19 Dywizja Pancerna (III Rzesza)

19 (Dolnosaksońska) Dywizja Pancerna (niem. 19. Panzer-Division) – niemiecka dywizja pancerna z okresu II wojny światowej.

19 Dywizja Pancerna

19. Panzer-Division

Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	1 listopada 1940
Rozformowanie	po 22 marca 1945
Nazwa wyróżniająca	Dolnosakskońska
Tradycje
Rodowód	19 Dywizja Piechoty
Dowódcy
Pierwszy	Otto von Knobelsdorff
Ostatni	Hans-Joachim Deckert
Działania zbrojne
II wojna światowa atak Niemiec na ZSRR bitwa na łuku kurskim bitwa pod Studziankami powstanie warszawskie
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Formacja	Wehrmacht
Rodzaj wojsk	wojska pancerne
Podległość	3 Armia Pancerna → 4 Armia Pancerna → 9 Armia
Skład	trzy–cztery pułki

Znaki taktyczne

Historia

Sformowana rozkazem z dnia 1 listopada 1940 roku po przeformowaniu 19 Dywizji Piechoty. Początkowo stacjonowała na terenie Niemiec, wchodząc w skład 11 Armii.

W czerwcu 1941 roku w ramach przygotowań do ataku na ZSRR włączona została w skład 3 Grupy Pancernej Grupy Armii Środek. Atak na Związek Radziecki rozpoczęła z rejonu Suwałk 22 czerwca 1941 roku o godz. 9.00^[1]. Brała udział w walkach na środkowym odcinku frontu wschodniego do grudnia 1942 roku.

W styczniu 1943 roku przesunięta na południowy odcinek frontu wschodniego, początkowo wchodziła w skład Grupy Armii Don, a później Grupy Armii Południe. W lipcu 1943 roku w składzie 4 Armii Pancernej brała udział w bitwie na łuku kurskim, walcząc w rejonie Biełgorodu, gdzie poniosła ciężkie straty. W obawie dostania się do niewoli radzieckiej, dowódca 19 DP Gustaw Schmidt 7 sierpnia 1943 pod Borisowką popełnił samobójstwo^[2]. Następnie 19 DP walczyła na terenie Ukrainy pod Kijowem, Żytomierzem i Kamieńcem Podolskim. Po ciężkich walkach wydostała się z okrążenia i 7 kwietnia 1944 roku pod Lwowem połączyła się z armią niemiecką. Utraciła jednak znaczne ilości sprzętu ciężkiego^[3]. W lipcu 1944 roku wycofana została z linii frontu i skierowana do Holandii, lecz już w sierpniu 1944 roku ponownie skierowana została do walki z Armią Czerwoną, walcząc w składzie XXXX Korpusu Pancernego^[4].

W sierpniu 1944 roku weszła w skład 9 Armii i brała udział w walkach w rejonie Warszawy. Brała udział w walkach o przyczółek warecko-magnuszewski i w bitwie pod Studziankami, niektóre jej pododdziały wzięły udział w tłumieniu powstania warszawskiego. Za „wybitne zasługi” położone w walce z polskimi powstańcami dowódca dywizji Hans Källner otrzymał Dębowe Liście z Mieczami do Żelaznego Krzyża^[5].

W listopadzie 1944 roku wycofana do odwodu OKH w rej. Klwaty – Dabrówka – Janiszów, z miejscem postoju sztabu w Radomiu, gdzie znajdowała się do rozpoczęcia ofensywy styczniowej w 1945 roku^[6].

W lutym 1945 roku została skierowana na Śląsk, gdzie brała udział w walkach w składzie 17 Armii, w rejonie Nysy i Otmuchowa. Następnie wycofała się na Morawy, gdzie po przekroczeniu amerykańsko-radzieckiej linii demarkacyjnej skapitulowała w maju 1945 roku. Jeńcy zostali przekazani przez Amerykanów Armii Czerwonej. Ocalali zostali zwolnieni z niewoli przez władze radzieckie w latach 1954–1955^[7].

Oficerowie dowództwa dywizji

Dowódcy dywizji^[8]

• gen. wojsk panc. Otto von Knobelsdorff (1940–1942)
• gen. por. Gustav Schmidt (1942–7.08.1943†)
• gen. por. Hans Källner (1943–1944)
• gen. por. Walter Denkert (1944)
• gen. por. Hans Källner (1944–1945)
• gen. mjr Hans-Joachim Deckert (1945)

Skład

1941

• 27 pułk pancerny (Panzer-Regiment 27)
• 19 Brygada Strzelców (Schützen-Brigade 19)
  • 73 pułk strzelców (Schützen-Regiment 73)
  • 74 pułk strzelców (Schützen-Regiment 74)
  • 19 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 19)
• 19 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 19)
• 19 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs-Abteilung 19)
• 19 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 19)
• 19 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 19)
• 19 batalion łączności (Nachrichten-Abteilung 19)

1943

• 27 pułk pancerny (Panzer-Regiment 27)
• 73 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 73)
• 74 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 74)
• 27 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 27)
• 19 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 19)
• 272 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 272)
• 19 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 19)
• 19 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 19)
• 19 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Abteilung 19)

Latem 1943 dywizja posiadała 81 czołgów.

Przypisy

1. Hinze 2009 ↓, s. 15.
2. Forczyk 2020 ↓, s. 314.
3. Hinze 2009 ↓, s. 8.
4. Podsiadło 2014 ↓, s. 342.
5. Wojciech Borzobohaty, Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa 1988, s. 463.
6. Wojciech Borzobohaty, Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa 1988, s. 462.
7. Hinze 2009 ↓, s. 187.
8. Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 149.

Bibliografia

• Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4. Brak numerów stron w książce
• Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6. Brak numerów stron w książce
• Robert Forczyk: Wojna pancerna na froncie wschodnim 1943-1945. Czerwony walec. Łódź: 2020. ISBN 978-83-7731-255-1.
• Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Wyd. Lampart, 1998. ISBN 83-867-7636-6. Brak numerów stron w książce
• Rafał Podsiadło: Niemieckie fortyfikacje Stellung a2 i ich przełamanie w styczniu 1945 r. Na linii Raby, Szreniawy i Pilicy. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-7339-136-9.
• Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
• Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7. Brak numerów stron w książce
• Rolf Hinze: 19 Dywizja Pancerna Wehrmachtu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11604-7.

Linki zewnętrzne

• Leksykon Wehrmachtu – 19 Dywizja Pancerna