ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਸੂਬਿਆਂ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ, ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੋਹਾਲੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਰੋਪੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਅੰਬਾਲਾ ਅਤੇ ਪੰਚਕੁਲਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੀਮਾ ਵੀ ਨੇੜੇ ਹੈ।
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | ||
---|---|---|
ਉਪਨਾਮ: ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ | ||
ਗੁਣਕ: 30°45′N 76°47′E | ||
ਦੇਸ਼ | ਭਾਰਤ | |
ਗਠਨ | 7 ਅਕਤੂਬਰ 1953 | |
ਰਾਜਧਾਨੀ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | |
ਸਰਕਾਰ | ||
• ਬਾਡੀ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸਰਕਾਰ | |
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਦ | ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਸਦ | |
• ਉੱਪਰਲਾ ਸਦਨ | ਕੋਈ ਨਹੀਂ | |
• ਹੇਠਲਾ ਸਦਨ | 1 ਸੀਟ | |
ਹਾਈਕੋਰਟ | ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ | |
ਖੇਤਰ | ||
• ਕੁੱਲ | 114 km2 (44 sq mi) | |
• ਰੈਂਕ | 35ਵਾਂ | |
ਉੱਚਾਈ | 321 m (1,053 ft) | |
ਆਬਾਦੀ | ||
• ਕੁੱਲ | 10,55,450 | |
• ਰੈਂਕ | 31 | |
• ਘਣਤਾ | 9,262/km2 (23,990/sq mi) | |
• ਸ਼ਹਿਰੀ | 10,25,682 (51ਵਾਂ)[3] | |
ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਂ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹਵਾਲਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹਵਾਲੇ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹੀਆ | |
ਭਾਸ਼ਾ | ||
• ਅਧਿਕਾਰਤ | ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ[4] | |
ਜੀਡੀਪੀ | ||
• ਕੁੱਲ (2023-24) | ₹0.49 trillion (US$6 billion) | |
• ਰੈਂਕ | 25ਵਾਂ | |
• ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ | ₹3,49,000 (US$4,400) (ਚੌਥਾ) | |
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+05:30 (IST) | |
ISO 3166 ਕੋਡ | IN-CH | |
ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ | CH | |
ਐੱਚਡੀਆਈ (2017–2018) | 0.827 ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ[5] (ਦੂਜਾ) | |
ਸਾਖਰਤਾ (2023) | 86.05 (8ਵਾਂ) | |
ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ (2011) | 818♀/1000 ♂ (34ਵਾਂ) | |
ਵੈੱਬਸਾਈਟ | chandigarh | |
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ | ||
ਪੰਛੀ | ਧਾਨ ਚਿੜਾ | |
ਫੁੱਲ | ਕੇਸੂ | |
ਫਲ | ਅੰਬ | |
ਥਣਧਾਰੀ | ਭਾਰਤੀ ਸਲੇਟੀ ਮੂੰਗੀ[6][7] | |
ਰੁੱਖ | ਭਾਰਤੀ ਅੰਬ[7] | |
ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ | ||
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ । ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮਾਸਟਰ ਪਲਾਨ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਲ ਕਾਰਬੂਜ਼ੀਏ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋ ਇੱਕ ਇਹੋ ਜੇਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਇੱਕ ਦਾ ਵਧੀਆ ਤਾਲਮੇਲ ਹੈ।
ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਉਪ-ਤਪਤ-ਖੰਡੀ (humid subtropical) ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੈ; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਗਰਮੀ, ਸਿਆਲ਼ ਵਿੱਚ ਨਿੱਘ, ਬੇਅਤਬਾਰੀ ਬਰਸਾਤ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਫ਼ਰਕ (-1° ਤੋਂ 41.2°) ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਲ਼ ਵਿੱਚ ਦਸੰਬਰ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕੋਹਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਬਰਸਾਤ 1110.7 m.m. ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[8] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਲਹਿੰਦੇ ਤੋਂ ਪਰਤਦੇ ਮਾਨਸੂਨ ਸਿਆਲ਼ੂ ਬਰਸਾਤ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।