From Wikipedia, the free encyclopedia
ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ପୁରୁଷ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟରେ ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥାଏ। ଏହା ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ)ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଏବଂ ଟେଷ୍ଟ, ଦିନିକିଆ ଏବଂ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ (ଟି-୨୦) ମାନ୍ୟତା ସହିତ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦ (ଆଇସିସି)ର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟ ଅଟେ ।
Nickname(s) | Team India[1] Men in Blue[2] | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Association | Board of Control for Cricket in India | ||||||||||||
Personnel | |||||||||||||
Captain | Rohit Sharma | ||||||||||||
Coach | Rahul Dravid | ||||||||||||
History | |||||||||||||
Test status acquired | 1931 | ||||||||||||
International Cricket Council | |||||||||||||
ICC status | Full Member (1926) | ||||||||||||
ICC region | Asia | ||||||||||||
| |||||||||||||
Tests | |||||||||||||
First Test | v England at Lord's, London; 25–28 June 1932 | ||||||||||||
Last Test | v West Indies at Queen's Park Oval, Port of Spain; 20–24 July 2023 | ||||||||||||
| |||||||||||||
World Test Championship appearances | 2 (first in 2019–2021) | ||||||||||||
Best result | Runners-up (2019–21, 2021–23) | ||||||||||||
One Day Internationals | |||||||||||||
First ODI | v England at Headingley, Leeds; 13 July 1974 | ||||||||||||
Last ODI | v Pakistan at Narendra Modi Stadium, Ahmedabad; 14 October 2023 | ||||||||||||
| |||||||||||||
World Cup appearances | 12 (first in 1975) | ||||||||||||
Best result | Champions (1983, 2011) | ||||||||||||
Twenty20 Internationals | |||||||||||||
First T20I | v South Africa at Wanderers Stadium, Johannesburg; 1 December 2006 | ||||||||||||
Last T20I | v Afghanistan at Zhejiang University of Technology Cricket Field, Hangzhou; 7 October 2023 | ||||||||||||
| |||||||||||||
T20 World Cup appearances | 8 (first in 2007) | ||||||||||||
Best result | Champions (2007) | ||||||||||||
| |||||||||||||
As of 14 October 2023 |
ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବ୍ରିଟିଶ ନାବିକମାନେ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶରେ କ୍ରିକେଟର ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୯୨ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟ କ୍ଲବ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା।[12] ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ୧୯୩୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୫ ତାରିଖରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷ ଲର୍ଡସ ଟେଷ୍ଟରେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲା। ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟ ପାଇଁ ଭାରତକୁ ୧୯୫୨, ପାଖାପାଖି ୨୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ର ପ୍ରଥମ ୫୦ ବର୍ଷରେ ସଫଳତା ସୀମିତ ରହିଥିଲା ଏବଂ ୧୯୬ ଟେଷ୍ଟରେ ମାତ୍ର ୩୫ଟି ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲା।[13] ତେବେ ୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଭାରତୀୟ ସ୍ପିନ୍ କ୍ୱାର୍ଟର ଏବଂ ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କର, ଗୁଣ୍ଡପ୍ପା ବିଶ୍ୱନାଥ ଓ କପିଲ ଦେବଙ୍କ ଭଳି ଖେଳାଳିଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ପରେ ଦଳ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା।
ପୁରୁଷ ସୀମିତ ଓଭର କ୍ରିକେଟରେ ଭାରତ ୧୯୭୪ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଦିନିକିଆ ଓ ୨୦୦୬ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷରେ ଟି-୨୦ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା।
ଦଳ ଦୁଇଥର (୧୯୮୩ ଓ ୨୦୧୧), ଆଇସିସି ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଥରେ (୨୦୦୭) ଏବଂ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଦୁଇଥର (୨୦୦୨ ଓ ୨୦୧୩) ଜିତିବା ସହ ଥରେ (୨୦୦୩), ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଥରେ (୨୦୧୪) ଏବଂ ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଦୁଇଥର (୨୦ ଓ ୨୦୧୭) ଜିତି ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରମୁଖ ଆଇସିସି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଜିତିଛି। ଏହି ଦଳ ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ସଂସ୍କରଣ (୨୦୨୧, ୨୦୨୩)ରେ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲରେ ମଧ୍ୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା। ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ପରେ ଏହା ଦ୍ୱିତୀୟ ଦଳ ଯିଏ କି ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା ଏବଂ ୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବା ପରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବାରେ ପ୍ରଥମ ଦଳ ଥିଲା।
୧୯୮୪, ୧୯୮୮, ୧୯୯୦-୯୧, ୧୯୯୫, ୨୦୧୦, ୨୦୧୬, ୨୦୧୮, ୨୦୨୩ରେ ୮ ଥର ଏସିଆ କପ୍ ଜିତିଥିବା ବେଳେ ତିନିଥର (୧୯୯୭, ୨୦୦୪, ୨୦୦୮) ଉପବିଜେତା ହୋଇଛି।
୨୦୨୨ ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ାରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ଜିତିଥିଲା।
ଏହା ସହ ଦଳ ୧୯୮୫ ବିଶ୍ୱ କ୍ରିକେଟ ଚାମ୍ପିଅନସିପ୍ ମଧ୍ୟ ଫାଇନାଲରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପରାସ୍ତ କରି ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା। ଆଇସିସି ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନସିପ୍ ମେସ୍ ୫ ଥର ଏବଂ ଆଇସିସି ଦିନିକିଆ ଚାମ୍ପିଅନସିପ୍ ଶିଲ୍ଡ ଥରେ ଜିତିବା ଅନ୍ୟ ାନ୍ୟ ସଫଳତା।
ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୩ ସୁଦ୍ଧା ଦଳ ଆଇସିସି ମାନ୍ୟତାରେ ପ୍ରଥମ (ଟେଷ୍ଟ, ଦିନିକିଆ ଓ ଟି-୨୦) ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି।[14] ଏଭଳି ସଫଳତା ସହ ଏହା ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ର ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଦଳ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ।
ବ୍ରିଟିଶମାନେ ୧୭୦୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଭାରତକୁ କ୍ରିକେଟ୍ ଆଣିଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୨୧ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟ୍ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳାଯାଇଥିଲା।[15] ୧୮୪୮ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇର ପାର୍ସି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓରିଏଣ୍ଟାଲ କ୍ରିକେଟ କ୍ଲବ ଗଠନ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟ କ୍ଲବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପରେ ଶେଷରେ ୟୁରୋପୀୟମାନେ ୧୮୭୭ ମସିହାରେ ପାରସୀମାନଙ୍କୁ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ।[16] ୧୯୧୨ ବେଳକୁ ବମ୍ବେର ପାର୍ସୀ, ହିନ୍ଦୁ, ଶିଖ ଓ ମୁସଲମାନମାନେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ସହ ଏକ ଚତୁର୍ଦ୍ଦୀୟ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଖେଳିଥିଲେ।[16] ୧୯୦୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କିଛି ଭାରତୀୟ ଇଂଲଣ୍ଡ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ପାଇଁ ଖେଳିଥିଲେ। ରଣଜିତ ସିଂହଜୀ ଏବଂ ଦୁଲିପସିଂହଜୀଙ୍କ ପରି ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବହୁତ ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ନାମ ରଣଜୀ ଟ୍ରଫି ଏବଂ ଦୁଲିପ ଟ୍ରଫି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା - ଭାରତର ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ । ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ପଟିଆଲାର ଭୂପିନ୍ଦର ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ବ୍ରିଟିଶ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ପ୍ରଥମ ସରକାରୀ ଗସ୍ତରେ ଯାଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ କେବଳ ଇଂଲଣ୍ଡ କାଉଣ୍ଟି ଦଳ ଖେଳିଥିଲେ, ଇଂଲଣ୍ଡ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ସହ ନୁହେଁ।[17][18]
୧୯୨୬ମସିହାରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦରେ ଭାରତକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୩୨ମସିହାରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଟେଷ୍ଟ ଖେଳୁଥିବା ଦେଶ ଭାବେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା ସିକେ ନାୟୁଡୁ, ଯିଏ କି ସେହି ସମୟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଭାବେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥିଲେ।[20] ଲଣ୍ଡନର ଲର୍ଡସରେ ଉଭୟ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକମାତ୍ର ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳାଯାଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ଦଳ ନିଜ ବ୍ୟାଟିଂରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ନଥିଲା ଏବଂ ୧୫୮ ରନରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।[21][22] ୧୯୩୩ ମସିହାରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା। ଇଂଲଣ୍ଡ ଭ୍ରମଣକାରୀ ଦଳ ଥିଲା ଯିଏ ବମ୍ବେ (ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁମ୍ବାଇ) ଏବଂ କଲିକତା (ବର୍ତ୍ତମାନ କୋଲକାତା)ରେ ଦୁଇଟି ଟେଷ୍ଟ ଖେଳିଥିଲା। ଏହି ସିରିଜକୁ ଅତିଥି ଦଳ ୨-୦ରେ ଜିତିନେଇଥିଲା। ୧୯୩୦ ଓ ୪୦ ଦଶକରେ ଭାରତୀୟ ଦଳ ଉନ୍ନତି ଜାରି ରଖିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିଜୟ ହାସଲ କରିପାରିନଥିଲା। ୧୯୪୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ କୌଣସି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳିନଥିଲା। ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶ ଭାବରେ ଦଳର ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳା ୧୯୪୭ ଶେଷ ଭାଗରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଡନ୍ ବ୍ରାଡମ୍ୟାନ୍ଙ୍କ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ହୋଇଥିଲା (ସେହି ସମୟର ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଏକ ନାମ)। ଏହା ମଧ୍ୟ ଭାରତ ଖେଳିଥିବା ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଥିଲା ଯାହା ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ନଥିଲା। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ୫ ମ୍ୟାଚ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ୪-୦ରେ ଜିତିଥିବା ବେଳେ ବ୍ରାଡମ୍ୟାନ୍ ତାଙ୍କ ଶେଷ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲୀୟ ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ଭାରତୀୟ ବୋଲିଂକୁ କଷ୍ଟ ଦେଇଥିଲେ।[23] ଏହାପରେ ଭାରତ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ନୁହେଁ ବରଂ ୧୯୪୮ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଖେଳିଥିଲା। ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ୫ଟି ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜକୁ ୧-୦ରେ ଜିତିନେଇଛି।[24]
୧୯୫୨ ମସିହାରେ ମାଡ୍ରାସରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତ ତା'ର ୨୪ତମ ମ୍ୟାଚରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲା।[25] ପରେ ସେହି ବର୍ଷ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା।[26] ୧୯୫୬ମସିହାରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ବିଜୟ ସହ ୧୯୫୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସେମାନେ ନିଜର ଉନ୍ନତି ଜାରି ରଖିଥିଲେ। ତେବେ ଦଶନ୍ଧିର ଅବଶିଷ୍ଟ ଭାଗରେ ସେମାନେ ଆଉ ବିଜୟୀ ହୋଇନଥିଲେ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡ ଦଳଠାରୁ ଖରାପ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲେ। ୧୯୫୯ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୪ ତାରିଖରେ ଭାରତ ଟେଷ୍ଟରେ ଗୋଟିଏ ଇନିଂସରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ଇଂଲଣ୍ଡଠାରୁ ମିଳିଥିବା ଏକମାତ୍ର ୫-୦ ଓ୍ୱାଇଟ୍ୱାସ୍ ପୂରଣ କରିଥିଲା।[27] ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦଶନ୍ଧିରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ରେକର୍ଡ ଥିବା ଦଳ ଭାବରେ ଭାରତର ଖ୍ୟାତି ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୬୧-୬୨ରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିବା ସହ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଘରୋଇ ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟ ଜିତିଥିଲା। ସେମାନେ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷ ଘରୋଇ ଶୃଙ୍ଖଳା ଏବଂ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉ ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳା ଡ୍ର କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ୧୯୬୭-୬୮ରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳା ଜିତିଥିଲା।[28]
୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଭାରତର ବୋଲିଂର ଚାବିକାଠି ଥିଲା ଭାରତୀୟ ସ୍ପିନ୍ ଦଳ- ବିଶନ ସିଂହ ବେଦୀ, ଇ.ଏ.ଏସ୍ ପ୍ରସନ୍ନ, ବିଏସ୍ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଓ ଶ୍ରୀନିବାସରାଘବନ ଭେଙ୍କଟରାଘବନ। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ଦୁଇ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କର ଓ ଗୁଣ୍ଡପ୍ପା ବିଶ୍ୱନାଥଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଥିଲା। ଭାରତୀୟ ପିଚରେ ସ୍ପିନକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାର ପ୍ରବୃତ୍ତି ରହିଛି ଏବଂ ସ୍ପିନ୍ କ୍ୱାର୍ଟର ଏହାର ଫାଇଦା ନେଇ ବିରୋଧୀ ବ୍ୟାଟିଂ ଲାଇନ୍ ଅପରେ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।[29][30] ଅଜିତ ୱାଡେକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୭୧ମସିହାରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଲଗାତାର ସିରିଜ୍ ଜିତିବା ପାଇଁ ଏହି ଖେଳାଳିମାନେ ଦାୟୀ ଥିଲେ। ଗାଭାସ୍କର ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ୭୭୪ ରନ୍ କରିଥିବା ବେଳେ ଦିଲ୍ଲୀପ ସରଦେଶାଇଙ୍କ ୧୧୨ ରନ୍ ଗୋଟିଏ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।[31][32][33]
୧୯୭୧ମସିହାରେ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ କ୍ରିକେଟର ଆବିର୍ଭାବ କ୍ରିକେଟ୍ ଜଗତରେ ଏକ ନୂଆ ଦିଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ଦିନିକିଆରେ ଭାରତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉନଥିଲା ଏବଂ ଅଧିନାୟକ ଗାଭାସ୍କରଙ୍କ ଭଳି ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ବ୍ୟାଟିଂରେ ରକ୍ଷଣାତ୍ମକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ। ଭାରତ ଦିନିକିଆରେ ଦୁର୍ବଳ ଦଳ ଭାବେ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ବେଳେ ବିଶ୍ବକପର ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ସଂସ୍କରଣରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାଉଣ୍ଡକୁ ଯୋଗ୍ୟତା ଅର୍ଜନ କରିପାରିନଥିଲା।[34] ଗାଭାସ୍କର ୧୯୭୫ରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱକପରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୧୭୪ ବଲରେ ଅପରାଜିତ ୩୬ ରନ୍ କରିଥିଲେ। ଭାରତ ୩ ୱିକେଟ୍ ହରାଇ ମାତ୍ର ୧୩୨ ରନ୍ କରିଥିବା ବେଳେ ୨୦୨ ରନରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।[35]
ଅପରପକ୍ଷରେ ଭାରତ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦଳ ଖେଳିଥିଲା ଏବଂ ଘରୋଇ ପଡ଼ିଆରେ ବିଶେଷ ଭାବେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ଷ୍ଟାଇଲିସ୍ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଏବଂ ସ୍ପିନରଙ୍କ ମିଶ୍ରଣ ସେମାନଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲା। ୧୯୭୬ମସିହାରେ ପୋର୍ଟ ଅଫ୍ ସ୍ପେନରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷ ତୃତୀୟ ଟେଷ୍ଟରେ ବିଶ୍ୱନାଥଙ୍କ ୧୧୨ ରନ୍ ବଳରେ ଭାରତ ୪୦୩ ରନର ବିଜୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିଥିଲା।[36] ନଭେମ୍ବର ୧୯୭୬ରେ କାନପୁରଠାରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଶତକ ହାସଲ ନକରି ୯ ୱିକେଟ୍ ହରାଇ ୫୨୪ ରନ୍ କରି ଦଳ ଆଉ ଏକ ରେକର୍ଡ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା।[37] ଏଥିରେ ୬ଟି ଅର୍ଦ୍ଧଶତକ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ମୋହିନ୍ଦର ଅମରନାଥଙ୍କ ସର୍ବାଧିକ ୭୦ ରନ୍ ଥିଲା।[38] ଏହି ଇନିଂସ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରେ ଅଷ୍ଟମ ଉଦାହରଣ ଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ ସମସ୍ତ ୧୧ ଜଣ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ ଦୁଇ ଅଙ୍କରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ।[39]
୧୯୮୦ ଦଶକରେ ମହମ୍ମଦ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ, ଦିଲୀପ ଭେଙ୍ଗସରକର ଏବଂ ଅଲରାଉଣ୍ଡର କପିଲ ଦେବ ଓ ରବି ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଭଳି ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ନିର୍ମାତାଙ୍କୁ ନେଇ ଭାରତ ଅଧିକ ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ମନୋଭାବର ବ୍ୟାଟିଂ ଲାଇନ୍ ଅପ୍ ବିକଶିତ କରିଥିଲା। ଦୃଢ଼ ବୋଲିଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ ୧୯୮୩ମସିହାରେ ଲର୍ଡସରେ ଫାଇନାଲରେ ଫେଭରିଟ୍ ତଥା ଦୁଇ ଥରର ଡିଫେଣ୍ଡିଂ ଚାମ୍ପିୟନ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜକୁ ପରାସ୍ତ କରି ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା। ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦଳ ଟେଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିବା ବେଳେ ଲଗାତାର ୨୮ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ବିନା ବିଜୟରେ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୮୪ରେ ଭାରତ ଏସିଆ କପ୍ ଏବଂ ୧୯୮୫ରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ବିଶ୍ବ କ୍ରିକେଟ୍ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଜିତିଥିଲା। ଏହାବ୍ୟତୀତ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ଭାରତ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଦଳ ହୋଇ ରହିଥିଲା। ୧୯୮୬ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତର ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ବିଜୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୧୯ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ଭାରତର ଶେଷ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ବିଜୟ ଥିଲା। ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଗାଭାସ୍କର ଓ କପିଲ ଦେବ (ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଲରାଉଣ୍ଡର) କ୍ୟାରିୟରର ଶୀର୍ଷରେ ଥିଲେ। ଗାଭାସ୍କର ଟେଷ୍ଟ ରେକର୍ଡ ୩୪ ଶତକ ହାସଲ କରିବା ସହ ୧୦,୦ ରନ୍ ଛୁଇଁବାରେ ପ୍ରଥମ ଖେଳାଳି ହୋଇଥିଲେ। ପରେ କପିଲ ଦେବ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରେ ସର୍ବାଧିକ ୪୩୪ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିଲେ।[40] ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଅସ୍ଥିର ନେତୃତ୍ୱ ମଧ୍ୟ ଥିଲା, ଗାଭାସ୍କର ଏବଂ କପିଲ ଅନେକ ଥର ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ବିନିମୟ କରିଥିଲେ।[41][42]
୧୯୮୯ ଓ ୧୯୯୦ରେ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ଓ ଅନିଲ କୁମ୍ବଲେଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ଦଳରେ ସାମିଲ କରାଯିବା ପରେ ଦଳରେ ଆହୁରି ଉନ୍ନତି ଘଟିଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଅମର ସିଂହ ପଦାର୍ପଣ କରିବା ପରଠାରୁ ଭାରତର ଦ୍ରୁତତମ ବୋଲର ଜବାଗଲ ଶ୍ରୀନାଥ। ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ୧୯୯୦ ଦଶକରେ ଭାରତ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ୩୩ଟି ଟେଷ୍ଟରୁ ଗୋଟିଏ ବି ଜିତିନଥିବା ବେଳେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ୩୦ଟି ଟେଷ୍ଟରୁ ୧୭ଟିରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୯୬ କ୍ରିକେଟ୍ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସେମିଫାଇନାଲରେ ପଡ଼ୋଶୀ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାଠାରୁ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ପରାସ୍ତ ହେବା ପରେ ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲି ଓ ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ହେବା ପରେ ଲର୍ଡସରେ ସମାନ ଟେଷ୍ଟରେ ପଦାର୍ପଣ କରିବା ପରେ ଦଳରେ ଏକ ବର୍ଷ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୯୬ ଶେଷ ଭାଗରେ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଏବଂ ଦଳଗତ ଫର୍ମ ଖରାପ ହେବା ପରେ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୯୮ ଆରମ୍ଭରେ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନଙ୍କୁ ପୁନଃ ଅବସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା।[44]
୧୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ସେମିଫାଇନାଲରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାରେ ବିଫଳ ହେବା ପରେ ତେନ୍ଦୁଲକର ପୁଣି ଥରେ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତରେ ୩-୦ ଏବଂ ପରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାଠାରୁ ୨-୦ରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। ତେନ୍ଦୁଲକର ଇସ୍ତଫା ଦେଇ ଆଉ କେବେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେବେ ନାହିଁ ବୋଲି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲେ।
୨୦ମସିହାରେ ପୂର୍ବତନ ଅଧିନାୟକ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ ଓ ସାଥୀ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଅଜୟ ଜାଡେଜାଙ୍କୁ ମ୍ୟାଚ୍ ଫିକ୍ସିଂ ମାମଲାରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ଯଥାକ୍ରମେ ଆଜୀବନ ଓ ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବ୍ୟାନ୍ କରାଯିବା ପରେ ଦଳ ଆହୁରି କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।[45][46] ଏହି ସମୟକୁ ବିବିସି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ର ସବୁଠାରୁ ଖରାପ ସମୟ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି।[47] ତେବେ ତେନ୍ଦୁଲକର, ଦ୍ରାବିଡ଼, କୁମ୍ବଲେ ଏବଂ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ଭଳି ନୂଆ ନେତାମାନେ ଶପଥ ନେଇଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ ଆଉ ଏପରି ହେବାକୁ ଦେବେ ନାହିଁ ଏବଂ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟକୁ ଅନ୍ଧାର ସମୟରୁ ବାହାର କରିଦେବେ । ପ୍ରଥମ ତିନି ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଭିଳାଷକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କୁ ଏକ ନୂତନ ଯୁଗକୁ ନେବାକୁ ଦେଇଥିଲେ।[48]
ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ଏବଂ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବିଦେଶୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଜନ୍ ରାଇଟ୍ଙ୍କ ମାର୍ଗଦର୍ଶନରେ ଭାରତୀୟ ଦଳରେ ବଡ଼ ଉନ୍ନତି ଘଟିଛି।[49][50] କୋଲକାତା ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ଭାରତ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟ୍ ଇତିହାସରେ ତୃତୀୟ ଦଳ ଭାବେ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଜିତିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଛି। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଅଧିନାୟକ ଷ୍ଟିଭ୍ ଓ୍ୱା ଭାରତରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥିବାରୁ ଭାରତକୁ 'ଫାଇନାଲ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟିୟର' ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି।[51] ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଭାରତ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସହ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫିର ଯୁଗ୍ମ ବିଜେତା ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ୨୦୦୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ ଫାଇନାଲରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ, କେବଳ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆଠାରୁ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ୨୦୦୬ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପାକିସ୍ତାନରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ଦିନିକିଆ ଶୃଙ୍ଖଳା ବିଜୟ, ଟେଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ପରାଜୟ ପରେ ଭାରତ ଦ୍ୱିତୀୟ ବ୍ୟାଟିଂ କରି କ୍ରମାଗତ ୧୭ ଦିନିକିଆ ବିଜୟର ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ କରିଥିଲା।[52]
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୦୭ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଫାଇନାଲରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ୫ ରନରେ ପରାସ୍ତ କରି ଭାରତ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା।[53] ୨ ଏପ୍ରିଲ ୨୦୧୧ରେ ଭାରତ ଫାଇନାଲରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାକୁ ପରାସ୍ତ କରି ୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା ଏବଂ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ପରେ ତୃତୀୟ ଦଳ ଭାବେ ଦୁଇଥର ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା।[54] ଘରୋଇ ମାଟିରେ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବାରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ଦଳ ହୋଇଛି।[55] ୨୦୧୩ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଫାଇନାଲରେ ଭାରତ ଇଂଲଣ୍ଡକୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲା ଏବଂ ଅଧିନାୟକ ମହେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଧୋନି ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ତିନୋଟି ପ୍ରମୁଖ ଆଇସିସି ଟ୍ରଫି ଯଥା କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍, ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଏବଂ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିଥିଲେ।[56][57]
୨୦୧୪ରେ ବାଂଲାଦେଶରେ ଆୟୋଜିତ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ଭାରତ ଫାଇନାଲରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାଠାରୁ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ଆଉ ଏକ ଆଇସିସି ଟ୍ରଫିରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲା।[58] ଭାରତ ୨୦୧୫ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସେମିଫାଇନାଲରେ ଶେଷ ବିଜେତା ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆଠାରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ିଥିଲା।[59] ଏହାପରେ ଭାରତ ୨୦୧୬ ଏସିଆ କପ୍ ଜିତି ୨୦୧୬ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ଏବଂ ପୂରା ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟରେ ଅପରାଜିତ ରହିଥିଲା।[60] ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଚାଲିଥିବା ୨୦୧୬ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବା ପାଇଁ ଦଳ ଫେଭରିଟ୍ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେମିଫାଇନାଲରେ ଶେଷ ବିଜେତା ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜଠାରୁ ହାରିଯାଇଥିଲା।[61] ୨୦୧୭ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫିର ପ୍ରଥମ ମ୍ୟାଚରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଫାଇନାଲରେ ସମାନ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀଠାରୁ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା, ୨୦୦୭ ପରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କୌଣସି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟର ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲା।[62][63]
ଭାରତୀୟ ଦଳର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରମୁଖ ବିଶ୍ୱ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଥିଲା ୨୦୧୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଯେଉଁଥିରେ ଦଳ ଆୟୋଜକ ଦେଶ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୭ ବିଜୟ ଏବଂ ମାତ୍ର ୧ ପରାଜୟ ସହ ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନରେ ରହିଥିଲା।[64] ସେମିଫାଇନାଲରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡଠାରୁ ୧୮ ରନରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।[65] ଦଳ ପକ୍ଷରୁ ରୋହିତ ଶର୍ମା ସର୍ବାଧିକ ୬୪୮ ରନ୍ କରିଥିଲେ। ସାଉଥମ୍ପଟନରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୨୦୨୧ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲରେ ଭାରତ ୮ ୱିକେଟରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।[66] ଭାରତ ୨୦୨୨ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ସେମିଫାଇନାଲକୁ ଯୋଗ୍ୟତା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଇଂଲଣ୍ଡଠାରୁ ୧୦ ୱିକେଟରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।
ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ୩-୧ରେ ସିରିଜ୍ ଜିତିଛି।[67] ଭାରତ ୨୦୨୩ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ଖେଳିଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନେ ୨୦୯ ରନରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।[68]ଆର୍ ପ୍ରେମଦାସା ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷ ୨୦୨୩ ଏସିଆ କପ୍ ଫାଇନାଲରେ ଭାରତ ୧୦ ୱିକେଟରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା।[69]କୁଲଦୀପ ଯାଦବ ୯ ୱିକେଟ୍ ନେଇ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଖେଳାଳି ହୋଇଥିଲେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷ ଫାଇନାଲ୍ ଧୋଇଯିବା ପରେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ୨୦୨୨ ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ାରେ ଉଚ୍ଚ ମାନ୍ୟତା ଯୋଗୁଁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ହାସଲ କରିଛି।[70]
ଏହି ତିନୋଟି ଫର୍ମାଟରେ ଏକ ନମ୍ବର ଦଳ ହେବା ପରେ ଭାରତ[71] ଚଳିତ ଅକ୍ଟୋବରରେ ଭାରତରେ ଆୟୋଜିତ ୨୦୨୩ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି।
ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ) ହେଉଛି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ଏବଂ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ କ୍ରିକେଟର ନିୟନ୍ତ୍ରକ ସଂସ୍ଥା। ଏହି ବୋର୍ଡ ୧୯୨୯ ମସିହାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦ (ଆଇସିସି)ରେ ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଛି। ଏହାର ମୁଖ୍ୟାଳୟ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁମ୍ବାଇର ଚର୍ଚ୍ଚଗେଟସ୍ଥିତ 'କ୍ରିକେଟ୍ ସେଣ୍ଟର'ରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହା ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ଧନୀ କ୍ରୀଡ଼ା ଅନୁଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ୨୦୦୬ରୁ ୨୦୧୦ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ମ୍ୟାଚର ମିଡିଆ ରାଇଟ୍ସ ୬୧୨,୦,୦୦୦ ଡଲାରରେ ବିକ୍ରି କରିଥିଲା।[72] ରଜର ବିନ୍ନି ବର୍ତ୍ତମାନ ବିସିସିଆଇ ସଭାପତି ଏବଂ ଜୟ ଶାହା ସମ୍ପାଦକ ଅଛନ୍ତି।
ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦ (ଆଇସିସି) ଏହାର ଭବିଷ୍ୟତ ଗସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଜରିଆରେ ଭାରତର ଆଗାମୀ ମ୍ୟାଚ୍ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ। ତେବେ କ୍ରିକେଟ ଜଗତରେ ନିଜର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଥିବା ବିସିସିଆଇ ଆଇସିସିର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ବାରମ୍ବାର ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ଭାରତ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ଆୟୋଜନ କରିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଛି, ଯାହା ବାଂଲାଦେଶ କିମ୍ବା ଜିମ୍ବାୱେ ଗସ୍ତ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ରାଜସ୍ୱ ଆୟ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି।[73] ଅତୀତରେ ବିସିସିଆଇ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାୟୋଜକତାକୁ ନେଇ ଆଇସିସି ସହ ବିବାଦରେ ପଡ଼ିଛି।[74]
ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ପାଇଁ ଚୟନ ବିସିସିଆଇର ଜୋନାଲ ଚୟନ ନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଠାରେ ପାଞ୍ଚଟି ଜୋନ୍ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଜଣେ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଏବଂ ବିସିସିଆଇଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଚୟନ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରାଯାଏ । ଫଳରେ ଏହି ଚୟନକର୍ତ୍ତାମାନେ ନିଜ ଜୋନ୍ ପ୍ରତି ପକ୍ଷପାତିତା କରୁଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ତାହାକୁ ନେଇ ଅନେକ ସମୟରେ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି।[75]
୧୮ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚେତନ ଶର୍ମା ମୁଖ୍ୟ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଥିଲେ ଏବଂ ଦେବାଶିଷ ମହାନ୍ତି, ହରବିନ୍ଦର ସିଂ ଏବଂ ସୁନୀଲ ଯୋଶୀ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ। ୨୦୨୨ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ଦଳର ବିଫଳ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରେ ପୂରା ପ୍ୟାନେଲକୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା।[76]
୭ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ଚେତନ ଶର୍ମାଙ୍କ ସହ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ଦାସ, ସୁବ୍ରତୋ ବାନାର୍ଜୀ, ସଲିଲ ଅଙ୍କୋଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀଧରନ ଶରତଙ୍କୁ ପୁଣି ଥରେ ମୁଖ୍ୟ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।[77]
୧୭ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ଚେତନ ଶର୍ମା ଏକ ଘରୋଇ ନ୍ୟୁଜ୍ ଚ୍ୟାନେଲର ଷ୍ଟିଂ ଅପରେସନରେ ସେ ଭାରତୀୟ ଦଳ ଉପରେ ଅନେକ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେବା ପରେ ନିଜ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ଦାସ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ତରୀଣ ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।[78]
୪ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୩ରେ ଅଜିତ ଅଗରକରଙ୍କୁ ନୂଆ ମୁଖ୍ୟ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଚେତନ ଶର୍ମାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ତାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[79] ସେ ଚୟନ କମିଟିରେ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ଦାସ, ସୁବ୍ରତ ବାନାର୍ଜୀ, ସଲିଲ ଅଙ୍କୋଲା ଓ ଶ୍ରୀଧରନ ଶରତଙ୍କ ସହ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ।[80]
ପାରମ୍ପରିକ କ୍ରିକେଟ୍ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଟୋପି ଓ ହେଲମେଟ୍ ନେଭି ନୀଳ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ସୀମିତ ଓଭର ମ୍ୟାଚରେ ପିନ୍ଧିଥିବା ୟୁନିଫର୍ମରେ ଦିନିକିଆ ଓ ଟି-୨୦ ପାଇଁ ନୀଳ ରଙ୍ଗର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗ ରହିଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ବେଳେବେଳେ ଭାରତୀୟ ପତାକାରେ ଥିବା ରଙ୍ଗର ଝଲକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।[81]
୧୯୯୨ ଏବଂ ୧୯୯୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ଦଳର କିଟ୍ ଯଥାକ୍ରମେ ଆଇଏସସି ଏବଂ ଏଏସଆଇସିଏସଦ୍ୱାରା ପ୍ରାୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ୨୦୦୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ସରକାରୀ କିଟ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ ନଥିଲା।[82][83] ଭାରତୀୟ ଦଳ ପାଇଁ କୌଣସି ଅଫିସିଆଲ୍ କିଟ୍ ସ୍ପୋନ୍ସର ନଥିବାରୁ ଓମ୍ଟେକ୍ସ ଦଳ ପାଇଁ ସାର୍ଟ ଏବଂ ପ୍ୟାଣ୍ଟ ତିଆରି କରିଥିବା ବେଳେ କିଛି ଖେଳାଳି ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଡିଡାସ୍ ଏବଂ ରିବୋକ୍ ଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରାୟୋଜକଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ୟାଣ୍ଟ ପିନ୍ଧିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ।
ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୫ରେ ନାଇକି ଏହାର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଆଡିଡାସ୍ ଏବଂ ରିବକ୍ଙ୍କୁ ପଛରେ ପକାଇ ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି ହାସଲ କରିଥିଲା ଯାହା ଭାରତୀୟ ଦଳର ପାକିସ୍ତାନ ଗସ୍ତ ପୂର୍ବରୁ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୦୬ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।[84] ନାଇକି ଟିମ୍ ଇଣ୍ଡିଆପାଇଁ ଏକ ଲମ୍ବା ସମୟର କିଟ୍ ଯୋଗାଣକାରୀ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତିଥର ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଅବଧି ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥିଲା; ଯଥାକ୍ରମେ ୨୦୧୧ ଓ ୨୦୧୬ରେ।[85][86]
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୦ରେ ନାଇକି ଏହାର ଚୁକ୍ତି ଶେଷ କରିବା ପରେ, ଅନଲାଇନ୍ ଗେମିଂ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ମୋବାଇଲ୍ ପ୍ରିମିୟର ଲିଗ୍ର ସହାୟକ ସଂସ୍ଥା ଏମପିଏଲ୍ ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ଆପେରେଲ୍ ଆଣ୍ଡ ଆକ୍ସେସରିଜ୍ ଭାରତୀୟ ଦଳର ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତ ପୂର୍ବରୁ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୦ରେ ନାଇକିକୁ କିଟ୍ ନିର୍ମାତା ଭାବରେ ବଦଳାଇଥିଲା।[87][88][89]
ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୨ରେ ଏମପିଏଲ୍ ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ସେମାନଙ୍କ ଚୁକ୍ତି ଶେଷ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଚୁକ୍ତିରୁ ଓହରି ଯାଇ କେଓ୍ୱାଲ କିରଣ କ୍ଲୋଦିଂ ଲିମିଟେଡ୍ (କେକେସିଏଲ୍)କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା।[90]
ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ରେ, ଏମପିଏଲ କେୱାଲ କିରଣ କ୍ଲୋଦିଂ ଲିମିଟେଡ୍ (କେକେସିଏଲ) ଏବଂ କିଲର ଜିନ୍ସ (କେକେସିଏଲର ମାଲିକାନାରେ ଥିବା ଏକ ବ୍ରାଣ୍ଡ)ଙ୍କୁ ମେ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନ୍ତରୀଣ ପ୍ରାୟୋଜକ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲା ।[91][92]
ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ଯେ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲ୍ ପୂର୍ବରୁ ଜୁନ୍ ୨୦୨୩ରେ କେକେସିଏଲ୍ ବଦଳରେ ଆଡିଡାସ୍ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷର ପ୍ରାୟୋଜକ ଚୁକ୍ତି ଆରମ୍ଭ କରିବ।[93]
ମେ ୨୦୨୩ରେ ବିସିସିଆଇ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ଆଡିଡାସକୁ ୨୦୨୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସନ୍ତା ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପାଇଁ କିଟ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା।[94][95][96]
ଅବଧି | କିଟ୍ ନିର୍ମାତା | ସାର୍ଟ ସ୍ପୋନ୍ସର[97] |
---|---|---|
ଏକ ହଜାର ନଅଶହ ୯୨ | ଆଇଏସସି | |
ଏକ ହଜାର ନଅଶହ ନଅ୯୯ | ASICS | ଆଇଟିସି ଲିମିଟେଡ୍ (ୱିଲ୍ସ ଆଣ୍ଡ ଆଇଟିସି ହୋଟେଲ) |
1993–2001 | ||
2001–2005 | Omtex | ସାହାରା |
2006–2013 | Nike | |
2014–2017 | ଷ୍ଟାର ଇଣ୍ଡିଆ | |
2017–2019 | OPPO | |
2019–2020 | ବାଇଜୁଙ୍କ | |
2020–2022 | MPL Sports | |
ଦୁଇ ହଜାର ୨୩ | ହତ୍ୟାକାରୀ ଜିନ୍ସ | |
2023 - ବର୍ତ୍ତମାନ | Adidas | Dream11 |
ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ | କିଟ୍ ନିର୍ମାତା | ସ୍ଲିଭ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ |
---|---|---|
୧୯୭୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ | ||
୧୯୭୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ | ||
୧୯୮୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ | ||
୧୯୮୭ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୧୯୯୨ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ଆଇଏସସି | |
୧୯୯୬ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ୱିଲ୍ସ | |
୧୯୯୮ ଆଇସିସି ନକ୍ ଆଉଟ୍ ଟ୍ରଫି | ||
୧୯୯୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ASICS | |
୨୦୦୦ ଆଇସିସି ନକ୍ ଆଉଟ୍ ଟ୍ରଫି | ||
୨୦୦୨ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି | Omtex | |
୨୦୦୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ଆମ୍ବି ଉପତ୍ୟକା | |
୨୦୦୪ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି | ସାହାରା | |
୨୦୦୬ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି | Nike | |
୨୦୦୭ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୦୭ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୦୯ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୦୯ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି | ||
୨୦୧୦ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୧୨ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୧୩ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି | ||
୨୦୧୪ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ଷ୍ଟାର ଇଣ୍ଡିଆ | |
୨୦୧୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୧୬ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୧୭ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି | OPPO | |
୨୦୧୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୨୧ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ | MPL Sports | ବାଇଜୁଙ୍କ |
୨୦୨୧ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୨୨ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ | ||
୨୦୨୩ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ | Adidas | |
୨୦୨୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ | Dream11 |
ଟିମ୍ ସ୍ପୋନ୍ସର | Dream11 |
---|---|
କିଟ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ | Adidas |
ଟାଇଟଲ ସ୍ପୋନ୍ସର | ଆଇଡିଏଫସି ପ୍ରଥମ ବ୍ୟାଙ୍କ |
ଅଫିସିଆଲ ପାର୍ଟନର | ଏସ୍ ବିଆଇ ଲାଇଫ୍ |
ଅଫିସିଆଲ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟର | ଭାୟାକମ୍ ୧୮ (ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ୧୮ ଓ ଜିଓସିନେମା) |
ଡ୍ରିମ୍ ୧୧ (ସ୍ପୋର୍ଟା ଟେକ୍ନୋଲୋଜିପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ)କୁ ୧ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୩ରେ ଦଳର ପ୍ରାୟୋଜକ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା।[99] ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାୟୋଜକତା ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତିନି ବର୍ଷ ପାଇଁ ଚାଲିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି।[100]
ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଓପୋ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକାର ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା ପରେ ୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୧୯ରୁ ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଇଜୁ ଭାରତୀୟ ଦଳର ପ୍ରାୟୋଜକ ଥିଲା।[101]
ଓପୋର ପ୍ରାୟୋଜକତା ୨୦୧୭ରୁ ୨୦୨୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିବାର ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ବାଇଜୁକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ। ୭ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨ରେ ବାଇଜୁ ଏହାର ପ୍ରାୟୋଜକତ୍ୱକୁ ଏକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲା ।[102][103]
ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତୀୟ ଦଳକୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୧୯ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଇଜୁ, ମେ ୨୦୧୭ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓପୋ, ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୪ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୧୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଷ୍ଟାର ଇଣ୍ଡିଆ, ଜୁନ୍ ୨୦୦୧ରୁ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାହାରା ଇଣ୍ଡିଆ ପରିବାର ଏବଂ ଜୁନ୍ ୧୯୯୩ରୁ ମେ ୨୦୦୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଇଟିସି ଲିମିଟେଡ୍ (ୱିଲ୍ସ ଏବଂ ଆଇଟିସି ହୋଟେଲ ବ୍ରାଣ୍ଡସହିତ) ପ୍ରାୟୋଜିତ କରିଛି।[104][105][106][107][108]
୨୦ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩ରେ, ବିସିସିଆଇ ୨୦୨୩-୨୬ରେ ଏସବିଆଇ ଲାଇଫକୁ ଏହାର ଘରୋଇ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଋତୁପାଇଁ ଅଫିସିଆଲ ପାର୍ଟନର ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା ।[109]
ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୩ରେ ଆଇଡିଏଫସି ଫାଷ୍ଟ ବ୍ୟାଙ୍କ ୨୦୨୩-୨୬ ଋତୁ ପାଇଁ ଭାରତରେ ଖେଳାଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏବଂ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ମାଷ୍ଟରକାର୍ଡକୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଟାଇଟଲ ସ୍ପୋନ୍ସର ଭାବରେ ବଦଳାଇଥିଲା ।[110]
ପ୍ରଥମେ ୨୦୧୫ରୁ ୨୦୨୩ ମଧ୍ୟରେ ଖେଳାଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ପେଟିଏମ୍କୁ ଟାଇଟଲ୍ ସ୍ପନ୍ସରସିପ୍ ଦିଆଯାଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ୨୦୨୨ରେ ସେମାନେ ମାଷ୍ଟରକାର୍ଡକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ।[111]
୩୦ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ରେ, ଅଫିସିଆଲ୍ ପାର୍ଟନରଙ୍କ ଅଧିକାର ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶେଷ ହେବା ପରେ, ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ) ଘୋଷଣା କରିଥିଲା ଯେ ସ୍ପୋର୍ଟା ଟେକ୍ନୋଲୋଜିପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ୍ (ଡ୍ରିମ୍ ୧୧), ଲାଫାର୍ଜହୋଲସିମ୍ (ଏସିସି ସିମେଣ୍ଟସ୍ ଏବଂ ଅମ୍ବୁଜା ସିମେଣ୍ଟସ୍) ଏବଂ ହୁଣ୍ଡାଇ ମୋଟର୍ସ ଇଣ୍ଡିଆ ଲିମିଟେଡ୍ ୨୦୧୯-୨୦୨୩ ମଧ୍ୟରେ ବିସିସିଆଇ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏବଂ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ଅଫିସିଆଲ୍ ପାର୍ଟନର ଅଧିକାର ହାସଲ କରିଛନ୍ତି।[112]
ଡିଜ୍ନି ଷ୍ଟାର ଏବଂ ଏୟାରଟେଲ ପୂର୍ବରୁ ଟାଇଟଲ ସ୍ପୋନ୍ସର ଥିଲେ।[113][114]
ଭାରତରେ ଖେଳାଯାଉଥିବା ସମସ୍ତ ପୁରୁଷ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏବଂ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ଭାୟାକମ୍ ୧୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଫିସିଆଲ୍ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟର ଅଟେ ।[115][116] ସ୍ପୋର୍ଟସ୧୮ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଓ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ଟିଭିରେ ପ୍ରସାରଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ଜିଓସିନେମାରେ ଓଟିଟି (ଓଭର ଦ ଟପ୍) ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଭାବେ ଏହାର ସିଧା ପ୍ରସାରଣ କରାଯାଉଛି।[117]
ଭାରତରେ ଅନେକ ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ ରହିଛି । ଅଧିକାଂଶ ପଡ଼ିଆ ବିସିସିଆଇ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ନ ଥାଇ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ କ୍ରିକେଟ୍ ବୋର୍ଡର ପ୍ରଶାସନ ଅଧୀନରେ ରହିଛି। ବମ୍ବେ ଜିମ୍ଖାନା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପଡ଼ିଆ ଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ କୌଣସି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳକୁ ନେଇ ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ କ୍ରିକେଟ୍ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ୧୮୭୭ ମସିହାରେ ପାର୍ସୀ ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିଲା । ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରିବା ପାଇଁ ୧୯୩୩ମସିହାରେ ବମ୍ବେର ଜିମ୍ଖାନା ପଡ଼ିଆ ଥିଲା, ଯାହା ଏଠାରେ ଏକମାତ୍ର ଟେଷ୍ଟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୩୩ ଶୃଙ୍ଖଳାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ଟେଷ୍ଟଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ ଓ ଚେପାକ୍ରେ ଆୟୋଜନ ହୋଇଥିଲା। ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଦିଲ୍ଲୀର ଫିରୋଜ ଶାହା କୋଟଲା ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଷ୍ଟାଡିୟମ ଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା, ୧୯୪୮ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଡ୍ର ଥିଲା, ଯାହା କି ୫ ଟେଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳାର ପ୍ରଥମ ଷ୍ଟାଡିୟମ ଥିଲା । ଭାରତର ୨୧ଟି ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଅତି କମରେ ଗୋଟିଏ ଅଫିସିଆଲ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ ଖେଳାଯାଇଛି । ବିଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।[118][119]
ଭାରତରେ ଏବେ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବଡ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ ରହିଛି ।[120][121] ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଷ୍ଟାଡିୟମ, ଭାରତର ଗୁଜରାଟର ଅହମ୍ମଦାବାଦଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ । କୋଲକାତାର ଇଡେନ ଗାର୍ଡେନ୍ସରେ ସର୍ବାଧିକ ଟେଷ୍ଟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ବିଶ୍ୱର ଯେକୌଣସି କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ବସିବାର କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ । ୧୮୬୪ ମସିହାରେ ସ୍ଥାପିତ ଏହି ଷ୍ଟାଡିୟମ ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ଐତିହାସିକ ଷ୍ଟାଡିୟମ, ଯେଉଁଥିରେ ଅନେକ ଐତିହାସିକ ଓ ବିବାଦୀୟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।[122][123] ଭାରତର ଅନ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ଷ୍ଟାଡିୟମଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଫିରୋଜ ଶାହ କୋଟଲା ପଡିଆ |୧୮୮୩ମସିହାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ଅରୁଣ ଜେଟଲୀ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ଅନିଲ କୁମ୍ବଲେଙ୍କ ୧୦ ୱିକେଟ୍ ସମେତ ସ୍ମରଣୀୟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା।[124]
ବମ୍ବେ ଜିମ୍ଖାନା ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା ଯାହା ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିବା ଏକମାତ୍ର ଟେଷ୍ଟ।[125] ୧୯୭୪ରେ ସ୍ଥାପିତ ୱାଙ୍ଖଡେ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ୩୩,୦୦୦ ଦର୍ଶକ ରହିବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ସହରର ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ସ୍ଥାନ ଅଟେ । ଏଠାରେ ୨୪ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି। ଏହା ମୁମ୍ବାଇରେ ଅବସ୍ଥିତ ବ୍ରାବୋର୍ଣ୍ଣ ଷ୍ଟାଡିୟମର ଅନୌପଚାରିକ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଥିଲା । ଏହାର ପ୍ରଶଂସକ ଏବଂ ଏହାଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ପ୍ରତିଭା (ଦେଖନ୍ତୁ ମୁମ୍ବାଇ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ) କାରଣରୁ ମୁମ୍ବାଇକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଭାରତର କ୍ରିକେଟ୍ ରାଜଧାନୀ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ଏବଂ ତେଣୁ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ନିୟମିତ ଭାବେ ପ୍ରମୁଖ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ ।[126] ଚେପକର ଏମ୍ ଏ ଚିଦାମ୍ବରମ ଷ୍ଟାଡିୟମକୁ ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଐତିହାସିକ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ପଡ଼ିଆ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ଯାହା ୧୯୦୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟର ସ୍ଥାନ ଥିଲା ।[127]
୧୯୬୧-୬୨ରୁ ୧୯୬୯-୭୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରୁଷ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଥିବା ପଟୌଦି ୧୯୭୪-୭୫ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉ ୪ଟି ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଦଳ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍, ଇଂଲଣ୍ଡ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ହ୍ୱାଇଟ୍ ୱାସ୍ ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ୧୯୬୭-୬୮ମସିହାରେ ପଟୌଦି ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନେତୃତ୍ବ ନେଇ ପ୍ରଥମ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଫଳରେ ଭାରତ ୩-୧ରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା।[128] ୧୯୭୦-୭୧ରେ ଅଜିତ ୱାଡେକର ପଟୌଡିଙ୍କଠାରୁ ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ୱାଡେକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୪ରେ ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଖେଳିଥିଲା।[129] ଶ୍ରୀନିବାସରାଘବନ ଭେଙ୍କଟରାଘବନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୭୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା କ୍ରିକେଟ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୫-୭୬ରୁ ୧୯୭୮-୭୯ ମଧ୍ୟରେ ବିଶନ ସିଂହ ବେଦୀ ୨୨ଟି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଓ ୪ଟି ଦିନିକିଆରେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୬ଟି ଟେଷ୍ଟ ଓ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ।[130][131]
୧୯୬୧-୬୨ରୁ ୧୯୬୯-୭୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରୁଷ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଥିବା ପଟୌଦି ୧୯୭୪-୭୫ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉ ୪ଟି ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଦଳ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍, ଇଂଲଣ୍ଡ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ହ୍ୱାଇଟ୍ ୱାସ୍ ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ୧୯୬୭-୬୮ମସିହାରେ ପଟୌଦି ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନେତୃତ୍ବ ନେଇ ପ୍ରଥମ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଫଳରେ ଭାରତ ୩-୧ରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା।[132] ୧୯୭୦-୭୧ରେ ଅଜିତ ୱାଡେକର ପଟୌଡିଙ୍କଠାରୁ ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ୱାଡେକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୪ରେ ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଖେଳିଥିଲା।[133] ଶ୍ରୀନିବାସରାଘବନ ଭେଙ୍କଟରାଘବନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୭୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା କ୍ରିକେଟ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୫-୭୬ରୁ ୧୯୭୮-୭୯ ମଧ୍ୟରେ ବିଶନ ସିଂହ ବେଦୀ ୨୨ଟି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଓ ୪ଟି ଦିନିକିଆରେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୬ଟି ଟେଷ୍ଟ ଓ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ।[134][135]
ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କର ୧୯୭୮-୭୯ରେ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୪୭ ଟେଷ୍ଟ ଓ ୩୭ ଦିନିକିଆରେ ଭାରତର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୯ଟି ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ୧୪ଟି ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ । ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ କପିଲ ଦେବ ୩୪ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ୪ଟି ବିଜୟ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ଥିଲା । କପିଲ ଦେବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୮୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସମେତ ୭୪ ଦିନିକିଆରୁ ୩୯ରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା। କପିଲ ଦେବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୮୬ରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ୨-୦ରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୮୭-୮୮ରୁ ୧୯୮୯-୯୦ ମଧ୍ୟରେ ଦିଲ୍ଲୀପ ଭେଙ୍ଗସରକର, ରବି ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଓ କୃଷ୍ଣମାଚାରୀ ଶ୍ରୀକାନ୍ତଙ୍କ ଭଳି ଭାରତର ତିନି ଜଣ ଅଧିନାୟକ ଥିଲେ। ୧୯୮୭ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ପରେ କପିଲ ଦେବଙ୍କଠାରୁ ଭେଙ୍ଗସରକର ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ଅଧିନାୟକ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଦୁଇଟି ଶତକ ସହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ଅବଧି ଅସ୍ଥିର ଥିଲା ଏବଂ ୧୯୮୯ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଗସ୍ତ ଏବଂ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ) ସହିତ ବିବାଦ ପରେ ସେ ଚାକିରି ହରାଇଥିଲେ।[136][137]
୧୯୮୯ରେ ମହମ୍ମଦ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରଠାରୁ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ୬ ଜଣ ନିୟମିତ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ରହିଛନ୍ତି। ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ ୧୯୮୯-୯୦ରୁ ୧୯୯୮-୯୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୪୭ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ, ୧୪ଟି ଜିତିଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୪ଟି ଦିନିକିଆରେ ୯୦ଟି ଜିତିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପଛକୁ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅଛନ୍ତି, ଯିଏ କି ୧୯୯୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ ୨୫ ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ୭୩ ଦିନିକିଆରେ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅପେକ୍ଷାକୃତ ବିଫଳ ହୋଇ ମାତ୍ର ୪ଟି ଟେଷ୍ଟ ଓ ୨୩ଟି ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ।[138][139]
ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲି ୨୦ରେ ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ପୁରୁଷ ଦଳର ନିୟମିତ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ।[140] ସେ ୨୦୦୫-୦୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଧିନାୟକ ରହିଥିଲେ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱରେ ଥିବା ୪୯ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ମଧ୍ୟରୁ ୨୧ଟି ଏବଂ ୧୪୬ ଦିନିକିଆରୁ ୭୬ଟି ଜିତି ତତ୍କାଳୀନ ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଭାରତୀୟ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସହ ୨୦୦୨ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିଅନ୍ସ ଟ୍ରଫିର ଯୁଗ୍ମ ବିଜେତା ଏବଂ ୨୦୦୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପର ଉପବିଜେତା ହୋଇଥିଲା। ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ମାତ୍ର ୩ଟି ଟେଷ୍ଟ ହାରିଥିବା ବେଳେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଡ୍ର କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ଼ ୨୦୦୫ରେ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ୨୦୦୬ରେ ସେ ଭାରତକୁ ୩୦ ବର୍ଷ ପରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତାଇଥିଲେ।[141]
୨୦୦୭ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଦ୍ରାବିଡ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରେ ମହେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଧୋନିଙ୍କୁ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଓ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଦଳର ନୂତନ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା। ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ଧୋନି ଦଳକୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱ ପୁରୁଷ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଟାଇଟଲ ଜିତାଇଥିଲେ। ଅନୀଲ କୁମ୍ବଲେ ୨୦୦୭ ନଭେମ୍ବରରେ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ୧୪ଟି ଟେଷ୍ଟରେ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କରିବା ପରେ ୨୦୦୮ ନଭେମ୍ବରରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟରୁ ଅବସର ନେଇଥିଲେ । ଧୋନି ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ହେବା ସହ ତାଙ୍କୁ ସବୁ ଫର୍ମାଟରେ ଅଧିନାୟକ କରିଥିଲେ। ଧୋନିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଦଳ ମାନ୍ୟତାରେ ୨୧ ମାସ (ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୯ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ଏକ ନମ୍ବର ସ୍ଥାନରେ ରହିଥିଲା ଏବଂ ଲଗାତାର ସର୍ବାଧିକ ଦିନିକିଆ ବିଜୟ (ଲଗାତାର ୯ଟି ବିଜୟ) ପାଇଁ ଜାତୀୟ ରେକର୍ଡ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା।[142] ଧୋନିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଦଳ ୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୩ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିଥିଲା। ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଧୋନି ୨୦୧୧ରେ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍, ୨୦୦୭ରେ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୩ରେ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିଥିଲେ।[143] ତେବେ ଦଳ ୨୦୧୧ରୁ ୨୦୧୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦେଶ ଟେଷ୍ଟରେ ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲା ଏବଂ ଧୋନି ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୪ରେ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରୁ ଅବସର ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ବିରାଟ କୋହଲିଙ୍କୁ ନୂଆ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା।[144] ଧୋନି ୨୦୧୭ ଜାନୁଆରୀରେ ଦିନିକିଆ ଓ ଟି-୨୦ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ କୋହଲି ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ପଦରେ ରହିଥିଲେ।[145]
କୋହଲିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ଅପରାଜିତ ରହିଥିଲା, ଯାହା ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୩-୦ରେ ସିରିଜ୍ ବିଜୟଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆକୁ ୨-୧ରେ ସିରିଜ୍ ଜିତି ଶେଷ କରିଥିଲା। ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷରେ ୩-୦ରେ ସିରିଜ୍ ଜିତିବା ସହ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାକୁ ୧-୦ରେ ପରାସ୍ତ କରି କ୍ରମାଗତ ୯ଟି ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିବାର ଅପରାଜିତ ଧାରା ରଖିଛି ଭାରତ। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ପରେ ଭାରତ ତୃତୀୟ ଦଳ ଭାବେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଟେଷ୍ଟ ଖେଳୁଥିବା ଦେଶ ବିପକ୍ଷରେ ଏକାସାଙ୍ଗରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଛି। ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ବିଜୟ ପ୍ରତିଶତ ଅନୁଯାୟୀ, ଅଜିଙ୍କ୍ୟ ରାହାଣେଙ୍କ ପରେ କୋହଲି ଭାରତର ଦ୍ୱିତୀୟ ସଫଳତମ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଥିଲେ, ଯିଏ କି ୫୮%ରୁ ଅଧିକ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ (ଅତି କମରେ ୨ଟି ମ୍ୟାଚ୍) ଜିତିଛନ୍ତି।[146]
୨୦୨୧ ନଭେମ୍ବରରେ କୋହଲି ଏହି ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରେ ରୋହିତ ଶର୍ମାଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନୂଆ ଟି-୨୦ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।[147] କୋହଲି ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ଭାରତକୁ ଟି-୨୦ରେ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ। ସ୍ଥାୟୀ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ରୋହିତଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଭାରତ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡକୁ ଟି-୨୦ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ୩-୦ରେ ପରାସ୍ତ କରିଛି।[148] ୨୦୨୧ ଡିସେମ୍ବରରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷ ବିଦେଶ ଶୃଙ୍ଖଳା ପୂର୍ବରୁ କୋହଲିଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଶର୍ମାଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନୂତନ ଦିନିକିଆ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।[149] ପରେ ଦକ୍ଷିଣ[150] ଆଫ୍ରିକାଠାରୁ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ହାରିବା ପରେ କୋହଲି ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ପଦରୁ ମଧ୍ୟ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍[151] ପୂର୍ବରୁ କୋହଲିଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଶର୍ମା ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳର ପୂର୍ଣ୍ଣକାଳୀନ ଅଧିନାୟକ ଅଛନ୍ତି।
ଏଥିରେ ଗତ ୧୨ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ପାଇଁ ଖେଳିଥିବା କିମ୍ବା ନିକଟରେ ଟେଷ୍ଟ, ଦିନିକିଆ କିମ୍ବା ଟି-୨୦ ଦଳରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଖେଳାଳିଙ୍କ ତାଲିକା ରହିଛି। ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୩ରେ ବିସିସିଆଇ ଏକ ନୂଆ ଚୁକ୍ତି ତାଲିକା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ଯାହା ୨୦୨୨ ଅକ୍ଟୋବରରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୨୦୨୨-୨୦୨୩ ଋତୁ ପାଇଁ ବୈଧ ରହିବ।[152][153]
Symbol | Meaning |
---|---|
CG | Contract grade with BCCI |
No. | Shirt number of the player in all formats |
Format | Denotes the player recently played in which particular format, not his entire career |
Name | Age | Batting style | Bowling style | Domestic team | IPL Team | CG | Forms | No. | Last Test | Last ODI | Last T20I |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Captain; Batter | |||||||||||
Rohit Sharma | ୩୭ | Right-handed | Right-arm off spin | Mumbai | Mumbai Indians | A+ | Test, ODI | 45 | 2023 | 2023 | 2022 |
Test vice-captain; Batter | |||||||||||
Ajinkya Rahane | ୩୬ | Right-handed | N/A | Mumbai | Chennai Super Kings | N/A | Test | 27 | 2023 | 2018 | 2016 |
T20I & ODI vice-captain; All-rounder | |||||||||||
Hardik Pandya | ୩୦ | Right-handed | Right-arm medium-fast | Baroda | Gujarat Titans | A | ODI, T20I | 33 | 2018 | 2023 | 2023 |
Batters | |||||||||||
Ruturaj Gaikwad | ୨୭ | Right-handed | N/A | Maharashtra | Chennai Super Kings | N/A | ODI, T20I | 31 | N/A | 2023 | 2023 |
Shubman Gill | ୨୫ | Right-handed | Right-arm off spin | Punjab | Gujarat Titans | B | Test, ODI, T20I | 77 | 2023 | 2023 | 2023 |
Shreyas Iyer | ୨୯ | Right-handed | Right-arm leg spin | Mumbai | Kolkata Knight Riders | B | Test, ODI | 96 | 2023 | 2023 | 2022 |
Yashasvi Jaiswal | ୨୨ | Left-handed | N/A | Mumbai | Rajasthan Royals | N/A | Test, T20I | 64 | 2023 | N/A | 2023 |
Virat Kohli | ୩୫ | Right-handed | Right-arm medium | Delhi | Royal Challengers Bangalore | A+ | Test, ODI | 18 | 2023 | 2023 | 2022 |
Cheteshwar Pujara | ୩୬ | Right-handed | Right-arm leg spin | Saurashtra | N/A | B | Test | 25 | 2023 | 2014 | N/A |
Rinku Singh | ୨୬ | Left-handed | N/A | Uttar Pradesh | Kolkata Knight Riders | N/A | T20I | 35 | N/A | N/A | 2023 |
Rahul Tripathi | ୩୩ | Right-handed | N/A | Maharashtra | Sunrisers Hyderabad | N/A | T20I | 52 | N/A | N/A | 2023 |
Suryakumar Yadav | ୩୪ | Right-handed | N/A | Mumbai | Mumbai Indians | B | Test, ODI, T20I | 63 | 2023 | 2023 | 2023 |
All-rounders | |||||||||||
Ravichandran Ashwin | ୩୮ | Right-handed | Right-arm off spin | Tamil Nadu | Rajasthan Royals | A | Test, ODI | 99 | 2023 | 2023 | 2022 |
Shivam Dube | ୨୭ | Right-handed | Right-arm medium | Mumbai | Chennai Super Kings | N/A | T20I | 25 | N/A | 2019 | 2023 |
Deepak Hooda | ୨୯ | Right-handed | Right-arm off spin | Rajasthan | Lucknow Super Giants | C | T20I | 57 | N/A | 2022 | 2023 |
Ravindra Jadeja | ୩୫ | Left-handed | Left-arm orthodox spin | Saurashtra | Chennai Super Kings | A+ | Test, ODI | 8 | 2023 | 2023 | ଛାଞ୍ଚ:Country data HK 2022 |
Axar Patel | ୩୦ | Left-handed | Left-arm orthodox spin | Gujarat | Delhi Capitals | A | Test, ODI, T20I | 20 | 2023 | 2023 | 2023 |
Washington Sundar | ୨୪ | Left-handed | Right-arm off spin | Tamil Nadu | Sunrisers Hyderabad | C | ODI, T20I | 5 | 2021 | 2023 | 2023 |
Tilak Varma | ୨୧ | Left-handed | Right arm off break | Hyderabad | Mumbai Indians | N/A | ODI, T20I | 72 | N/A | 2023 | 2023 |
Wicket-keepers | |||||||||||
K. S. Bharat | ୩୦ | Right-handed | N/A | Andhra | Gujarat Titans | C | Test | 14 | 2023 | N/A | N/A |
Ishan Kishan | ୨୬ | Left-handed | N/A | Jharkhand | Mumbai Indians | C | Test, ODI, T20I | 32 | 2023 | 2023 | 2023 |
K. L. Rahul | ୩୨ | Right-handed | N/A | Karnataka | Lucknow Super Giants | B | Test, ODI | 1 | 2023 | 2023 | 2022 |
Sanju Samson | ୨୯ | Right-handed | N/A | Kerala | Rajasthan Royals | C | ODI, T20I | 9 | N/A | 2023 | 2023 |
Pace bowlers | |||||||||||
Jasprit Bumrah | ୩୦ | Right-handed | Right-arm fast | Gujarat | Mumbai Indians | A+ | ODI, T20I | 93 | 2022 | 2023 | 2023 |
Mukesh Kumar | ୩୦ | Right-handed | Right arm medium | Bengal | Delhi Capitals | N/A | Test, ODI, T20I | 49 | 2023 | 2023 | 2023 |
Prasidh Krishna | ୨୮ | Right-handed | Right arm fast | Karnataka | Rajasthan Royals | N/A | ODI, T20I | 24 | N/A | 2023 | 2023 |
Umran Malik | ୨୪ | Right-handed | Right-arm fast | Jammu and Kashmir | Sunrisers Hyderabad | N/A | ODI, T20I | 21 | N/A | 2023 | 2023 |
Shivam Mavi | ୨୫ | Right-handed | Right-arm fast-medium | Uttar Pradesh | Gujarat Titans | N/A | T20I | 26 | N/A | N/A | 2023 |
Harshal Patel | ୩୩ | Right-handed | Right arm medium | Haryana | Royal Challengers Bangalore | N/A | T20I | 36 | N/A | N/A | 2023 |
Mohammed Shami | ୩୪ | Right-handed | Right-arm fast | Bengal | Gujarat Titans | A | Test, ODI | 11 | 2023 | 2023 | 2022 |
Arshdeep Singh | ୨୫ | Left-handed | Left-arm medium-fast | Punjab | Punjab Kings | C | T20I | 2 | N/A | 2022 | 2023 |
Mohammed Siraj | ୩୦ | Right-handed | Right-arm fast | Hyderabad | Royal Challengers Bangalore | B | Test, ODI | 73 | 2023 | 2023 | 2022 |
Shardul Thakur | ୩୨ | Right-handed | Right-arm medium | Mumbai | Kolkata Knight Riders | C | Test, ODI | 54 | 2023 | 2023 | 2022 |
Jaydev Unadkat | ୩୨ | Right-handed | Left-arm medium | Saurashtra | Lucknow Super Giants | N/A | Test, ODI | 91 | 2023 | 2023 | 2018 |
Umesh Yadav | ୩୬ | Right-handed | Right-arm fast | Vidarbha | Kolkata Knight Riders | C | Test | 19 | 2023 | 2018 | 2022 |
Spin bowlers | |||||||||||
Ravi Bishnoi | ୨୪ | Right-handed | Right-arm leg spin | Gujarat | Lucknow Super Giants | N/A | T20I | 56 | N/A | 2022 | 2023 |
Yuzvendra Chahal | ୩୪ | Right-handed | Right-arm leg spin | Haryana | Rajasthan Royals | C | ODI, T20I | 3 | N/A | 2023 | 2023 |
Kuldeep Yadav | ୨୯ | Left-handed | Left-arm unorthodox spin | Uttar Pradesh | Delhi Capitals | C | ODI, T20I | 23 | 2022 | 2023 | 2023 |
ବିସିସିଆଇ ଏହାର ଖେଳାଳିମାନଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ, ଖେଳାଳିଙ୍କ ଗୁରୁତ୍ୱ ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ଦରମା ବର୍ଗୀକୃତ କରାଯାଏ । ଖେଳାଳିଙ୍କ ଦରମା ନିମ୍ନଲିଖିତ:[152]
ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ପିଛା ଖେଳାଳିଙ୍କୁ ୧୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା (୧୯,୦୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର), ଦିନିକିଆ ପିଛା ୬ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା (୭,୫୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର) ଏବଂ ଟି-୨୦ ମ୍ୟାଚ୍ ପିଛା ୩ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା (୩,୮୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର) ମିଳିବ।
ସ୍ଥିତି | ନାମ |
---|---|
ଟିମ୍ ମ୍ୟାନେଜର | ମୟଙ୍କ ମେହେଟ୍ଟା[154] |
ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ | ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ[155] |
ବ୍ୟାଟିଂ କୋଚ୍ | ବିକ୍ରମ ରାଠୋର[156] |
ବୋଲିଂ କୋଚ୍ | ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମହମ୍ବ୍ରେ[157] |
ଫିଲ୍ଡିଂ କୋଚ୍ | ଟି ଦିଲ୍ଲୀପ[158] |
ରବି ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡଙ୍କୁ ୨୦୨୧ ନଭେମ୍ବରରୁ ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ କୋଚ୍ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଭାରତ ଅନେକ ଐତିହାସିକ ମ୍ୟାଚ୍ ଜିତିଥିଲା। ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ଼ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ୧୯ ବର୍ଷରୁ କମ୍ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ଏବଂ ଇଣ୍ଡିଆ-ଏ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳର କୋଚ୍ ଥିଲେ।[159]
ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ରେକର୍ଡ | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ବର୍ଷ | ଲିଗ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ | ଅନ୍ତିମ ଆୟୋଜକ | ଫାଇନାଲ | ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ସ୍ଥାନ | ||||||||||||||
Pos | ମ୍ୟାଚ୍ | Ded | PC | Pts | PCT | |||||||||||||
P | W | L | D | T | ||||||||||||||
2019–2021[160] | 1/9 | ସତର | ବାର | ଚାରି | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସାତଶହ ୨୦ | ପାଞ୍ଚଶହ ବିଶ | 72.2 | Rose Bowl, England | ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡଠାରୁ ୮ ୱିକେଟରେ ପରାସ୍ତ New Zealand | ଉପବିଜେତା | |||||
2021–2023[161] | 2/9 | ଅଠର | ଦଶ | ପାଞ୍ଚ | ତିନି | ଶୂନ୍ୟ | ପାଞ୍ଚ | ଦୁଇଶହ ଷୋଡ଼ଶ | ୧୨୭୭ | 58.80 | The Oval, England | ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆଠାରୁ ୨୦୯ ରନରେ ପରାସ୍ତ Australia | ଉପବିଜେତା |
World Cup record | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Host and Year | Round | Position | GP | W | L | T | NR | Squad | |
1975[162] | Round 1 | 6/8 | 3 | 1 | 2 | 0 | 0 | Squad | |
1979[163] | Round 1 | 7/8 | 3 | 0 | 3 | 0 | 0 | Squad | |
1983[164] | Champions | 1/8 | 8 | 6 | 2 | 0 | 0 | Squad | |
1987[165] | Semi-finals | 3/8 | 7 | 5 | 2 | 0 | 0 | Squad | |
1992[166] | Round 1 | 7/9 | 8 | 2 | 5 | 0 | 1 | Squad | |
1996[167] | Semi-finals | 3/12 | 7 | 4 | 3 | 0 | 0 | Squad | |
ଛାଞ୍ଚ:Country data IRL 1999[168] | Round 2 (Super 6s) | 6/12 | 8 | 4 | 4 | 0 | 0 | Squad | |
2003[169] | Runners-up | 2/14 | 11 | 9 | 2 | 0 | 0 | Squad | |
2007[170] | Group Stage | 9/16 | 3 | 1 | 2 | 0 | 0 | Squad | |
2011[171] | Champions | 1/14 | 9 | 7 | 1 | 1 | 0 | Squad | |
2015[172] | Semi-finals | 3/14 | 8 | 7 | 1 | 0 | 0 | Squad | |
2019[173] | Semi-finals | 3/10 | 10 | 7 | 2 | 0 | 1 | Squad | |
2023[174] | Squad | ||||||||
ଛାଞ୍ଚ:Country data NAM 2027[175] | TBD | ||||||||
2031[176] | Qualified | ||||||||
Total | 2 Titles | 12/12 | 85 | 53 | 29 | 1 | 2 |
ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ରେକର୍ଡ | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ଆୟୋଜକ ଏବଂ ବର୍ଷ | ରାଉଣ୍ଡ | ସ୍ଥିତି | ଜି.ପି. | ଭିତରକୁ | L | T | ନାହିଁ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2007[177] | ଚାମ୍ପିଅନ୍ | 1/12 | ସାତ | ପାଞ୍ଚ | ଏକ | ଏକ | ଏକ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2009[178] | Super 8s | 7/12 | ପାଞ୍ଚ | ଦୁଇ | ତିନି | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2010[179] | Super 8s | 8/12 | ପାଞ୍ଚ | ଦୁଇ | ତିନି | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2012[180] | Super 8s | 5/12 | ପାଞ୍ଚ | ଚାରି | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2014[181] | ଉପବିଜେତା | 2/16 | ଛଅ | ପାଞ୍ଚ | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2016[182] | ସେମିଫାଇନାଲ | 4/16 | ପାଞ୍ଚ | ତିନି | ଦୁଇ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
ଛାଞ୍ଚ:Country data OMA 2021[183] | ସୁପର ୧୨ଏସ୍ | 6/16 | ପାଞ୍ଚ | ତିନି | ଦୁଇ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2022[184] | ସେମିଫାଇନାଲ | 3/16 | ଛଅ | ଚାରି | ଦୁଇ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2024[185] | ଯୋଗ୍ୟ | ||||||||
2026[186] | ଯୋଗ୍ୟ | ||||||||
2028[187] | ଯୋଗ୍ୟ | ||||||||
2030[188] | ଯୋଗ୍ୟ | ||||||||
ସମୁଦାୟ | 1 ଶୀର୍ଷକ | 8/8 | ୪୫ | ୨୮ ଜଣ | ପନ୍ଦର | ଏକ | ଏକ |
ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ରେକର୍ଡ | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ଆୟୋଜକ ଏବଂ ବର୍ଷ | ରାଉଣ୍ଡ | ସ୍ଥିତି | ଜି.ପି. | ଭିତରକୁ | L | T | ନାହିଁ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
1998[189] | ସେମିଫାଇନାଲ | 3/9 | ଦୁଇ | ଏକ | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2000[190] | ଉପବିଜେତା | 2/11 | ଚାରି | ତିନି | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2002[191] | ଚାମ୍ପିଅନ୍ | 1/12 | ଚାରି | ତିନି | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ଏକ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2004[192] | ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ | 7/12 | ଦୁଇ | ଏକ | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2006[193] | ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ | 5/10 | ତିନି | ଏକ | ଦୁଇ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2009[194] | ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ | 5/8 | ତିନି | ଏକ | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଏକ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2013[195] | ଚାମ୍ପିଅନ୍ | 1/8 | ପାଞ୍ଚ | ପାଞ୍ଚ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2017[196] | ଉପବିଜେତା | 2/8 | ପାଞ୍ଚ | ତିନି | ଦୁଇ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ସ୍କ୍ୱାଡ୍ | |
2025[197] | ଯୋଗ୍ୟ | ||||||||
2029[198] | ଯୋଗ୍ୟ | ||||||||
ସମୁଦାୟ | ୨ ଶୀର୍ଷକ | 8/8 | ୨୮ ଜଣ | ଅଠର | ଆଠ | ଶୂନ୍ୟ | ଦୁଇ |
Asia Cup record | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Host and Year | Round | Position | GP | W | L | T | NR |
1984[199] | Champions | 1/3 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 |
1986[200] | Boycotted the tournament [201] | ||||||
1988[202] | Champions | 1/4 | 4 | 3 | 1 | 0 | 0 |
1990–91[203] | Champions | 1/3 | 3 | 2 | 1 | 0 | 0 |
1995[204] | Champions | 1/4 | 4 | 3 | 1 | 0 | 0 |
1997[205] | Runners-up | 2/4 | 4 | 1 | 2 | 0 | 1 |
2000[206] | First round | 3/4 | 3 | 1 | 2 | 0 | 0 |
2004[207] | Runners-up | 2/6 | 6 | 3 | 3 | 0 | 0 |
2008[208] | Runners-up | 2/6 | 6 | 4 | 2 | 0 | 0 |
2010[209] | Champions | 1/4 | 4 | 3 | 1 | 0 | 0 |
2012[210] | First round | 3/4 | 3 | 2 | 1 | 0 | 0 |
2014[211] | First round | 3/5 | 4 | 2 | 2 | 0 | 0 |
2016[212] | Champions | 1/5 | 5 | 5 | 0 | 0 | 0 |
2018[213] | Champions | 1/6 | 6 | 5 | 0 | 1 | 0 |
2022[214] | Super Fours | 3/6 | 5 | 3 | 2 | 0 | 0 |
2023[215] | Champions | 1/6 | 6 | 4 | 1 | 0 | 1 |
Total | 8 Titles | 15/16 | 65 | 43 | 19 | 1 | 2 |
ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ କ୍ରୀଡ଼ା ରେକର୍ଡ | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ବର୍ଷ | ରାଉଣ୍ଡ | ସ୍ଥିତି | ଜି.ପି. | ଭିତରକୁ | L | T | ନାହିଁ | ||
1998[219] | ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ | 9/16 | ତିନି | ଏକ | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଏକ | ||
ସମୁଦାୟ | 0 ଶୀର୍ଷକ | 1/1 | ତିନି | ଏକ | ଏକ | ଶୂନ୍ୟ | ଏକ |
ବିଶ୍ୱ କ୍ରିକେଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ରେକର୍ଡ | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ବର୍ଷ | ରାଉଣ୍ଡ | ସ୍ଥିତି | ଜି.ପି. | ଭିତରକୁ | L | T | N/R | |
1985[220] | ଚାମ୍ପିଅନ୍ | 1/7 | ପାଞ୍ଚ | ପାଞ୍ଚ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | |
ସମୁଦାୟ | 1 ଶୀର୍ଷକ | 1/1 | ପାଞ୍ଚ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ | ଶୂନ୍ୟ |
ହେଡ୍-ଟୁ-ହେଡ୍ ରେକର୍ଡ
Opponent | Matches | Won | Lost | Tied | Draw | % Won | % Lost | % Drew | First | Last |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Afghanistan | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 0.00 | 0.00 | 2018 | 2018 |
Australia | 107 | 32 | 45 | 1 | 29 | 29.90 | 42.05 | 27.10 | 1947 | 2023 |
Bangladesh | 13 | 11 | 0 | 0 | 2 | 84.61 | 0.00 | 15.38 | 2000 | 2022 |
England | 131 | 31 | 50 | 0 | 50 | 23.66 | 38.16 | 38.16 | 1932 | 2022 |
New Zealand | 62 | 22 | 13 | 0 | 27 | 35.48 | 20.96 | 43.54 | 1955 | 2021 |
Pakistan | 59 | 9 | 12 | 0 | 38 | 15.25 | 20.34 | 64.41 | 1952 | 2007 |
South Africa | 42 | 15 | 17 | 0 | 10 | 35.71 | 40.47 | 23.80 | 1992 | 2022 |
Sri Lanka | 46 | 22 | 7 | 0 | 17 | 47.82 | 15.21 | 36.95 | 1982 | 2022 |
West Indies | 100 | 23 | 30 | 0 | 47 | 23.00 | 30.00 | 47.00 | 1948 | 2023 |
Zimbabwe | 11 | 7 | 2 | 0 | 2 | 63.64 | 18.18 | 18.18 | 1992 | 2005 |
Total | 572 | 173 | 176 | 1 | 222 | 30.24 | 30.76 | 38.81 | 1932 | 2023 |
Statistics are correct as of India v West Indies, 2nd test at Port of Spain, Trinidad and Tobago, 20–24 July, 2023.[224][225] |
Most test runs for India[226]
|
Most Test wickets for India[227]
|
ହେଡ୍-ଟୁ-ହେଡ୍ ରେକର୍ଡ
Opponent | Matches | Won | Lost | Tied | No Result | % Won | First | Last | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Full Members | |||||||||
Afghanistan | 4 | 3 | 0 | 1 | 0 | 75.00 | 2014 | 2023 | |
Australia | 150 | 57 | 83 | 0 | 10 | 38.00 | 1980 | 2023 | |
Bangladesh | 40 | 31 | 8 | 0 | 1 | 77.50 | 1988 | 2023 | |
England | 106 | 57 | 44 | 2 | 3 | 53.77 | 1974 | 2022 | |
Ireland | 3 | 3 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2007 | 2015 | |
New Zealand | 116 | 58 | 50 | 1 | 7 | 50.00 | 1975 | 2023 | |
Pakistan | 135 | 57 | 73 | 0 | 5 | 42.22 | 1978 | 2023 | |
South Africa | 90 | 37 | 50 | 0 | 3 | 41.11 | 1988 | 2022 | |
Sri Lanka | 167 | 98 | 57 | 1 | 11 | 58.68 | 1979 | 2023 | |
West Indies | 142 | 72 | 64 | 2 | 4 | 50.70 | 1979 | 2023 | |
Zimbabwe | 66 | 54 | 10 | 2 | 0 | 81.82 | 1983 | 2022 | |
Associate Members | |||||||||
Bermuda | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2007 | 2007 | |
East Africa | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 1975 | 1975 | |
Hong Kong | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2008 | 2018 | |
Kenya | 13 | 11 | 2 | 0 | 0 | 84.62 | 1996 | 2004 | |
Namibia | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2003 | 2003 | |
Nepal | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2023 | 2023 | |
Netherlands | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2003 | 2011 | |
Scotland | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2007 | 2007 | |
ୟୁଏଇ | 3 | 3 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 1994 | 2015 | |
Total | 1042 | 548 | 441 | 9 | 44 | 52.59 | 1974 | 2023 | |
Statistics are correct as of India v Pakistan at Narendra Modi Stadium, Ahmedabad, 14 October 2023.[228][229] |
Most ODI runs for India[230]
|
Most ODI wickets for India[231]
|
ହେଡ୍-ଟୁ-ହେଡ୍ ରେକର୍ଡ
Opponent | Matches | Won | Lost | Tied | Tie+Win | Tie+Loss | No Result | % Won | First | Last |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ICC Full Members | ||||||||||
Afghanistan | 5 | 4 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 80.00 | 2010 | 2023 |
Australia | 26 | 15 | 10 | 0 | 0 | 0 | 1 | 60.00 | 2007 | 2022 |
Bangladesh | 13 | 12 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 92.30 | 2009 | 2023 |
England | 23 | 12 | 11 | 0 | 0 | 0 | 0 | 52.17 | 2007 | 2022 |
Ireland | 7 | 7 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2009 | 2023 |
New Zealand | 25 | 12 | 10 | 1 | 2 | 0 | 0 | 54.00 | 2007 | 2023 |
Pakistan | 12 | 8 | 3 | 0 | 1 | 0 | 0 | 75.00 | 2007 | 2022 |
South Africa | 24 | 13 | 10 | 0 | 0 | 0 | 1 | 56.52 | 2006 | 2022 |
Sri Lanka | 29 | 19 | 9 | 0 | 0 | 0 | 1 | 67.85 | 2009 | 2023 |
West Indies | 30 | 19 | 10 | 0 | 0 | 0 | 1 | 63.33 | 2009 | 2023 |
Zimbabwe | 8 | 6 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 75.00 | 2010 | 2022 |
ICC Associate members | ||||||||||
Hong Kong | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2022 | 2022 |
Namibia | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2021 | 2021 |
Nepal | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2023 | 2023 |
Netherlands | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2022 | 2022 |
Scotland | 2 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 100.00 | 2007 | 2021 |
ୟୁଏଇ | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2016 | 2016 |
Total | 209 | 133 | 66 | 1 | 3 | 0 | 6 | 63.63 | 2006 | 2023 |
Statistics are correct as of India v Afghanistan at Zheijang University of Technology Cricket Field, Asian Games 2023 T20I, 7 October 2023.[232][233] |
Opponent | Matches | Won | Lost | Tied | Tie+Win | Tie+Loss | No Result | % Won | First | Last |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ICC Full Members | ||||||||||
Afghanistan | 5 | 4 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 80.00 | 2010 | 2023 |
Australia | 26 | 15 | 10 | 0 | 0 | 0 | 1 | 60.00 | 2007 | 2022 |
Bangladesh | 13 | 12 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 92.30 | 2009 | 2023 |
England | 23 | 12 | 11 | 0 | 0 | 0 | 0 | 52.17 | 2007 | 2022 |
Ireland | 7 | 7 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2009 | 2023 |
New Zealand | 25 | 12 | 10 | 1 | 2 | 0 | 0 | 54.00 | 2007 | 2023 |
Pakistan | 12 | 8 | 3 | 0 | 1 | 0 | 0 | 75.00 | 2007 | 2022 |
South Africa | 24 | 13 | 10 | 0 | 0 | 0 | 1 | 56.52 | 2006 | 2022 |
Sri Lanka | 29 | 19 | 9 | 0 | 0 | 0 | 1 | 67.85 | 2009 | 2023 |
West Indies | 30 | 19 | 10 | 0 | 0 | 0 | 1 | 63.33 | 2009 | 2023 |
Zimbabwe | 8 | 6 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 75.00 | 2010 | 2022 |
ICC Associate members | ||||||||||
Hong Kong | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2022 | 2022 |
Namibia | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2021 | 2021 |
Nepal | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2023 | 2023 |
Netherlands | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2022 | 2022 |
Scotland | 2 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 100.00 | 2007 | 2021 |
ୟୁଏଇ | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 100.00 | 2016 | 2016 |
Total | 209 | 133 | 66 | 1 | 3 | 0 | 6 | 63.63 | 2006 | 2023 |
Statistics are correct as of India v Afghanistan at Zheijang University of Technology Cricket Field, Asian Games 2023 T20I, 7 October 2023.[234][235] |
Most T20I runs for India[236]
|
Most T20I wickets for India[237]
|
ଟି-୨୦ ଫର୍ମାଟରେ ବୋଲ୍ଡ ଟେକ୍ଷ୍ଟରେ ଖେଳାଳିମାନେ ଏବେ ବି ଭାରତ ସହ ସକ୍ରିୟ ଅଛନ୍ତି।
୧୯୮୯ମସିହାରେ ୧୬ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଭାରତ ପାଇଁ ଖେଳିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆ କ୍ରିକେଟଇତିହାସରେ ସର୍ବାଧିକ ରନ୍ ସ୍କୋରର ହୋଇଛନ୍ତି। ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ରନ୍, ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ରନ୍ ଏବଂ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ଶତକ ହାସଲ କରିବାର ରେକର୍ଡ ତାଙ୍କ ନାମରେ ରହିଛି।[239] ଚେନ୍ନାଇରେ ବୀରେନ୍ଦ୍ର ସେହୱାଗଙ୍କ ୩୧୯ ରନ୍ ହେଉଛି ଜଣେ ଭାରତୀୟଙ୍କ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର। ଏହା କୌଣସି ଭାରତୀୟଙ୍କ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ତ୍ରିଶତକ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପ୍ରଥମଟି ହେଉଛି ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ସେହୱାଗଙ୍କ ୩୦୯ ରନ୍। ୨୦୧୬ରେ ଚେନ୍ନାଇର ଏମଏ ଚିଦାମ୍ବରମ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଦଳର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର ୭୫୯/୭ ଥିବା ବେଳେ ୨୦୨୦ରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ଏହାର ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍କୋର ୩୬ ଥିଲା।[240] ଦିନିକିଆରେ ଦଳର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର ୨୦୧୧-୧୨ରେ ଇନ୍ଦୋରରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ୪୧୮/୫ ରହିଛି। ୨୦୦୭ ବିଶ୍ୱକପରେ ବରମୁଡା ବିପକ୍ଷ ମ୍ୟାଚରେ ଭାରତ ୪୧୩-୫ ସ୍କୋର କରିଥିଲା, ଯାହା ସେତେବେଳେ କ୍ରିକେଟ୍ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଇତିହାସରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର ଥିଲା। ସେହି ମ୍ୟାଚରେ ଭାରତ ଦିନିକିଆ ମ୍ୟାଚରେ ସର୍ବାଧିକ ୨୫୭ ରନ୍ ବ୍ୟବଧାନରେ ବିଶ୍ବ ରେକର୍ଡ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା।[241]
ସ୍ପିନ୍ ବୋଲର ଅନିଲ କୁମ୍ବଲେ ୬୦୦ ଟେଷ୍ଟ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିବା ୪ ଜଣିଆ ଏଲିଟ୍ ଗ୍ରୁପର ସଦସ୍ୟ ଥିବା ବେଳେ ଭାରତ ପାଖରେ ମଧ୍ୟ କିଛି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବୋଲିଂ ରହିଛି।[242] ୧୯୯୯ରେ ଅନୀଲ କୁମ୍ବଲେ ଦିଲ୍ଲୀର ଫିରୋଜ ଶାହା କୋଟଲାରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ୭୪ ରନ୍ ଦେଇ ୧୦ ୱିକେଟ୍ ନେଇ ଜିମ୍ ଲେକରଙ୍କ ସମକକ୍ଷ ହୋଇ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଇନିଂସରେ ସମସ୍ତ ୧୦ ୱିକେଟ୍ ନେବାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବୋଲର ହୋଇଥିଲେ।[243][244]
ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳର ଅନେକ ରେକର୍ଡ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକରଙ୍କ ଶତକ ସଂଖ୍ୟା (ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ଦିନିକିଆରେ) ଏବଂ ରନ୍ ସଂଖ୍ୟା (ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ଦିନିକିଆରେ ମଧ୍ୟ)।[245] ୨୦୦୫ରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷରେ ଧୋନିଙ୍କ ଅପରାଜିତ ୧୮୩ ରନ୍ ଦିନିକିଆରେ ୱିକେଟ୍ ରକ୍ଷକଙ୍କ ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ ସ୍କୋର।[246] ୨୦୦୬ ମେ' ମାସରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷ ନାଟକୀୟ ମ୍ୟାଚରେ ଶେଷ ହୋଇଥିବା ଦିନିକିଆରେ ୧୭ଟି ସଫଳ ରନ୍ ଚେଜର ରେକର୍ଡ କ୍ରମ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ହାତରେ ରହିଛି, ଯାହାକୁ ଭାରତ ମାତ୍ର ୧ ରନରେ ହରାଇଥିଲା।[247][248]
ତେନ୍ଦୁଲକର ପ୍ରଥମ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଭାବେ ୨୪ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୧୦ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଇନିଂସରେ ୨୦୦ ରନ୍ (ସେ ୧୪୭ ବଲରୁ ୨୫ ଚୌକା ଓ ୩ ଛକା ସହ ୨୦୦ ରନ୍ କରି ଅପରାଜିତ ଥିଲେ)।[249] ୮ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୧ରେ ଇନ୍ଦୋରରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ୧୪୯ ବଲ୍ (୨୫ ଚୌକା ଓ ୭ ଛକା)ରୁ ୨୧୯ ରନ୍ କରିଥିବା ବୀରେନ୍ଦ୍ର ସେହୱାଗ ଏହି ସଫଳତାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।[250] ୧୩ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୪ରେ କୋଲକାତାରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷରେ ୧୭୩ ବଲ୍ (୩୩ ଚୌକା ଓ ୯ ଛକା)ରୁ ୨୬୪ ରନ୍ କରିଥିବା ଆଉ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଓପନିଂ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ରୋହିତ ଶର୍ମା ଏହି ରେକର୍ଡ ଭାଙ୍ଗିଥିଲେ। ୨୦୧୧ରେ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍, ୨୦୦୭ରେ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୩ରେ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିବାରେ ଧୋନି ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ।[251][252][253][254]
କୋହଲି ୨୦୧୪ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୬ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପରେ କ୍ରମାଗତ ମ୍ୟାନ୍ ଅଫ୍ ଦି ସିରିଜ୍ ପୁରସ୍କାର ଜିତିବାରେ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟର୍ ହୋଇଥିଲେ। କୋହଲି ୨୦୨୨ ନଭେମ୍ବର ସୁଦ୍ଧା ଟି-୨୦ରେ ସର୍ବାଧିକ ସ୍କୋରର ହୋଇଛନ୍ତି।[255] ୨୦୧୭ରେ ରବିଚନ୍ଦ୍ରନ ଅଶ୍ୱିନ ଇତିହାସରେ ଦ୍ରୁତତମ କ୍ରିକେଟର ଭାବେ ୨୫୦ ୱିକେଟ୍ ହାସଲ କରିଥିଲେ।[256]
ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ଭଳି ଦେଶରେ ବିପୁଳ ସଂଖ୍ୟାରେ ଭାରତୀୟ ପ୍ରବାସୀ ଥିବାରୁ ଭାରତ ଏହି ସବୁ ଦେଶରେ ଖେଳିଲେ ବିପୁଳ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ସମାଗମ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି। ୨୦୦୩/୨୦୦୪ମସିହାରେ ଭାରତ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତ ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନରେ ବେଶ୍ ସକ୍ରିୟ ଥିବା ବାର୍ମି ଆର୍ମିର ଭାରତୀୟ ସମକକ୍ଷ ସ୍ୱାମୀ ଆର୍ମି ବା ଭାରତୀୟ ସେନା ସମେତ ଅନେକ ସରକାରୀ ପ୍ରଶଂସକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠିତ ହୋଇଛି।[257] ସେମାନେ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳକୁ ଅନେକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଭାରତୀୟ ଗୀତ ଦେବା ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ।[258]
ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ଏବଂ ସୀମାପାର ଉତ୍ତେଜନା ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ଏହି ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଗସ୍ତରେ ଅନେକ ସମୟରେ କ୍ରିକେଟ୍ ଦେଖିବା ପାଇଁ ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ହଜାର ହଜାର ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ରହିବା ପାଇଁ କ୍ରିକେଟ୍ ଭିସା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଏହି ତୀବ୍ର ପ୍ରଶଂସକ ସମର୍ପଣ ବିସିସିଆଇର ଆର୍ଥିକ ସଫଳତାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ।[259]
ତେବେ ଏଭଳି କ୍ରିକେଟପ୍ରେମୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ରହିବା ପଛରେ କିଛି ନକାରାତ୍ମକ ଦିଗ ରହିଛି। ଅନେକ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍କୁ ନିଜ ହୃଦୟର ଅତି ନିକଟରେ ରଖନ୍ତି ଏବଂ କ୍ଷତିକୁ ଭାରତୀୟ ଜନତା ଭଲ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷ କରି ପାକିସ୍ତାନଠାରୁ ପରାଜୟ ପରେ କିମ୍ବା ଦୀର୍ଘ ଦିନର ଦୁର୍ବଳ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରେ ଖେଳାଳିଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ରାସ୍ତାରେ ପୋଡ଼ାଯିବା ସହ ଖେଳାଳିଙ୍କ ଘର ଭଙ୍ଗାରୁଜା ହୋଇଥିବା ଖବର ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଛି।[260] ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନକାରାତ୍ମକ କାରଣ ପାଇଁ ଖେଳାଳିମାନେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ତୀବ୍ର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣର ଶିକାର ହୋଇଛନ୍ତି, ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ଦଳରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବାର ଏହା ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଛି। ବେଳେବେଳେ କୌଣସି ମ୍ୟାଚକୁ ନେଇ ବିବାଦ ଲାଗି ରହିଥାଏ, ଯାହା ଫଳରେ ପରାଜୟ ଘଟିଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ୧୯୬୯ରେ ଯେତେବେଳେ ଭାରତ ବ୍ରେବୋର୍ଣ୍ଣ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲା, ପ୍ରଶଂସକମାନେ ପଡ଼ିଆ ଉପରେ ପଥର ଓ ବୋତଲ ଫିଙ୍ଗିବା ସହ ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ନିଆଁ ଲଗାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ଡ୍ରେସିଂ ରୁମ୍ ଘେରାଉ କରିଥିଲେ। ସେହି ଗସ୍ତ ସମୟରେ ଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ସରେ ଟିକେଟ ବିକ୍ରି ହେବାରୁ ଭାରତ ଆଉ ଏକ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲା। ପରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଦଳର ବସକୁ ଇଟାରେ ପଥର ମାଡ଼ କରାଯାଇଥିଲା।[261] ୧୯୯୬ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ଭାରତ ଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ସରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାଠାରୁ ସେମିଫାଇନାଲରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ଆଚରଣ ଭାରତୀୟ ଦଳର ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନକୁ ନେଇ ନିରାଶ ହୋଇଥିଲା। ଅଧିନାୟକ ମହମ୍ମଦ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଘରେ ଜଣେ ସଶସ୍ତ୍ର ଗାର୍ଡଙ୍କୁ ରଖାଯାଇଥିଲା।[261] ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟତମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଭାବେ ପରିଚିତ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକରଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶଂସକମାନେ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ସାହିତ ଅଛନ୍ତି। ୧୯ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷ ଟେଷ୍ଟରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ଦ୍ରୁତ ବୋଲର ସୋଏବ ଅଖତରଙ୍କ ସହ ମୁହାଁମୁହିଁ ଧକ୍କା ହେବାରୁ ପୁଲିସ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ବାହାର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଖାଲି ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଖେଳାଯିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ଯଦିଓ ୨୦୦୬ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉଟ ହେବା ପରେ ତେନ୍ଦୁଲକରଙ୍କୁ ମୁମ୍ବାଇ ଦର୍ଶକ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ।[262]
ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ପ୍ରଶଂସକମାନେ ଯଦି ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଆଞ୍ଚଳିକତା ଚୟନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି, କିମ୍ବା ସ୍ଥାନୀୟ ଖେଳାଳିଙ୍କ ପ୍ରତି ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳୀୟ ସମର୍ଥନ କାରଣରୁ ସେମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ନେଇ ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ୨୦୦୫ରେ ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କୁ ଦଳରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ପରେ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ଘରୋଇ ସହର କୋଲକାତାରେ ବିକ୍ଷୋଭ ଦେଖାଦେଇଥିଲା।[265] ପରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର କୋଲକାତାରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲା। ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ବିଦାୟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଭାରତୀୟ ଦଳକୁ ଭାରତ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିବା ଦର୍ଶକମାନେ ଉତ୍ସାହିତ ହୋଇଥିଲେ।[266] ଚୟନକୁ ନେଇ ଭାରତରେ ସମାନ ଆଞ୍ଚଳିକ ବିଭାଜନ ମଧ୍ୟ ଦଳ ବିରୋଧରେ ପ୍ରତିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି, ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ କଳିଙ୍ଗ ଶ୍ରମିକ ସେନା ପାର୍ଟିର ରାଜନୈତିକ କର୍ମୀମାନେ ଦଳରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଖେଳାଳିଙ୍କ ଅଭାବକୁ ନେଇ ଦିନିକିଆ ପାଇଁ କଟକରେ ଦଳର ଆଗମନରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହ ଜଣେ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଗ୍ରେଗ ଚାପେଲଙ୍କୁ ମାଡ଼ ମାରିଛନ୍ତି।[267] ୧୯୮୭ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସେମିଫାଇନାଲରେ ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କରଙ୍କୁ ୱାଙ୍ଖଡେ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଫିଲିପ୍ ଡିଫ୍ରେଟାସ୍ ବୋଲିଂ କରିବା ପରେ ଦର୍ଶକମାନେ ତାଙ୍କୁ ସମାନ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ।[262]
ବିଶେଷ କରି ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ବିଜୟ କିମ୍ବା ବିଶ୍ବକପ୍ ଭଳି ବଡ଼ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରିବା ଭଳି ସଫଳ ଫଳାଫଳକୁ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶଂସକମାନେ ବିଶେଷ ଉତ୍ସାହର ସହ ସ୍ୱାଗତ କରୁଛନ୍ତି।[268][269][270]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.