zlikwidowany batalion graniczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
42 Batalion Wojsk Ochrony Pogranicza/Batalion szkolno-odwodowy/Jednostka Wojsk Ochrony Pogranicza imienia Ziemi Cieszyńskiej/Batalion graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza Cieszyn – zlikwidowany samodzielny pododdziałWojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
Szybkie fakty Państwo, Sformowanie ...
42 Batalion WOP
Batalion szkolno-odwodowy Jednostka WOP im. Ziemi Cieszyńskiej Batalion graniczny GB WOP Cieszyn
Dawny budynek koszarowy WOP w Cieszynie (marzec 2010)
Pierwszą siedzibą jednostek ochraniających granicę państwową na odcinku Cieszyna był Zamek[uwaga 2] (bzmot I KPanc – dowódca kpt. Alfred Zniczewski), od lipca 1945 4 pp 2 DP[2], następnie 45 Komenda Odcinka Jastrzębie Zdrój, która została przeniesiona do Cieszyna przed wrześniem 1946 Rozkazem nr 0153[3] od 24 kwietnia 1948 63 Batalion Ochrony Pogranicza, do jesieni 1949, kiedy to strażnica i batalion zostały przeniesione do koszar na ul. Parkowej (później Wojsk Ochrony Pogranicza, a obecnie Wojska Polskiego).
W kwietniu 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, rozwiązano batalion. W jego miejsce zorganizowano batalion szkolno-odwodowy, który funkcjonował do października 1983[7]. Strażnice podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygadzie WOP w Gliwicach[8].
13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium w kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[9].
W 1983 na wniosek Wojewody Bielskiego Minister Spraw Wewnętrznych nadał batalionowi nazwę Jednostka Wojsk Ochrony Pogranicza im. Ziemi Cieszyńskiej. Aktu nadania na ręce dowódcy batalionu, dokonał minister Andrzej Gdula na uroczystym apelu, na Rynku Cieszyńskim 12 października 1983. Obecny był dowódca WOP gen. bryg. Feliks Stramik oraz dowódca Górnośląskiej Brygady WOP gen. bryg. Bolesław Bonczar[10]. Jednostka WOP im. Ziemi Cieszyńskiej funkcjonowała do drugiej połowy 1984[10].
Po stanie wojennym w drugiej połowie 1984 utworzono batalion graniczny GB WOP Cieszyn[8], który funkcjonował do 15 maja 1991[11].
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Batalion Graniczny Górnośląskiej Brygady WOP w Cieszynie istniejący według etatu nr 44/0910 o stanie osobowym na okres „W” 862 żołnierzy i 13 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 621 żołnierzy i 13 pracowników cywilnych[12].
27 lutego 2015, budynki na terenie cieszyńskich koszar, które zajmowane były przez Śląsko-Małopolski Oddział Straży Granicznej, zostały przekazane Starostwu Powiatowemu w Cieszynie. Ostatnim użytkownikiem koszar była Placówka Straży Granicznej w Bielsku-Białej z siedzibą w Cieszynie do 15 lutego 2015[15].
dowództwo i pododdziały przysztabowe[16] – Cieszyn
1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[26]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[27].
1971 – grudzień, w Wodzisławiu Śląskim sformowano Referat Zwiadu, podległy sekcji zwiadu batalionu[9].
1974 – sztab batalionu wizytował wiceminister Ministerstwa Spraw Wewnętrznych gen. bryg. Tadeusz Pietrzak oraz dowódca WOP gen. bryg. Czesław Stopiński[28].
1976 – rozformowanie batalionu granicznego i przeformowanie na batalion szkolno-odwodowy, strażnice przeszły pod dowództwo sztabu brygady. Obowiązki dowództw batalionów przeszły na oficerów kierunkowych ze sztabu brygady, wydziału zwiadu i politycznego[7].
1980 – dla uczczenia zasług żołnierzy batalionu, decyzją Rady Miejskiej w Cieszynie ul. Parkowa przybrała imię Wojsk Ochrony Pogranicza[29].
13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[30].
1984 – na nowo w Cieszynie sformowano batalion graniczny WOP Cieszyn, przechodząc na nowy system dowodzenia[10].
mjr Stefan Gacek (1976–1983) – batalion szkolno-odwodowy
ppłk Stefan Gacek (1983–21.11.1984) – Jednostka Wojsk Ochrony Pogranicza im. Ziemi Cieszyńskiej
ppłk/płk Bolesław Cader (22.11.1984–15.05.1991) – batalion graniczny WOP.
17 czerwca 2015 w Cieszynie miało miejsce uroczyste odsłonięcie Tablicy Pamięci żołnierzy, funkcjonariuszy, pracowników polskich formacji granicznych na Śląsku Cieszyńskim. Tablica zawisła na froncie budynku dawnych koszar przy ul. Wojska Polskiego 5[33].
Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG[14].
StefanGacek:Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991.Gliwice:Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego,2005.
SławomirŻurawlow:Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008.Gliwice:Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej,2011.
GrzegorzGoryński:Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W:Biuletyn 1–2/2012.T.Z historii ochrony granic.Koszalin:Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej,2012,s.153–204.(pol.).