referat Propagandowo–szkoleniowy
    • Referat Gospodarczy
    • Referat Pomocy Społecznej
  • Podwydział „Antyk” – kpt. Tadeusz Żenczykowski (ps. „Krawczyk”)
    • Dział Redakcyjny – kpt. Tadeusz Żenczykowski
    • Dział Organizacyjny – NN
    • Dział Kolportażowy – Bolesław Trenda
• Wydział Kolportażu – kierownictwo: Wanda Kraszewska-Ancerewicz (ps. „Lena”)
• Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze – kierownictwo: Jerzy Rutkowski (ps. „Michał”, „Kmita”)
  • Sekretariat – Maria Rutkowska-Mierzejewska (ps. „Janka”)
  • Dział Administracyjny – Igor Telechun (ps. „Łukasz”)
  • Dział Zaopatrzenia – Aleksander Wąsowski (ps. „Józef”)
  • Dział Techniczny – Stefan Berent (ps. „Steb”)
  • Komórka kreślarska – Stanisław Kunstetter (ps. „Krzysztof”)
  • Drukarnia W 2 – Jerzy Paszyc (ps. „Stefan”)
  • Drukarnia W 3 – Władysław Pomorski (ps. „Jerzy”)
  • Drukarnia W 4 – Michał Wojewódzki (ps. „Andrzej”)
  • Drukarnia W 5 – Czesław Mierzejewski (ps. „Marek”)
  • Drukarnia W 6 – Jerzy Mierzejewski (ps. „Jacek”)
  • Drukarnia W 7 – Michał Wojewódzki (ps. „Andrzej”)
  • Drukarnia W 8 – Jerzy Paszyc (ps. Stefan”)
  • Drukarnia W 9 – Marian Jędrzejczyk (ps. „Kazimierz”)
  • Drukarnia W 10 – Stanisław Stopczyk (ps. „Antoni”)
• Redakcja Fachowych Pism Wojskowych – ppłk Mieczysław Biernacki (ps. „Mieczysław”)
  • „Insurekcja” – Mieczysław Biernacki
  • „Żołnierz Polski” – Mieczysław Biernacki

Biura Informacji i Propagandy funkcjonowały również w poszczególnych okręgach AK, np. w Okręgu „Łódź”^[12].

Przypisy

1. Stowarzyszenie Pamięci Powstania Warszawskiego 1944, Powstanie Warszawskie 1944 - Oficjalna strona Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego 1944 [online], www.sppw1944.org [dostęp 2017-09-18].
2. Radiostacja "Błyskawica" – kawałek wolnej Polski zapisany w dźwięku, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-09-18].
3. Salon Kultury Polskiej, Edinburgh, UK, „Salon Kultury Polskiej - Obchody 73. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w UK” [dostęp 2017-09-18].
4. Wiesław.W. Paszta Wiesław.W., Cień "Błyskawicy", Stare Garkowo: [Wiesław Paszta], 2009, ISBN 83-929453-2-8, OCLC 711872277. Brak numerów stron w książce
5. "Tu Błyskawica, Radiostacja Armii Krajowej", „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-09-18].
6. Władysław.W. Jewsiewicki Władysław.W., Powstanie warszawskie 1944 : okiem polskiej kamery, wyd. 1, Warszawa: Wydawn. Interpress, 1989, ISBN 83-223-2531-2, OCLC 54195303. Brak numerów stron w książce
7. Kazimierz.K. Malinowski Kazimierz.K., Żołnierze łączności walczącej Warszawy, wyd. 1, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1983, ISBN 83-211-0378-2, OCLC 11676095. Brak numerów stron w książce
8. Antoni Zębik – twórca radiostacji "Błyskawica", „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-09-18].
9. Powstańcze Biogramy - Roman Kitzner [online], www.1944.pl [dostęp 2017-09-18] (ang.).
10. Zadania: nadzór referatu radiowego i megafonowego pod względem zaopatrzenia technicznego, gromadzenie materiałów i środków.
11. Romuald Śreniawa Szypiowski: Powstanie warszawskie: 1 sierpnia-2 października 1944 : służby w walce (PWN 1994). [dostęp 2014-03-23]. (pol.).
12. Kubik Tomasz, Struktura i zadani...

Bibliografia

• Marek Ney-Krwawicz, Struktura organizacyjna Armii Krajowej. „Mówią Wieki” 1986 nr 9.
• Grzegorz Mazur, Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: IW Pax, 1987.
• Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990, s. 179-203. ISBN 83-211-1055-X.
• Michał Komar: Zabójstwo Makowieckiego. [w:] Pomocnik Historyczny [on-line]. „Polityka” – nr 34 (2568), 2006-08-26. s. 34-38. [dostęp 2014-09-22].
• Kubik Tomasz, Struktura i zadania Biura Informacji i Propagandy AK okręgu „Łódź” w odniesieniu do struktury i zadań Komendy Głównej AK, 1939–1945. praca magisterska. Łowicz 2007 Dostępna w bibliotece oddz. „Radogoszcz” w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, sygn. 30 624/R (tel. [phone]; prosić z b-ką)

Linki zewnętrzne

Zobacz hasło BIP w Wikisłowniku

• Komenda Główna ZWZ – AK w latach 1940–1945
• Skrajna prawica zamordowała pracowników najważniejszego organu prasowego AK

Kontrola autorytatywna (organizacja):

• VIAF: 132625502
• NUKAT: n01065504

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3878106