Bitwa pod Dubienką (1920)

Bitwa pod Dubienką – walki polskiej 7 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckich 7 i 25 Dywizji Strzelców w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Dubienką

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	14–31 sierpnia 1920
Miejsce	pod Dubienką
Terytorium	Polska
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
7 Dywizja Piechoty 11 pułk piechoty 7 DS; 25 DS
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1] 

Geneza

W pierwszej dekadzie lipca 1920 przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[2]. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[3]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich^[4]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę^[5]. Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie rozpoczęły wycofanie na linię Bugu^[6][7].

Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4. Armia oraz Grupa Poleska powstrzymają bolszewików i umożliwią przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia^[8]. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand^[9].

Utrata twierdzy brzeskiej spowodowała, że plan Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego uderzenia znad Bugu w skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego i rozegrania tam decydującej bitwy przestał być realny^[10]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła^[11].

Około południa 8 sierpnia 1920 dowódca 7 Dywizji Piechoty płk Karol Schubert otrzymał od dowódcy 3 Armii gen. Zygmunta Zielińskiego rozkaz opuszczenia linii Bugu. Odwrót rozpoczęto w godzinach wieczornych. Osłaniał 27 pułk piechoty. XIV Brygada Piechoty wycofała się w rejon Chełma, a XIII Brygada Piechoty do rejonu w okolicach Sawina^[12].

Osobny artykuł: bitwa pod Chełmem (1920).

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
7 Dywizja Piechoty	gen. Karol Schubert	3 Armia
⇒ XIV Brygada Piechoty	płk Józef Olszyna-Wilczyński	7 Dywizja Piechoty
	gen. Pogorzelski
→ 11 pułk piechoty	ppłk Aleksander Zawadzki
― III/11 pułku piechoty	ppor. Stanisław Ossowski †
⇒ ochotniczy pułk wołyński	mjr Wacław Drojowski †
⇒ dywizjon 3 pułku artylerii ciężkiej	ppłk Witold Konczakowski
⇒ pociąg pancerny „Zagończyk”
Armia Czerwona
7 Dywizja Strzelców
25 Dywizja Strzelców

Działania wojsk w rejonie Dubienki

Położenie wojsk

Położenie 7 DP 17 sierpnia 1920^[13] 

Położenie 7 DP 18 sierpnia 1920^[13] 

Położenie 7 DP 20 sierpnia 1920^[13] 

Położenie 7 DP 22, 23 i 24 sierpnia 1920^[13] 

Położenie 7 DP 27, 28 i 29 sierpnia 1920^[13] 

Po przerwaniu przez nieprzyjaciela frontu nad Bugiem, dowodzący 3 Armią gen. Zygmunt Zieliński wydał płk. Karolowi Schubertowi rozkaz przesunięcia głównych sił dywizji do rejonu Chełma, z zadaniem zwalczania oddziałów sowieckich posuwających się na Lublin^[14].

9 i 10 sierpnia płk Schubert dokonał przegrupowania dywizji: XIV Brygada Piechoty obsadziła Chełm, zaś XIII BP skoncentrowała się na północ od miasta w rejonie Malowana - Horodyszcze^[15].

Zgodnie z rozkazem dowódcy 3 Armii z 11 sierpnia, 7 Dywizja Piechoty miała wyrzucić oddziały Armii Czerwonej za Bug i obsadzić rzekę na odcinku Świerże - Dorohusk. Zasadniczym celem było przywrócenie obrony polskiej na Bugu na odcinku Dubienka – Hrubieszów^[16][15]. Tym samym rozkazem dowódca armii nakazał obsadzić Dubienkę 1 ochotniczym pułkiem wołyńskim mjr. Wacława Drojowskiego^[a][17]. 14 sierpnia oddział kawalerii sowieckiej uderzył na pułk i rozproszył go niemal bez walki. Zginął dowódca pułku. W ręce Sowietów wpadły plany polskiej kontrofensywy znad Wieprza^[18]. Gdy sowiecka kawaleria wycofała się, stanowiska pod Dubienką zajął III batalion 11 pułku piechoty.

18 sierpnia do Dubienki podeszły oddziały 25 Dywizji Strzelców i atakiem z marszu zdobyły most. Na zachodni brzeg Bugu przeszedł 25 pułk kawalerii i otoczył III batalion. Polski batalion bagnetami musiał wyrąbywać sobie drogę odwrotu. Poległ dowódca batalionu ppor. Stanisław Ossowski. Dowódca tego odcinka Bugu, podpułkownik Zawadzki, nie posiadał już żadnych odwodów i zmuszony był odgiąć prawe skrzydło na linię Turka—Ostrów—kol. Skordjów^[19]. 24 sierpnia sowiecka kawaleria bez walki wycofała się, a do miasta weszły dwa bataliony 11 pułku piechoty^[20].

27 sierpnia skoncentrowana w rejonie Sokala 1 Armia Konna Siemiona Budionnego ruszyła na Lublin. W ślad za kawalerią posuwały się dywizje strzeleckie 12 Armii. Stanowiło to duże zagrożenie dla tyłów i prawego skrzydła polskiej 3 Armii^[17]. 28 sierpnia oddziały 25 i 7 Dywizji Strzelców sforsowały Bug, uderzając od północy i południu na Dubienkę. Po sześciu godzinach walki 11 pułk piechoty odrzucił natarcie nieprzyjaciela i obronił miasto^[21]. 31 sierpnia 25 dywizja powtórzyła natarcie. Tym razem również okazało się ono bezskuteczne. W tym też dniu sowiecka 1 Armia Konna została pobita w bitwie pod Komarowem i rozpoczęła odwrót. Także dywizje strzeleckie 12 Armii zaprzestały działań zaczepnych^[17].

Uwagi

1. Pułk wołyński nazywany był też batalionem ochotniczym, liczył bowiem 400 żołnierzy - w większości bardzo słabo wyszkolonych.

Przypisy

1. Przybylski 1930 ↓.
2. Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 173.
3. Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
4. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
5. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
6. Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
7. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
8. Tarczyński (red.) 1996 ↓, s. 14.
9. Sikorski 2015 ↓, s. 63.
10. Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 97.
11. Odziemkowski 2004 ↓, s. 64.
12. Odziemkowski 2004 ↓, s. 98-99.
13. Borowiec 1925 ↓.
14. Laskowski (red.) 1931 ↓, s. 640.
15. Odziemkowski 2004 ↓, s. 73.
16. Laskowski (red.) 1931 ↓, s. 642.
17. Odziemkowski 2004 ↓, s. 104.
18. Odziemkowski 2010 ↓, s. 665.
19. Borowiec 1925 ↓, s. 74.
20. Borowiec 1925 ↓, s. 94.
21. Borowiec 1925 ↓, s. 96.

Bibliografia

• Stanisław Borowiec: Nad Bugiem: walki osłonowe 7 Dywizji Piechoty (5 sierpień – 11 wrzesień 1920). Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy, 1925, seria: Studja Taktyczne z Historji Wojen Polskich 1918 – 21, Tom VII.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.