Loading AI tools
radziecki pisarz Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksandr Aleksandrowicz Fadiejew (ros. Александр Александрович Фадеев; ur. 11 grudnia?/24 grudnia 1901 w Kimrach, zm. 13 maja 1956 w Pieriediełkinie) – radziecki pisarz, krytyk literacki. Członek partii bolszewickiej od 1918, a także członek Komitetu Centralnego od 1939. W latach 1938–1944 i 1946–1954 przewodniczący Związku Pisarzy ZSRR.
Aleksandr Fadiejew urodził się w 1901 roku w Kimrach, na terenie ówczesnej guberni twerskiej[1]. Został ochrzczony w miejscowym soborze prawosławnym[2]. Jego ojcem był Aleksandr Iwanowicz Fadiejew, a matką Antonina Władimirowna Kunc[3]. Wywodzący się z chłopskiej rodziny ojciec działał w ruchu rewolucyjnym, a matka była słuchaczką kursów medycznych[4]. Poznali się w Petersburgu, lecz już wkrótce za swą działalność Aleksandr Iwanowicz został skazany na pięcioletnie zesłanie do Szenkurska[4]. Matka pochodziła z rodziny zrusyfikowanych Niemców[4]. Ich małżeństwo rozpadło się wkrótce po narodzinach syna, a Aleksandr wychowywany był przez matkę i jej drugiego męża, Gleba Władisławowicza Switycza[3]. Wczesne dzieciństwo spędził m.in. w Wilnie i Ufie, a w 1908 roku jego rodzina przeniosła się na Rosyjski Daleki Wschód, na tereny dzisiejszego Kraju Nadmorskiego[1]. Fadiejew od 1912 do 1919 roku uczył się w jednej ze szkół we Władywostoku[1]. Swe aspiracje młody Fadiejew skierował ku literaturze, a na jego rozwój wpływali tacy pisarze jak Jack London, Thomas Mayne Reid i James Fenimore Cooper[4]. Związał się on także z ruchem rewolucyjnym, a w 1918 roku został członkiem partii bolszewickiej[3]. Publikował w różnych czasopismach partyjnych[1][3]. W czasie rosyjskiej wojny domowej Fadiejew walczył przeciwko wojskom Białych, podległych dowództwu admirała Aleksandra Kołczaka i w czasie walk tych został ranny[1][3]. W 1921 roku przeniósł się do Moskwy, gdzie podjął studia na moskiewskiej Akademii Górniczej, a także został delegatem na dziesiąty zjazd partii[3]. W czasie jego trwania wybuchło powstanie w Kronsztadzie, a w jego tłumieniu Fadiejew brał czynny udział, znów zostając ranny[3].
Pierwszą jego pracą był Razliw (ros. Разлив), nad którą Fadiejew pracował w latach 1922–1923[1]. Po jej wydaniu postanowił skupić się na karierze literackiej. Kolejnym ważnym dziełem była Klęska (ros. Разгром) z 1927 roku (wydanie polskie 1950). Zawierała ona wątki autobiograficzne – o oddziale partyzanckim walczącym z interwentami atakującymi ZSRR na Dalekim Wschodzie. Najsłynniejszą jego powieścią jest wydana w 1946 roku Młoda Gwardia (ros. Молодая гвардия, wydanie polskie 1948) w której sławił walkę komsomolców z Niemcami. W czasie II wojny światowej był korespondentem wojennym dziennika „Prawda”. Przebywał na linii frontu m.in. w oblężonych Kalininie i Rżewie[3]. Fadiejew był też aktywnym działaczem społeczno-politycznym, publikował w wielu sowieckich czasopismach, a także był wieloletnim przewodniczącym Związku Pisarzy Radzieckich w latach 1938–1944 oraz 1946–1954[1].
25 sierpnia 1948 roku jako przewodniczący delegacji radzieckich intelektualistów przemówił we Wrocławiu na rozpoczynającym się Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju, atakując przy tym Stany Zjednoczone słowami:
... kajdany amerykańskich imperialistów mają zamienić świat w komisariat policyjny, a jego ludność w niewolników kapitału (...) Gdyby szakale mogły nauczyć się pisać na maszynie, gdyby hieny umiały władać piórem, to, co by tworzyły, przypominałoby z pewnością książki Millerów, Eliotów, Malraux i innych Sartre’ów'[5].
Po przemowie Fadiejewa kongres opuściło wielu uczestników, m.in. biolog Julian Huxley i historyk A.J.P. Taylor[5]. Aleksandr Fadiejew nosił partyzancki pseudonim Bułyga (ros. Булыга)[6]. Przez większą część życia był wiernym zwolennikiem Józefa Stalina i jego zbrodniczej polityki[6]. Często się z nim spotykał, a radziecki przywódca zaprosił go nawet na obchody swoich sześćdziesiątych urodzin, które celebrowane był w dość wąskim gronie przyjaciół i współpracowników[7]. W latach trzydziestych miał konsultować z Ławrientijem Berią nazwiska nieprawomyślnych pisarzy i literatów, przeznaczonych do aresztowania[6]. Taki los miał spotkać m.in. Wsiewołoda Meyerholda. O jego aresztowaniu Fadiejew miał być uprzedzony już w kilka miesięcy naprzód, a spotykając się z nim parokrotnie, nie zdradził się ze swej wiedzy[6]. W 1946 roku poparł represje kierowane przez Andrieja Żdanowa przeciwko Michaiłowi Zoszczence, Annie Achmatowej i Andriejowi Płatonowi[6][8]. Ilji Erenburgowi zwierzył się:
Boję się tylko dwóch ludzi - mojej matki i Stalina. Boję się i kocham...[7]
Sygnatariusz apelu sztokholmskiego w 1950 roku[9]. 22 listopada 1950 w Warszawie na II Kongresie Obrońców Pokoju został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju[10].
W ostatnich latach życia Aleksandr Fadiejew pracował intensywnie nad powieścią Czornaja mietałłurgija (ros. Чёрная металлургия), lecz nigdy jej nie ukończył[3]. Śmierć Józefa Stalina zmieniła sytuację Fadiejewa. Zaczął tracić wpływy zarówno polityczne, jak i wśród literatów. Cierpiał na bezsenność, co próbował zwalczać na własną rękę przy pomocy alkoholu[7]. Na XX Zjeździe Partii został poddany krytyce przez Michaiła Szołochowa[7]. Zmagał się z depresją, a także zaczęły go dręczyć wyrzuty sumienia, dotyczące jego roli w okresie stalinowskim. Jego przyjaciel Jurij Libiedinski usłyszał kiedyś od niego:
— Александр Фадеев: Биография[7]
13 maja 1956 roku Aleksandr Fadiejew popełnił samobójstwo w podmoskiewskim Pieriediełkinie[3]. Zastrzelił się z rewolweru, który posiadał od czasów wojny domowej[7]. Prawda w nekrologu podała, że Fadiejew zmagał się z alkoholizmem, lecz terapia medyczna nie przyniosła skutku[11]. Leczył się m.in. przez cztery miesiące w 1954 roku, przez pięć i pół miesiąca w 1955 roku i przez dwa i pół miesiąca w 1956 roku[7]. Powszechnie uważano, że nie mógł sobie poradzić ze zmianą polityki i okresem destalinizacji w Związku Radzieckim. Pogląd ten podzielał też syn pisarza, Michaił, który twierdził, że ojciec czuł się bardzo samotny[6]. Jego pierwsza żona, na wieść o śmierci, miała powiedzieć: „To wszystko on, przeklęte wąsy. Sasza szczerze kochał Stalina!”[6]. W swojej ostatniej woli Fadiejew poprosił by pochowano go razem z jego matką[6]. Prośba ta nie została spełniona i pisarz został pogrzebany na cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie[6]. Aleksandr Fadiejew pozostawił po sobie rozliczeniowy list pożegnalny, w którym okazywał skruchę i potępiał władzę za politykę wobec pisarzy[6]. Został on opublikowany drukiem dopiero 20 września 1990 roku[6]. Stwierdzał w nim, że nie może dalej żyć, skoro literatura została zniszczona przez przywódców politycznych i zdana została na łaskę ludzi bez żadnych talentów[6].
Pierwszą żoną Aleksandra Fadiejewa była Walerija Anatoljewna Gierasimowa, a małżeństwo to zawarte w latach dwudziestych XX wieku zakończyło się szybkim rozwodem[7]. Jego drugą żoną była Angelina Stiepanowa (ślub w 1936), z którą miał dwóch synów Aleksandra i Michaiła[7]. Ten ostatni poślubił wnuczkę Józefa Stalina (córkę Wasilija), Nadieżdę[7]. Aleksandr Fadiejew ze związku Margaritą Aligier miał córkę Mariję Aleksandrowną Fadiejewą-Makarową-Encensbiergier[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.