Aleksander Franta

Aleksander Franta (ur. 1 lutego 1925 w Krakowie, zm. 1 maja 2019 w Chorzowie) – polski architekt, laureat Honorowej Nagrody SARP (1975); zajmował się też teorią architektury. 5-krotnie był sędzią konkursów międzynarodowych, a krajowych 90-krotnie^[2].

Aleksander Franta

Aleksander Franta (za nim budynek, założonej w 1958 r. przez niego i H. Buszkę, Pracowni Projektów Budownictwa Ogólnego w Katowicach)
Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1925 Kraków
Data i miejsce śmierci	1 maja 2019[1] Chorzów
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	modernizm
Ważne dzieła
Teatr Ziemi Rybnickiej w Rybniku Osiedle im. Tysiąclecia Państwa Polskiego w Katowicach
Odznaczenia

H. Buszko, A. Franta i T. Szewczyk: Osiedle Gwiazdy w Katowicach

Życiorys

Urodzony w Krakowie, uczeń szkół powszechnych w Katowicach (1930–1935), Warszawie (1935–1938) i gimnazjum w Zakopanem (1939)^[3]. W czasie II wojny światowej ewakuowany z Warszawy, przez Wołyń, Polesie, Lwów i Przemyśl dostał się do Nowego Targu^[3]. Absolwent Technikum Wodno-Melioracyjnego w Nowym Targu (1941–1944). Studia w zakresie architektury rozpoczął na filii Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej w Zakopanem^[4]. Od drugiego roku naukę kontynuował na Wydziale Architektury AGH w Krakowie (dyplom w 1949)^[4], gdzie od 1945 do 1947 był młodszym asystentem, a następnie do 1952 asystentem. Od 1949 pracował w Miastoprojekcie Katowice jako projektant w zespole z Henrykiem Buszką i Jerzym Gottfriedem (tzw. Zielone Konie)^[4]. Od 1958 prowadził z Henrykiem Buszką samodzielną autorską Pracownię Projektów Budownictwa Ogólnego (PPBO) w Katowicach^[4]. W latach 1959–1961 był przewodniczącym katowickiego oddziału SARP^[4]. W latach 1970–1979 wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej^[2][4].

W 2017 otrzymał brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[5].

Zmarł 1 maja 2019. Został pochowany 11 maja 2019 na cmentarzu Nowym Targu^[6].

Życie prywatne

Z żoną Danutą Aleksander Franta miał syna Piotra i córkę Annę; oboje zostali architektami. Jego synowa Ewa, wnuk Julian oraz wnuk Maciej również zostali architektami^[2].

Główne dzieła

Osobny artykuł: Zielone Konie (zespół projektowy).

Aleksander Franta, Henryk Buszko, Jerzy Gottfried

• 1950–1954: gmach Okręgowej Rady Związków Zawodowych w Katowicach
• 1954-1955: Dom Kultury huty „Małapanew” w Ozimku
• 1954-1955: Dom Kultury huty „Zgoda” w Świętochłowicach
• 1958–1964: Teatr Ziemi Rybnickiej (obecnie Rybnickie Centrum Kultury) w Rybniku
• 1955–1958: dom wczasowy Transportowiec w Bielsku-Białej Mikuszowicach

Aleksander Franta, Henryk Buszko

• 1958–1979: osiedle Tysiąclecia w Katowicach (z Marianem Dziewońskim i Tadeuszem Szewczykiem)
• 1967–1978: Dzielnica Leczniczo-Rehabilitacyjna na Zawodziu w Ustroniu (z Tadeuszem Szewczykiem)
• 1967–1979: osiedle Gwiazdy w Katowicach (z Tadeuszem Szewczykiem)
• 1960: pawilon pracowni PPBO w Katowicach
• 1960–1963: dom wczasowy Związku Nauczycielstwa Polskiego w Ustroniu
• 1963: Urząd Stanu Cywilnego – Pawilon Ślubów w Chorzowie
• 1959: Sanatorium Górnik w Szczawnicy
• 1977–1989: ośrodek wypoczynkowy górnictwa miedzi (obecnie Hotel Malachit) w Świeradowie-Zdroju
• 1977–1991^[7]: kościół pw. Podwyższenia Krzyża św. i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Katowicach (z Lidią Baron)
• Katedra Matki Bożej Królowej Apostołów w Częstochowie^[8]

Galeria

Realizacje katowickie

• 
  Osiedle Roździeńskiego, Katowice, wieżowce mieszkalne – „gwiazdowce”.
• 
  Osiedle Tysiąclecia, Katowice, jeden z pięciu 28-kondygnacyjnych wieżowców mieszkalnych zwanych „kukurydzami”.
• 
  Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych.

Dzielnica leczniczo-rehabilitacyjna, Ustroń Zawodzie

• 
  Sanatorium i szpital uzdrowiskowy Równica.
• 
  Sanatorium i szpital uzdrowiskowy Równica, elewacja boczna.
• 
  Sanatorium i szpital uzdrowiskowy Równica, wnętrze.
• 
  Jeden z 17 domów wczasowych – „piramid”.
• 
  Dom zdrojowy.

Zobacz też

• architektura Katowic

Przypisy

1. Aleksander Franta nie żyje. To on zaprojektował Osiedle Tysiąclecia w Katowicach i uzdrowisko w Ustroniu. rybnik.naszemiasto.pl. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
2. Nauczyciele akademiccy Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej, Almanach XXX-lecia. polsl.pl. s. 71. [dostęp 2019-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-06)].
3. Tadeusz Barucki: Zielone Konie. Henryk Buszko, Aleksander Franta, Jerzy Gottfried. Warszawa: Wydawnictwo Salix Alba, 2015, s. 13–15. ISBN 978-83-930937-8-6.
4. Aneks II, [w:] AnetaA. Borowik AnetaA., Nowe Katowice: forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945-1980), Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, s. 466, ISBN 978-83-66018-17-4, OCLC 1100249048.
5. Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-10-01] (pol.).
6. dr inż. arch. Aleksander Leszek Franta * 01.02.1925, Kraków † 01.05.2019. architektsarp.pl. [dostęp 2019-05-25].
7. Parafia Tysiąclecie Dolne. archidiecezja.katowice.pl. [dostęp 2019-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-04)].
8. Filip Springer: Ta druga katedra częstochowska. Niewykończona, przysłonięta billboardami, zapomniana…. [dostęp 2015-09-26].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000069848537
• VIAF: 96271997
• ULAN: 500082341
• GND: 1075466385
• PLWABN: 9810614855705606
• NUKAT: n96220351

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3902603