From Wikipedia, the free encyclopedia
Los eveniments de mai e junh de 1968, en mai brèu Mai de 68, designan un periòde que s'i debanèron en França, de manifestacions estudiantas, e tanben de caumas genaralas e salvatjas.
Aquestes eveniments, desencadenats per une revòlta de la joventut estudianta parisenca, puèi s'escampant pel mond obrièr e fòrça categorias de populacion sus l'ensemble de l'Estat, constituissent lo mai important movement social de l'istòria de França del sègle XX.
Se caracteriza per une vasta revòlta espontanèa antiautoritària, de natura a l'encòp culturala, sociala e politica, dirigida contra lo capitalisme, lo consumerisme, l'imperialisme american e, mai dins l'actualitat, contra lo poder gaullista en plaça.
Los eveniments de mai e junh provòcan la mòrt d'al mens set personas[1] e de centenats de ferrits greu dins los afrontaments, que siá del costat dels manifestants o de las fòrças de l'òrdre.
Amb lo temps passar, los eveniments de mai e juin de 1968 apareisson coma una trancadura fondamentala dins l'istòria de la societat francesa, revelant una remesa en causa de las institucions tradicionalas.
Paradoxalament, la crisi de mai e junh de 1968[2] arriba al tèrme d'una decennia de prosperitat inegalada. Sul plan economic, es l'apogèu de las « Trenta Gloriosas ». La societa de consomacion s'èra enrasigada dins las mòrs, sens que se prenga veraiament consciéncia de totas sas implicacions nimai dels desequilibris mondials que se desvelopan.
Pasmens, dempuèi de meses, benlèu un an, de simptòmas importants d'una deterioracion de la situacion economica francesa èran apareguts. Lo nombre de caumaires aumenta regularament: al començament de 1968, son ja près de 500 000. Los joves èran lo primièrs tocats e en 1967, lo govèrn deu crear l'ANPE. La granda cauma dels minors de 1963 es ja un signe de malaise del mond de la mina abans sa crisi fatala. Un nombre important de caumas se debanan entre 1966 e 1967, sus tot lo territòri. Dos milions de trabalhadors son pagats a l'SMIG e se sentisson exclusits de la prosperitat, que fòrça d'obrièrs de las usinas, de femnas o de trabalhadors immigrats. Los salaris reals començòn a baissar e los trabalhadors son inquiets per lors condicions de trabalh. Los sindicats s'opausan alara a las ordonanças de 1967 sus la Seguretat sociala. De barris de barracas encara existisson, coma a Nanterre, just jos uèlhs dels estudiants.
Quitament las categorias mai privilegiadas son pas sens motius d'inquietud: la massificacion de l'ensenhament superior provoquèt suls campus fòrça problèmas de locals, de manca de material, de transpòrts. En 1967-1968, lo govèrn torna parlar de la « seleccion escolara », çò qu'inquièta los estudiants.
Sul plan politic, lo movement arriban dins un periòde d'usura de la Republica gaulliana, en plaça dempuèi 1958. En 1965, pendent la primièra eleccion presidenciala francesa al vòte univeral dirècte, lo general de Gaulle es balotatge per François Mitterrand e Jean Lecanuet a la surpresa generala. Per las eleccions legislativas de 1967, sa majoritat a l'Assemblada nacionala se reduire a un sol sèti. Los centristas coma Valéry Giscard d'Estaing fan de resèrvas criticas lor sosten al poder (lo « oui, mais » (òc, mas) de 1967). Los democratas crestians coma Jean Lecanuet domoran ostils. La drecha extrèma pardonan pas al general lo procès Pétain ni l'« abandon » de l'Argeria francesa. Los gaullistas lo agrandan pas lo manten coma primièr ministre Jòrdi Pompidor, jutjat tròp conservator. Aqueste es en rivalitat amagada amb aquel dempuèi 1965 qu'a per objectiu sa succession. Lo 13 de mai de 1968 l'eslogan « Dix ans, ça suffit ! » (detz an, basta!) mòstra dins los defilats una cèrta lassitud de l'opinion.
De Gaulle èra arribat al poder en mai de 1958 jobant biaisut d'escasenças excepcionalas (pareissent coma un recors près la revòlta del 13 de mai e la presa du poder per l'armada a Argièr). Atal, al vejaire dels opausants, la legitimitat de son regime demora plan marcada per dobtes d'un « còp d'Estat » original. Malgrat l'astre del poder (fin de la guèrra d'Argeria e de la decolonizacion, avaliment de la crisi economica, monetària e financièra, creissença de contunh) e de l'aclimatacion progressiva d'una constitucion enforçant lo poder executiu (regim semipresidencial, enforçat per l'eleccion del president de la Republica al sufragi universal dirècte e utilizacio del referendum), sas practicas autoritàrias provocava un critica creissenta. Atal l'ORTF, tenenta lo monopòli de l'audiovisual, se fa dubertament lo relais de la propaganda oficiala. A París, lo prefècte Maurice Papon, responsable dels massèls del 17 d'octobre de 1961 e del mètro Charonne, foguèt remplaçat pas qu'en 1967 per Maurice Grimaud, letrat umanista vengut de l'esquèrra de Mendès France. Mai, la politica exteriora de prestigi de de Gaulle e son nacionalisme resmondan pas plan a las esperanças mai materialas, culturalas e socialas de la majoritat dels Franceses, a causa de son edat (78 ans). En març de 1968, un celèbre editorial de Pierre Viansson-Ponté dins Le Monde constata que « la France s'ennuie » (La França se languís), utilizant lo constat profetic de Lamartine jol govèrn de Guizot una annada abans la revolucion de 1848.
Lo Partit comunista francés, alara la primièra fòrça d'esquèrra, es malaisit de se destalinizar e de fach acabèt de longas d'aver d'objectius revolucionaris. Las bureucracias esclerozats d'URSS e d'Euròpa de l'Èst repugnan als joves militants d'esquèrra extrèma, que lo modèl sa situa alara puslèu a Cuba o en China populara.
Mentratant, capitan pas las esquèrras non comunistas a sortir de lors divisions e de lors discredits. Atal un espaci es dubèrt per de grops « esquerristas » se multiplica, en marge de las grandas organizacions oficialas (trotsquistas, prochineses,Modèl:Etc.). La politizacion e l'agitacion son entretengudas dins la jovença per exemple pels comitats Vietnam, formats subretot de liceans e estudiants, que denoncian « l'imperialisme americain » visible per la guèrra del Vietnam. La guèrra freja fan tanben naícer d'idèas antinuclearas.
Mai 68 se compren sonque dins un mond en rapida mutacion. L'acceleracion de l'exòde rural e de l'urbanizacion, l'aument considerable del nivèl de vida, la massificacion de l'educacion nacionala e de l'universitat, l'aveniment de la cultura dels lésers, de l'espectacle e dels mèdias de massa, representan de cambiaments accelerats e sens precedents en mens d'una generacion.
Las annadas 1960 son a tanben aquesta de l'afirmacion de la jovença (que representa un tèrç de la populacion) coma categoria socioculturala e politica desriada. Subretot, la jovença a ara la sieuna cultura, amb la sieuna une premsa qu'agrada (Actuel !, Hara-Kiri !), de emissions de radio fòrça escochadas (Salut les copains !) o los sieus cantaires (Johnny Hallyday, The Beatles, The Rolling Stones,Modèl:Etc.). Tanben a los sieus malaises e revendicacions (coma en matèria de libertat sexuala) que los poders publics e lo mond adulte trigan a comprene.
Sul plan religiós, la França, practica encara fòrça lo catolicisme, e acaba de segir afogada lo Concili de Vatican II, que fa novelum mas trantalha lo catolicisme tradicional, am la pujada dels movements d'accion catolica. Subretot, los Scouts de França representant a l'epòca una partida non negligiblal des joves crestians, modifiquèron los rapòrts ierarquics dins lors estructuras, contradisant, a partir de 1964, un modèl de tipe militar t introdusent la collegialitat de las decisions al sen de las equipas. La Jovença estudiante crestriana en bolh tornarà èsser mestrejada per la ierarquia a partir de 1964. Lo movement dels prèires obrièrs, que la condamnacion es levada en 1965, torna al vam. Fòrça crestians se preoccupan de far novelum dins las relacions dels fidèls a las autoritats religiosas, de remodelar las practicas e los dògmas, veire de conciliar fe e revolucion.
Sul plan sociologic, la dinamica de grop s'espandiguèt pendent las annadas 1960 dins las formacions dels responsables de totas las organizacions e de las entrepresas. Lo vam es al debat.
Mas los partiments socials son encara fòrça regdes. 92 % dels estudiants venon encara de la borgesiá. Lo paternalisme autoritari es omnipresent. Se comença a obrir de licèus « mixtes »[alfa 1][3]).}}, mas fòrça d'establiments escolars o son aps aencara. Las filhas son pas autorizadas a portar de bragas. Es impossible de fumar dins un establiment o, dins las universitats, d'accedir pels òmes als internats de filhas.
La França a autorizat l'usatge de la contracepcion orala en decembre de 1967, mas encara pauxc espandida. L'educacion a pas encara conegut de reformas estructuralas e lo diferéncia es enòrma entre los desirs d'una jovença e los encastre morals que sentisson coma passats.
Sul plan filosofic, d'autors aguèron una influéncia fòrta al mens sus una partida del movement, pendent e après: lo freudomarxista Wilhelm Reich, que lo manifèst La revolucion sexuala, pareguèt en 1936; lo libre d'Herbert Marcuse L'òme unidimensional, sostitulat Ensag sus l'ideologia de la societat industriala avançada, paregut en França en 1964 puèi reditat en 1968; lo Tractat de saber viure a l'usatge de las jovas generacions de Raoul Vaneigem, paregut en 1967; La Sociatat de l'espectacle de Guy Debord, paregut en 1967; e, mai tard, L'AntiEdip de Gilles Deleuze e Félix Guattari, publicat en 1972. Louis Althusser a format une generacion de pensaires marxistas leninistas franceses, que forman l'embrion de las primièras organizacions maoïstas.
Pasmens, pauc des pensaires eminents de l'epòca participan en persona al movement, que l'explosion los suspren tan que lo rèsta del mond. Mas, son d'en primièr perplèxes, reservats veire ostils.
Una partida de la jovença radicalizada mira afogada cap als movements revolucionris del tèrç mond: Che Guevara, Fidel Castro, Ho Chi Minh servisson de modèl, alara que l'irrupcion sus l'empont chinés dels joves gardas roges fa l'impression que la quita jovençaen pòt aver un poder politic dins la societat e contradire l'autoritat dels adults e dels poders. Se seguís amb atencion las lutas menadas als Estats Units d'America pel movement d'emancipacion dels Negres, o encora pels sit-in e las difrentas experiéncias de movement hippie. En abril de 1968, d'incidents de resson opausan los estudiants del Movement dels estudiants alemands socialistas (Sozialistischer Deutscher Studentenbund) e las autoritats oèst-alemandas. Lo caractèr internacional d'aquestes movements permet de remplaçar los eveniments franceses al sen d'una dinamica mondiala.
Lo Movement del 22 de Març, prenent lo relai de la contestacion menada per de grops pichons coma los anarquistas, los situacionistas e los enragés de René Riesel, espelís aqueste jorn ocupant una sala de la facultat de Nanterre. Sa principala revendicacion es la protestacion contra d'arrestacions d'estudiants realizadas dos jorns abans dins una manifestacion contra la guèrra del Vietnam[4]. Lo 22 de mai de 1968, una jornada « antiimperialista » es organizada a l'universitat de Nanterre, menant entre autre a l'interrupcion d'una leiçon de René Rémond. Lo degan Pierre Grappin decidís alara de barras administrativament la facultat, çò que provòca la difusion del movement de contestacion, l'endeman, al Quartièr latin e a la Sorbona, e lo quita començamen de Mai 68[5],[6],[7].
Antiautoritari[8], lo movement es portaire d'un ideal politic fòrça libertairi[9] al sens de las libertats individualas e plan critica al vejaire de la sociatat de consomacion, de l'autoritarisme, de l'imperialisme. Lo movement fa de demandas sus de tèmas tocant a la vida videnta, coma lo drech d'accès pels jovents a la residéncias universitàrias de la joventas.
Movement espontaneïsta, lo 22 de març emergís per sa practica sistematica de l'accion dirècta (occupacions dels bastits administratius, per exemple) e se desvelopa amb la democracia dirècta en assembladas generalas dubèrtas à totes. Mas refusant l'institutionalizacion en « organizacion », provòca un procediment d'autoorganizacion dels estudiants « ici et maintenant » (aquí e ara)[10].
I aguèt pas vertadièrament parlar de « figuras de proa » del movement que demorèt « multifòrma » e sens organizacion centralizada. Unes pasmens venguèron, a posteriori, des emblèmas del movement quitament se lors discors, singulars, saupian pas resumer la diversitat d'opinions qu'existissián al sen del movement e se, per unes, aqueste discors posterior a vegada consistiguèt a tornar escruire los eveniments. D'entre eles i a, Serge July, Daniel Cohn-Bendit[11],[12].
Las causas d'aqueste movement son pluralas. Los analisis istorics viran a l'encòp a l'entorn de l'idèa qu'una granda rigiditat que mantengavan separadas las relacions umanas e las mòrs, e de la constatacion d'un començament de degradacion de las condicions materialas après lo periòde de reconstruccion seguent la Segonda Guèrra mondiala. A l'epòca, de barris de barracas tòcan las capitala coma aqueste de Nanterre. Los estudiants que se rendavan dins la facultat recentament bastida descobriguèron aqueste mitan, la pauretat, la condicion obrièra. Lo malcontentament naís dins lo mitan estudiant serà relevat per aqueste que se dessenhava dempuèi d'annadas dins lo sector obrièr.
Los eveniments superpausan subretot un movement estudiant e un movement obrièr, ambedos d'excepcionala amplor. Al delà de las revendicacions materialas o salarialas, e de contradiccion al gaullisme installat dempuèi 1958, vegèron se desplegar un ensemble multifòrma de totes los tipes d'autoritat. Una partida activa del movement licean e estudiant revendica entre autre la « liberalizacion de las mòrs », e al delà, contesta la « vièlha Universitat », la societat de consomacion, lo capitalisme e gaireben totas las institucions e valors tradicionalas.
Le Mai 68 francés s'inscrich dins un ensemble d'eveniments dins los mitan estudiants e obièrs de fòrça de païses. Se pòt pas comprene sens aqueste contèxte de bolh general de cada costat del ridèl de fèrre, coma Alemagne, en Itàlia, als EUA, a Japon, al Mexic e al Brasil, sens obliar la Checoslovaquia de la prima de Praga o la China de la Revolucion culturala.
Per la politista Isabelle Sommier, lo caractèr internacional de Mai 68 s'explica per la crisi internacionale dels partisans del marxisme de l'epòca, l'emergancia d'una sociabilitat autonòma de la jovença, los problèmas estructurals portats per la democratizacion de las universitats, e lo rebut de la guèrra de Vietnam[13].
En França, aqueste eveniments prenon pasmens una dralha particulara que d'importantas manifestacions d'estudiants fan confuéncia a partir del 13 de mai de 1968 dins la mai importanta cauma generala del sègel XX, passant aquesta de junh de 1936 jol Front popular[14]. Paraliza l'ensembla de l'Estat pendent de setmanas e s'acompanha d'un receca afogada de presa de paraula, d'una afogadura de discussions, de debats, d'assembladas generalas, de reünions informalas de carrièra, dins los organismes, las entrepresas, las administracions, los licèus e las universitats, los teatres, los ostals dels joves o de la cultura.
Espelida sovent confusa r complèxa, a vegada violenta, mai sovent encara ludica e festiva, Mai 68 apareis coma un moment d'illusion revolucionris lirid, de fe ardenta e utopica dins la possibilitat d'una transformacion radicala de la vida e del mond. Aquò se rebat per exemple dins una proliferacion de graffiti e d'eslogans imaginatiis: « Sous les pavés, la plage ! » (sota la calada, la platja!), « Il est interdit d'interdire ! » (Es interdit d'interdire), « Jouissez sans entraves » (Gausissètz sens entravas), « Cours camarade, le vieux monde est derrière toi » (Corrís vièlh companh, lo mond vilèh es rèire te), « La vie est ailleurs » (La vida es endacòm mai), « Soyez réalistes, demandez l'impossible » (Siatz realistas, demandetz l'impossible), « Élections, piège à cons » (Eleccions: atrapa cohons)[15],Modèl:Etc.
A vegada qualificat de « revolucion mancada », e malgrat l'utilizacion de fòrça retorica e simbòls de las revolucions francesas precedentas — barricadas, badièra roja e negra —, Mai 68 vegèt en realitat pas cap d'ensag de presa de poder nimai de guèrra civila, quitament se d'organizacions e dralhas revolucionàrias, communistas e anarquistas, ajan lutat de biais actiu dins lo movement e participat a son organizacion.
Los istorians destrian classicament lo debanament de Mai 68 en tres fasas, un « periòde estudiant » del 3 al 13 de mai (lo 13 mai es la data de la granda cauma que mobilizèt totes los sectors), un « perióde social » del 13 al 27 de mai (la data dels acòrdis de Grenelle), e un « periòde politic » del 27 de mai al 30 de junh (data de las elections legislativas).
Abans coma après lo rebut per la basa, lo 27 de mai, dels acòrdis de Grenelle, negociats pel Primièr ministre Jòrdi Pompidor amb los sindicats, Carles de Gaulle apareis passat pels eveniments. Après sa disparicion surpresa de 24 oras lo 29 de mai, torna de Baden-Baden e decrèta lo 30 l'avaliment de l'Assemblada nacionala.
La lassitud e lo capvirament de l'opinion publica, d'en primièr favorable al movement, mènan un èrsa gaullista a las eleccions anticipadas del 30 de junh. Las caumas acaban pauc a pauc pendent junh e los nauts luòcs de la contestacion, coma la Sorbona e l'Odeon a París, son evacuats per la polícia.
Mai 68 provoquèt, a l'epòca, fòrça controvèrsias e interpretacions destriadas sus sa natura e sas causas, coma sus sos eritatges. Es perlongat dins la dralha de formas novèlas de contestacion e de mobilizacion de las annadas 1970 coma l'autogestion, l'ecologia politica, los movements feministas, lo « retorn a la tèrra » amb de comunautats alternativas o ben la Lucha del Larzac, l'efervescéncia de las luchas de liberacion (armadas) en Corsega, en Bascoat, en Bretanha, en Alsàcia e tanben lo nationalisme occitan, que contenon totes de dimencions sindicalas, culturalas, d'organizacions de massa e de jovença.
Al delà del Movement autonòma, qu'es l'eritièr mai o mens dirècte d'insurreccion de 1968, l'eveniment aguèt un impact considerable sul plan social e subretot cultural, coma a l'origina de fòrça « acqusits socials » e de nombrosas reformas societalas de las annadas seguentas.
L'espelida espontanèa de la crisi prenguèt complètament de surpresa lo poder, e gaireben totas las organizacions, partits e sindicats organizats. Lo camp del poder foguèt pas pus unit qu'aqueste de la contestacion. Lo Partit comunista francés e son relais sindical, la CGT, refusèron d'en primièr jónher lor causa a aquesta dels estudiants vist coma de « borgeses » e a fortiori de lors dirigents d'inspiracion libertària o eissits de diferents gropusculs « esquerristas ». Aquestes èran sovent d'espereles divisats (maoïstas, trotsquistas,«gauchistes»), dins sa partida mai nombrosa, libertària antileninista, e de segur al subjècte de l'actitud a aver fàcia al movement. Al som de l'Estat, la criso agravèt las divergéncias entre lp general de Gaulle, pauc comprensiu per çò que qualifica lo 19 de « chienlit » (rambalh) e partisan d'una repression subta, e son Primièr ministre, Georges Pompidou, que prefera sortir la carta de la moderacion e de la compreneson per daissar melhor lo movement se desalenar d'esperse. Las fòrças centristas e los esquerritas (Pierre Mendès France, François Mitterrand) ensajan dificilament de canalizar cap a la construccion d'un alternativa politica al regime gaullian, un movement antiautoritari largament indiferent a la question de la presa del poder.
Lo divendre 3 de mai, la cort de la Sorbona es ocupada per 400 manifestants que fan rassemblament sens tust particular. Amb lo risc d'una ataca dels estudiants de drecha exrtèma (Occident, movement violent d'inspiracion faissista, anoncia una marcha sus l'establiment per objectiu d'una confrontacion bruta), lo rector de l'acadèmia de París, president del conselh de l'universitat, crida las fòrças de polícia per « restablir l'òrdre expulsant los perturbators ». La Sorbona es evacuada per una intervencion de fòrça. De vèspre, de centenas d'estudiants afrontan amb violancia las fòrças de l'òrdre. Segon un rapòrt de polícia: « Aplican una tecnica d'arcelament ponctuada de tust sevèrs mas de corta durada. A 20h25, tres comissaris […] conjugant los esfòrces de lors efectius, desgatjan los alentorn de Luxemborg amb d'accions vigorosas e amb de grenadas lacrimogènas. D'esboces de barricadas son successivament abandonadas per de manifestants agressius que, per desgatjar unes dels lors, se ronçan en bandas sus nòstre efectius. » 574 personas son arrestadas, coma Jacques Sauvageot, lo dirigent de l'UNEF, principal sindicat estudiant, mas tanben Daniel Cohn-Bendit, Henri Weber, Brice Lalonde, José Rossi, Alain Krivine, Guy Hocquenghem, Bernard Guetta o Hervé Chabalier.
Aquesta intervencion de las fòrças de l'òrdre a la Sorbona, demandada pel rector Jean Roche, sens preavís ni negociacions, es fòrça mal viscut pels estudiants, que se pensavan aparats per l'estatut universitari. A partir del 4 de mai, lo degan de Nanterre, Pierre Grappin, e tanben degan Marc Zamansky e l'ancien rector Jean Capelle critican aquesta violacion del sanctuari universitari[16].
La jornada d'insurreccion fa 481 nafrats a París: 279 estudiants e 202 policièrs[17].
Lo 6 de mai, uèit estudiants de Nanterre, coma Daniel Cohn-Bendit e René Riesel, son convocats pel rectorat en comission disciplinària; los professors de Nanterre Henri Lefebvre, Guy Michaud, Alain Touraine e Paul Ricœur los acompanhan alara en sosten.
Los estudiants reagisson sul pic per de manifestacions violentas contra las fòrças de l'òrdre: trachs de caladas, puèi barricadas. Enseguida contunhan las manifestacions a l'anoncia de penas de prison pels manifestants, pendent aquestas espelisson los eslogans libertaris. Bilanç: mai de 300 policièrs nafrats e 422 arrestacions.
Lo mèsme jorn, lo Partit comunistat marxista leninista de França publica un prospèctus, semenat citacions de Mao Zedong, apelant a sostenir la « justa lucha dels estudiants »[18]. Lo PCMLF contunharà a sosténer lo movement los jorns seguents per de prospèctus l'11[19], lo 17[20] e lo 20 de mai[21], apelant a « l'union dels estudiants e dels trabalhadors per un poder popular revolucionari ».
Lo president del Sindicat Nacional dels Ensenhaires de l'ensenhament superior (SNEsup), Alain Geismar, decidís de sosténer los manifestants. Los membres del Partit comunista e d'unas organizacions de l'esquèrra extèma(maoïstas de l'UJC(ml), rèire Robert Linhart, AJS) son primièrs despassats: per eles, la revolucion es censada venir dels obrièrs, e non pas dels estudiants; mai, las revendicacions del Movement del 22 de Març lor pareisson "puerilas", "borgesòtas" e subretot "esquerristas". Après un moment d'esitacion, ensejavan pasmens de ganhar los obrièrs a aquesta « revòlta ». La CGT, ela, los seguís pas e son secretari general de l'epòca, Georges Séguy, se n'explica ma tard: « Cohn-Bendit qui es? De segur fasètz allusion a aqueste movement lançat amb fòrça publicitat que, a nòstre vejaire, a pas autre objectiu que d'entraïnar la classa obrièra dins d'aventuras se piejant sul movement dels estudiants ». Mas la basa d'aquesta organizacions tradicionalas d'esquèrra passa per dessús lors responsables.
De manifestacions de sosten als estudiants parisencs se debanan a Estrasborg e a Brèst, alara qu'al contrari a Dijon de centenas d'estudiants desfilan amb entre autres coma eslogan « Pas de Nanterre à Dijon ».
Lo 7 de mai, Jean Schalit, ex-dirigent de l'Union dels Estudiants Comunistas (UEC) qu'aviá cambiat son organ de premsa, Clarté, fonda lo jornal Action, que participan Reiser, Siné, Wolinski, e tanben Guy Hocquenghem, André Glucksmann, Bernard Kouchner, Jean-Paul Dollé, Jean-Marcel Bouguereau. De setmenièr, ven lèu quotidian, sortissent fins a cent mila exemplars que son venduts per la carrièra[22].
Après una manifestacion qu'amassèt de vèspre 12 000 personas (segon la polícia), dins la nuèch del 10 a l'11 de mai, d'estudiants e de liceans ocupan lo Quartièr latin e bastisson un decenat de barricadas que son fin finala prisas d'assaut, a partir de doas oras del matin, per 6 255 policièrs.
Lèu lo matin, l'espectacle es sasissent: 125 veituras damatjadas, 63 incendiadas, de carrièras devastadas e descaladas, coma dins una scèna de pòstguèrra, 247 policièrs nafrat, e un centenat de manifestants « que le nombre es impossible de determinar, fòrça se faguèron pas conéisser ». Al total, 469 personas son arrestada. Coma, segon las fonts policièras, Évelyne Pisier, Patrick Topaloff o Miquèu Vauzelle.
Alain Krivine o Hervé Chabalier, de la JCR, Daniel Cohn-Bendit del Movement del 22 de Març, fòrça « ancians » de l'UEC (Alain Forner, André Sénik, Michel Butel, Serge July, Prisca Bachelet, Jean-Louis Péninou) o de l'UNEF, René Riesel, Guy Debord de l'Internacionala situacionista, ,Modèl:Etc., son presents quand aqueste soslèvament espontanèu.
Fàcia a la repression policièra, la populacion (amb de professors) a tendéncia, dempuèi los primièrs jorns, a se sentir majoritàriament puslèu de la simpatiá pels estudiants. A l'alba, sindicats e partits cridan a una mòstra de solidaritat per l'endeman passat. Lo Centre Catolic dels Intellectuals Franceses (CCIF), dirigit per René Rémond, que, en viatge en Itàlia, delèga sos poders a Jean-Marie Mayeur, s'absten prudentament de tota declaracion al subjècte de l'agitacion estudianta, condamnant pas nima sostenent lo movement; lo professor d'istòria Pierre Riché compara aqueste a las contestacions estudiantas del sègle XIII. Los professors son devsits: a Nanterre, Pierre Goubert, Claude Willard, François Billacois, Denise Grodzynski, Anne Zink, Simone Roux e Jean-Claude Hervé son mai favorables a las revendicacions estudiantas, senon a lor forma; François Crouzet, Frédéric Mauro, Jacques Heers, André Chastagnol o François Caron s' opausan.
A Estrasborg la facultat de letras es ocupada; a Aubanha los collegians se mobilizan, revendicant per exemple la preséncia de delegats dins los conselhs de disciplina e conselhs de classa; a Marselha 2 000 liceans se plaçan a la dintrada de la facultat de sciéncias.
L'11 mai, de retorn d'Afganistan, lo Primier ministre Jòrdis Pompidor cedís a las revendicacions del SNESup e de l'UNEF e ordona que torne dubrir las universitats.
Le diluns 13 de mai, una imensa manifestacion compausada de liceans, d'estudiant e de caumaire obrièrs e emplegats venguts de tota la França passant a París. Dins la vesprada totas las carrièras màger situadas dins l'airal amb per canton Gara de l'Èst, Gara del Nòrd, Bonne Nouvelle, Châtelet, Bastilha, Republica son plenas de manifestants. Lo sindicat CFDT parla d'un milion de manifestants. Las estimacions mai seriosas donan 500 000 personnes. La prefectura de polícia ne compta 230 000, mas l'ORTF anoncia 171 000.
Los sindicats, amb a la tèsta la CGT, espèran, amb aquesta manifestacion simbolica, empachar que los trebles en mitan universitari contaminen los obrièrs; veson en mal la pujada d'aqueste movement espontanèu e incontrarotlable per eles e qu'obesís pas als eslogans abituals. Fina finala, l'enterrament esperat pels sindicats desemboca sus una crisi que ven politica e sociala, après la politizacion de la Sorbona, que torna dobrit sus òrdre de Pompidor, se transformant en universitat populara ven, de biais efemèr, lo fogal central de la contestacion, mas subretot a partir de la cauma generala que comença lo 14 de mai a l'usina Sud-Aviation a Bouguenais puèi s'escampa pauc a pauc a tot lo país. La crida tanben lançada dempuèi la Sorbona lo 16 de mai pel comitat d'ocupacion per l'ocupacion subte de totas las usinas en França e la formacion dels conselhs obrièrs provòca a crenta de las autoritats (comunicat de 19 oras de Pompidor).
Lo cap de l'Estat, lo general de Gaulle, en viatge oficial en Romania del 14 al 19 de mai, dona pas primièr fòrça d'atencion a aquesta manifestacions. Daissa son Primièr ministre Pompidor se n'ocupar: se dich d'es mai tard que « rares son los òmes politics, tal coma Sr. Pompidor, per suportat tant e tant pendent las insultas ». Aqueste arrestèt lo 12 un autre viatge oficiel en Afganistan per far fàcia a la situacion. Exigís que las fòrças de polícia quiten la Sorbona, per calmar la situacion. Se crei alara que tempera e cedís mas en realitat aqueste movement es tactic: Espèra que los excès dels estudiants van descreditar lor movement al vejaire de l'opinion (letra citada per Raymond Aron dins sas Memòrias, p. 667). Esceptic de Gaulle demora encara a l'escart, se reservant la possibilitat d'intervenir se cal.
Los situacionistes se retiran de la Sorbona lo 17 de mai après aver constatat l'impossibilitat de far respectar la democracia dirècta qu'avián ensejat d'instaurar pel comitat d'ocupacion elgit e crean lo Conselh pel mainten de las ocupacions pe ensejar de procar l'autoorganisacion del proletariat obrièr dins las usinas. Los diferents leninistas (JCR subretot) presents prenon alara lo poder de la Sorbona que daissaron pas pus fins a son evacuacion al mes de junh après la desfacha de la cauma.
Sens pas cap d'incitacion, e a la surpresa dels responsables de cada camp, la cauma generala simbolica prevista pel 13 de mai s'arrèsta pas aqueste jorn. Lo movement al contrari lèu s'espandís los jorns seguents: es la primièra cauma generala salvatja de l'Istòria. Es tanben lo primièr còp qu'una cauma generala paraliza un país vengut a l'estadi de la societat de consomacion.
De caumas e amb ocupacions d'usina espontanèas se multiplica. La primièra se debana a l'usina Sud-Aviation de Bouguenais (44) lo 14 de mai amb 2 682 salariats; foguèt a l'encòp lo primièr e mai long dels movements obrièrs de Mai 68, s'acabant lo 14 de junh[23]. Lo 22 de mai, detz milions de salariats trabalhan pas (en cauma o empachats de trabalhar). Los sindicats despassats dins lo desencadenament d'aquesta cauma espontanèa tornan pauc a pauc al cap del movement. L'acceptacion pels « caumaires salvatges » de l'autoritat de lors sindicats de tutèla imobiliza la cauma dins una situacion d'statu quo que contunha fins al 30 de mai. Atal, las pòrtas de las usinas s'embarran davant las manifestacions dels estudiants venguts desfilar à Billancourt, al grand prejudici dels « esquerristas » que sonhan d'una union sagrada entre intellectuals e obrièrs. Mas los quita obrièrs se mesfison d'aquestes estudiants qu'identifican a la classa pujanta de lors dirigents actuals. Pasmens, los sindicats, per aquesta accion, isolan los obrièrs de las influéncias « borgesòtas » dels estudiants mas tanben dels autres trabalhadors d'autras entrepresas e empachan, atal, que se reconèscan dins los interesses comuns dins aquesta lucha. Que que siá, lors revendicacions del moment pòdan pas gaire alinhar sus las revendicacions tipicas de las caumas classicas lançadas per la CGT o la CFDT. Unas demoran, segur, tradicionalas d'un vejaire (aumentacion dels salaris, melhoras condicions de trabalh) mas d'autras son novèlas: s'agís en efièch de revendicacions qualitativas (autonomia, responsabilitat del salariat, forma de cogestion de las entrepresas,Modèl:Etc.).
Lo Partit comuniste marxista leninista de França parla de « primièra victòria revolucionària » dins l'edicion del 22 de mai de 1968 son jornal L'Humanité nouvelle, parlant de « Pompidor capitulant davant la cauma generala e las mobilizacions dels estudiants e obrièrs »[24].
Dins tot l'Estat, la paraula se desliura e ven per unas setmanas lo subjècte màger dels franceses. Afogats o aclapat, dubitatiu o meditatiu, cadun segon sa sensibilitat participa o observa. De dialògs intenses se noson dins la carrièra, entre desconegut, e entra generacions.
Un dels simbòls d'aquestes luòcs de debats es lo teatre de l'Odéon a París s'i va per entendre s'afrontar, dins de débats preses amb seriós jorn e nuèch, unes sindicalistas delegats de Renault, de femnas d'ostal del quartièr, d'estudiants, un grop de joves de drecha de Neuilly sur Seine venguts en toristas, un autre grop de liceans d'una banlèga obrièr, autres toristas, que sián artistas celèbres (Sami Frey, Michel Piccoli o Raymond Rouleau), professors, un conselhièr municipal a las escanas, un o dos quadres d'entrepresa catastrofats, pendent que en coulissas del teatre, unes desfrenats de la liberacion sexuala se folejan de biais espontanèus e sens intimitat.
A cada moment e pertot de França, un militant de quina organizacion, mai o mens adaptat a la dinamica de grop al vam, s'impausa per far votar una « mocion » en « assemblada generala » que se perd dins una èrça de prospèctus e acaba pasmens son percors dins un article de premsa, se un jornal capita a sortir, al biais de l'astre d'una botelha a la mar lançada a Maubeuge e dubèrta dins l'Illa de la Ciutat. Se descobrís d'actituds personalas surprenentas, coma aquesta del deputat Valéry Giscard d'Estaing anant sol a l'alba a l'encontra dels obrièrs de Billancourt qu'occupan lor usina. Jacques Chirac, el, es mandatat per Pompidor per anar encontrar a l'amagat los sindicats per preparar las futuras negociacions, los sindicats essent, de verai, los sols a encara gaireben téner alara que l'autoritat de l'Estat es venguda gaireben inexistanta, e lo govèrn de l'Elisèu complètament fantòche (testinoniatge de Michel Jobert). Henri Krasucki es fach tornar, un ser, a son ostal per Chirac per anar arrestat una manifestacion que se dirigís dangierosament cap al Palais.
La situacion essent visiblament tròp dangierosa pel PCF, amb per exemple la nuèch del 24 que prenguèt un torn insurreccional, lo partit, per l'intermediari de sindicats, aculhís amb benvolénça la proposicion de Pompidor de concertacion per obtenir mai aviadament (mas prenent en compte las condicions), per la concession d'avantatges quantitatius, dels trabalhadors que tornen al trabalh. Los acòrdis de Grenelle, negociats entre Pompidor, lo patronat e los sindicats, fan creire croire un temps a la represa del trabalh en cambi d'una fornada d'acquerits socials. Son envisatjats sens precedent dempuèi la Liberacion, veire dempuèis los acòrdis de Matignon de 1936, mas tanben sens pas res a veire amb aquestes mèsmes acòrdis, aquestes de Grenelle podent èsser mai possiblament remandats qu'aquestes de 1936: drech sindical dins l'entrepresa, aument del SMIG de 35 %, pagament dels jorns de cauma a 50 %,Modèl:Etc.
Lo moment de capvirament coïncidís amb l'anóncia dels acòrdis de Grenelle facha per Georges Séguy als obrièrs de Boulogne e Billancourt. Malgrat la version oficiala que mòsta que Séguy èra vengut se far aplausir près dels obrièrs pels acòrdis obtenguts (pasmens se, en realitat, faguèt fòrça concessions al negociar, per pas tròp destorbar lo patronat), unas fonts avançan, de biais contradictòri, que lo PCF saviá o aviá decidit, quitament abans l'anóncia de Séguy, que la cauna deuriá contunhar, benlèu a causa de la menaça que representava, a la drecha del PCF, la pujada de l'alternativa Mendès-France que ligava, dempuèi lo rassemblament de Charlety, nombre de simpatizants apartenent a l'esquèrra moderada. Que que siá, a partir del rebut manifestat pels obrièrs de Boulogne e Billancourt, la basa remanda los acòrdis e sens pas cap d'esper de tornar al trabalh se profila pel poder.
Lo movement de cauma s'apregondís e ven politic. Alara que lo general de Gaulle apareis flotant e despassat (son intervencion televizada del 24 de mai, prepausant un referendum, fa fracàs segon la sieuna confession, e faguèt pas que provocar una novèla nuèch de barricadas a París mai violenta que la precedenta), una alternativa sembla espelir a esquèrra mas en dificultat. Unes, coma François Mitterrand, parlan d'un govèrn provisòri que seriá dirigit per Pierre Mendès France. Es tanben cap a aqueste que se viran los agachs, quitament aquestes dels centristas e d'unes de drecha, e es el tanben que plaçan lors espers los organizatos del rassemblament de l'estadi Charléty (CFDT, FEN, UNEF e animators de Mai), reünits lo 27 de mai de vespre. Lo PCF es dubitatiu e es al punt d'èsser desbordat, desesperant de salvar lo gaullisme amb qui es, malgrat las divergéncias, ligat dempuèi la resistança. Va a contracòr, mas tabne sens pas cap de solucion d'escambi, li succedir a poder. Fa desfilar sas tropas en bon òrdre lo 29 dins un París desèrt per exigir un « govèrn popular » de contorn imprecís mas que seriá una partida prenenta essenciala. La França sembla prèsta a capvirar dins un regim novèl, pas degun cresiá, a aqueste moment precís, al retorn del general als afars.
Es justament aqueste 29 de mai, qu'en plena contestacion e desarei, de Gaulle desaparéis pendent unas oras, a la surpresa generala. Pompidor e la majoritat son alara cai dins una cèrta ànsia. Sens prevenir pas degun, de Gaulle va consultar son ancian companh de lucha lo general Massu en Alemanha, puslèi que d'anar coma anonciat a sa demorança de Colombey. Vòl s'assegurar simbolicament del sosten de l'armada, que pas degun desira en realitat l'intervencion? Vòl desconcertar l'adversari e jogar sus la paur del vuèg, alara que l'opinion comença a se capvirar davant l'abséncia de perspectiva del movement? Agotat e desconcertat, aguèt un autentic moment de passatge a vuèit[alfa 2] veire la tentacion de se retirar? Semble que totas aquestas rasons se sián conjugadas.
Dins un entreten amb Michel Droit, lo 7 de junh de 1968, de Gaulle declara« Lo 29 de mai aguèri la tentacion de me retirar. Puèi en mèsme temps pensèri que se partiriái, la subversion menaçanta anava rompre e emportar la Republica. Alara, un còp mai, me soi resolut »[25].
Tornat a París l'endeman a la miègjorn del 30 de mai, de Gaulle accèpta la proposicion de Jòrdi Pompidor de dissòlvre l'Assemblada nacionala per organizar de novèlas eleccions legislativas[26].
De vespre, alara qu'una marcha de sosten al govèrn, menada per André Malraux[alfa 3] e Michel Debré, reünís suls Camps Elisèus tres cent mila manifestants segon la prefectura de polícia e un milion segon los gaullistas, de Gaulle fa un discors ofensiu: Anoncia que se retira pas e que cambia pas de Primièr ministre. Organiza d'eleccions legislativas anticipada « a mens que se vòlga badalhonar lo pòble francés tot entièr l'empachant de s'exprimir en mèsme temps que se l'empacha de viure, pels mèsmes mejans que s'empacha los estudiants d'estudiar, los ensenhaires d'ensenhar, los trabalhadors de trabalhar ». Atal, de Gaulle fa ressortir, dins son discors, la vièlha rivalitat entre lo Partit comunista e lo gaullisme per pas avançar lors interesses comuns per çò que lo movement ane pas mai luènh; « Aquestes mejans, son l'intimidacion, l'intoxicacion, e la tiraniá exercit per de grops organizas de longa man, en consequéncia e per un partit qu'es una entrepresa totalitària, quitament s'i a ja de rivals al subjècte ». Anoncia tanben qu'ès prèst a realizat l'article 16 que permet al cap de l'Estat, dins d'escasenças jutjadas excepcionalas, de s'autrejar lo poder absolut dins l'Estat se lo pòble plegariá pas a sas decisions: « Se, donc, aquesta situacion de fòrça se manten, « Si, donc, cette situation de force se maintient, deuriái, per mantenir la republica, prene en conformitat a la constitucion d'autras dralhas que lo vòte immediat del país ». Lo PCF accespta las eleccions anonciadas pel general, quine que siá lo pretz de pagar per el mai tard.
Dins son comunicat del 30 de mai, lo Partit comunista marxista leninista de França denoncia alara los « accents d'aprendís dictator » de de Gaulle, comparat a Napoleon Ièr al moment del 18 Brumaire e avertís los trabalhador contra « lo dangièr faissista », e tanben mostrant la responsabilitat dels « revisionistas », es a dire de la direccion del PCF e de la CGT[27].
Lo 31 de mai, l'esséncia torna dins las estacions e la premsa conta que de carris convergisson cap a París e que d'unitats en armas s'amassan al camp de Frileuse. La polícia e l'armada torna prenelos emetors de l'ORTF ocupats.
Après d'eleccions organizadas dins las entrepresas e sovent trucadas per menar, branca per branca, al retorn al trabalh, alara que la basa, dempuèi lo 27, aviá remandat de biais unanim los acòrdis de Grenelle, los sindicats daissan la plaça als CRS per caçar los darrièrs reguitnaires e atudar los darrièrs brasièrs de revòlta.
E d'episòdis violents se debanan al començament de junh – afrontaments a Renault-Flins los 7 e 10 e a Peugeot-Montbéliard-Sochaux l'11 – an per consequéncia la mòrt de Gilles Tautin[alfa 4], Pierre Baylot.[alfa 5] e Henri Blanchet[alfa 6][28]. S'acaban las caumas pauc a pauc.
Una tresena « nuèch de las barricadas » al Quartièr latin los 11 e 12 de junh es pas que lo fach d'irreductibles. Lo 12 juin, mai d'una organizacions « esquerristas » sont dissolguda.
L'Odéon e la Sorbona son evacuadas sens dificultat per la polícia lo 14 e lo 16 de junh. Fòrça jornalistas caumaires de l'ORTF son licenciats, alara que la repression cai sus de figuras del movement, coma Daniel Cohn-Bendit, interdit durablament de demorança[alfa 7].
Las eleccions dels 23 e 30 junh s'acacaban sus un èrça electorala pels gaullistas, que lo grop ganha la majoritat absoluada a l'Assemblada, situacion sens precedent. Mas aqueste jorns portèron lo grelh d'un net refregiment de las relacions entre Pompidor e de Gaulle: tanlèu las eleccions emportadas, aqueste darrièr lo remplaça per Maurice Couve de Murville al cap del govèrn.
Pasmens, los franceses aprenguèron a apreciar aquestes jorns lo verai venceire de la crisi: de Gaulle es pas pus irremplaçable e, après lo fracàs del referendum del 27 d'abril de 1969, seguit de sa demission sul pic, es sens suspresa que Jòrdi Pompidor ven president, après las eleccions. De Gaulle, el, vòta dempuèi l'Irlanda ont es en vacanças amb son esposa.
Lo fracaç politic de movement empacha pas un cèrt succès social e cultural: jamai ratificats, los acòrdis de Grenelle son tacitament aplicats un temps abans d'èsser, las annadas passant, en granda partida avalidas per las multiplas reformas, subretot lo passatge del salar minim a 600 F per mes (lo poder de crompa del franc de l'epòca es un pauc superior a aqueste de l'euro de 2002, veire INSEE).
L'Universitat napoleoniana es desmantelar fin de 1968 per la lei Faure, la decentralizacion reviscolada. Se l'ensag del Primièr ministre Jacques Chaban-Delmas (1969-1974) de satisfar unas aspiracions de Mai 68 se tusta al mai grand conservatisme de Pompidor, d'autres demandas son satisfachas pel president Valéry Giscard d'Estaing en 1974 (depenalizacion de l'interrupcion volontària de la prensa, fin de la censura, majoritat civila a 18 ans,etc.), puèi per l'esquèrra al poder après 1981 (liberalizacion de l'audiovisual, lei Defferre sus la decentralizacion,etc.).
Segon lo ministre de l'Interior de l'epòca (a partir del 31 de mai de 1968), Raymond Marcellin, los afrontaments amb las fòrças de l'òrdre faguèron unes 2 000 nafrats, amb 200 greus[29]
Se credita a vegada lo prefècte de polícia de París, Maurice Grimaud, d'aver « evitat tot mòrt a París », per exemple amb sa letra als policièrs: « Vòli lor parlar d’un subjècte qu'avèm pas lo drech de passar jos siléncia: es aqueste dels excesses dins l'emplec de la fòrça »[30]. S'obliga sovent que sa crida a la moderacion dins la repression ven plan tard, lo 29 de mai[31], alara que fòrça e greus limpatges de las fòrças de l'òrdre se debanan dempuèi los primièrs jorns del movement[32].
Los eveniments causèron, a l'escala nacionala, la mòrt d'al mens cinc a set personas[33],,[34]. Lo chifre probable es de set mòrts totas se ralizant après lo 24 de mai[35], (a comparar, pasmens, amb los set mòrts pendent la manifestacion del 17 d'octobre de 1961, e aquestes de la manifestacion del 14 de julhet de 1953).
Maurice Grimaud signala mai qu'un CRS, lo comandant Journiac, es nafrat grèu al front per una calada lançada dels teulats, dins la nuèch del 10 a l'11 de mai a París[41]. Morís un an mai tard, dins un accident de veitura, après un malaise degut a aquesta narfra[42].
La mòrt que causa mai de resson foguèt aquesta comissari René Lacroix[alfa 8][43] a Lion, « espotit per un camion que la pedala d'accelerator es blocada », segon los dichs de la polícia. Pasmens, al contrari de çò que los escrich e paraulas de l'epòca daissèron sodentendre, lo comissari Lacroix es mòrt d'una infart cardiac mai d'una ora après son arribada a l'espital Édouard-Herriot. Segon lo doctor Grammont, alors intèrne, « lo comissari veniá d'aver un infart. Es el que li fasent un massatge cardiac, que li tranquèri mai d'una còstas. Suls electrocardiogramas, se deu veire qu'es mòrt d'un infart mas aquestas pròvas desapareguèron »[44]. Lo doctor faguèt lo testimòni al procès de Raton e Munch acusats d'aver causat la mòrt du comissaei e que foguèron relaxats[45]: « Aqueste mètge aviá legit dins los jornals que lo comissari aviá estat espotit pel camion, çò que li aviá trencat de còstas. alara, aviá decidit de venir espontanèament a la barra per dire qu'èra fals e que lo policièr presentava totes los signes d’un infart ».
Una tèsi refuta las conclusions dels doctors Védrinne e Vitani, mètges legistas, precisan l'espandida e la gravitat de las lesions, permet d'afirmar que lo decès del comissari Lacroix es plan consecutiu a un tust traumatic e emorragic segondari a l'aclapament que foguèt victima.
Un aument de 35 % del SMIG a 600 francs per mes e de 10 % dels salaris, la creacion de la seccion sindicala d’entrepresa, actada dins la lei del 27 de decembre de 1968 e una quatrena setmana de comjats pagats, fan entre autres l'objècte dels acòrdis de Grenelle, a la seguida de negociacions menadassubretot pel jove naut foncionari Jacques Chirac, e la represa del trabalh se realiza pauc a pauc del començament del mes de junh. La polícia e la gendarmeriá evacuan los diferents luòcs ocupats.
Lo decret presidencial del 12 de junh 1968 dissòlv onze movements jutjat extremistas[46], en aplicacion de la lei del 10 de genièr de 1936 suls grops de combat e milícias privadas, coma:
Lo decret estaliva pasmens l'organizacion de drecha extrèma Occident. René Capitant, ministre de la Justícia, arguís: « Lo movement Occident utilizèt la violéncia, a vegadas, mas se desvelèt pas coma un movement subversiu »[47].
La dissolucion de l'OCi, de la FER e del grop Révoltes es anulada a causa d'un excès de poder, acceptat pel Conselh d'Estat[48].
L'Internacionala situationista, qu'apareis retrospectivament coma lo movement mai subversiu e qu'inspirèt mai las idèas de Mai 68, es pas concernit per aqueste decret de dissolucion mas sos membres jutjan preferables de s'exiliar, un temps, en Belgica.
Las eleccions legislativas de junh de 1968 veson la plan larga victòria dels gaullistas, amassats dins lo partit renomenat per l'occasion Union per la defensa de la Republica. S'interroguèt fòrça sul capvirament de la paur, tant los mèdias donavan l'impression que la populacion balançava pel movement estudiant. Mas pas degun a esquèrra aviá donat l'impression de mestrejar çò que se passava a la solucion semblava èsser provisòirament fòra del movement, dins l'estabilitat institucionala.
oe general de Gaulle aviá volgut un referendum en mai de 1968. Jòrdi Pompidor aviá pledejat e obtengut la dissolucion de l'Assemblada nacionala. De Gaulle renoncia pas a son projècte de referendum. Persep que mai de 1968 mostrèt un besnh de democracia mai dirècta e mai pròche del pòble. Imatgina de decentralizar de luòcs de decision e de tornat fondar lo Senat cambiant prigondament sos critèris de recrutament. Es l'objècte d'aqueste referendum. Plaça tot son pes politic dins la balança en prometent de partir se los franceses respondon « non ». Lo non ganha amb 52,41 % (80,13 % dels votants, 77,94 % dels vòtes exprimits). Coma l'aviá indicat, lo general de Gaulle se'n va.
La fin de las annadas 1970 foguèt nomenada per unes (coma Gilles Lipovetsky) « l'èra del vuèg ». L'eleccion de François Mitterrand en 1981, sul tème très Mai 68 de « Changer la vie » (cambiar l vida), apareis coma una flambada d'esper o una crisi de panica catastrofica, segon los corrents, dins aquesta evolucion politica en França. Mas aquesta actitud desillusionada sus la classa politica torna e es encara plan presenta amb una desfisança creissenta al vejaire del militantisme e del personal politic.
Mai 68 essent largament fondat suls problèmas ligats a la massificacion de l'ensenhament superior e subretot a l'engorgament de l'anciana Universitat de París la lei Faure dissòlv l'Universitat de París en 13 establiments, numerotats de I a XIII, permetent d'absorbar aquesta auça d'efectius.
D'un biais general Mai 68 foguèt una de las mai grandas contestacions de l'òrdre existent. La singularitat francesa es lo ligam entre la contestacion intellectuala e lo mond obrièr.
Mai 68 es una dubertura bruta de la cultura francesa al dialòg social e mediatic, que s'infiltra dins tote los engranatges de la societat e de l'intimitat familiala, e una estapa importanta de presa de consciéncia de la mondializacion de la societat modèrna (après las guèrras « mondialas ») e la contradiccion del modèl occidental de la « societat de consomacion ».
Una de la principalas influéncias de la revolucion de mai de 1968 se situa al nivèl sociocultural, coma lo reconeguèt François Mitterrand a l'escasença de 20n anniversari de Mai 68. Assistam a une desafeccion dels franceses per l'esfèra publica e politica e pel militantisme en general.
Los eveniments de mai de 1968 marcan una division politica qu'a de resson dins la societat francesa. Per exemple, l'esquisme de l'universitat de las sciéncias umanas de Lion II. Longtamps, se situa a vegada las personalitats politicas segon lo « costat » de las barricadas ont se situava. Lo qualificatiu pejoratif d'« esquerrista », creat per Lenin en 1920 (« La malautiá infantil del comunisme »), dintra dins lo langatge corrent.
De novèlas valors apareisson. Son per exemple centradas a l'entorn de l'autonomia, de l'antiautoritarisme, la primautat de la realizacion personala, la creativitat, la pluridisciplinaritat e la valorizacion de l'individú implicant le refús de las règlas tradicionalas de la societat e la contradiccion de l'autoritat. La novèla definicion de novèlas règlas se bastís a l'entorn de l'idèa d'autogestion e dle comunautarisme. Lo concèpte d'autogestion es concurrenciat per aqueste de cogestion, que vòl Edgar Faure dins sa reforma de l'ensenhament que seguís d'un biais general fòrça al vam dins las organizacions politicas inquiètas d'aquesta evolucion jutjada « anarquica ».
Se considèra sovent la liberacion sexuala coma un dels grands tèmas de Mai 68. En realité es dins las annadas seguentas (1970 a 1975 subretot) que los debats sus las mòrs prenon plaça, amb l'arribada dels contraceptius modèrnes. Lo feminisme tanben se desvelopa pendent aquestas annadas, amb son movement mai radical, lo MLF (primièra manifestacion publica en 1970), e ten un grand ròtle dins l'implosion del militantisme tradicionnel al benefices de tèmes feministas coma l'autorizacion de l'avortament (1975), la contradiccion del destriament dels pretzfachs dons los parelhs, la « naissença sens violéncia ».
La denonciacion dels regims comunistas réformistas (l'Archipèla del Golag, lo Crit de las pèiras) se confirma. Aquesta desillusion al subjècte dels comunisme, just après un engatjament politic intene, coma dels maoïstas e de l'esquèrra extrèma qu'apareguèron un temps d'entre los joves coma una alternativa mai autentica, desembocarà sus un pessimisme generalizat dins los mitan d'esquèrra, un autodenigrament sistematic de tot çò que se podèt existir abans la revolucion de Mai.
L'influéncia de Mai 68 es manifest dins la pedagogia escolara en França. De discipla, l'escolan ven un subjècte podent intervenir dins la pedagogia qu'es l'objècte, es la coeducacion. La dimension de la paraula liura, del debat, creis. La disciplina autoritària fa plaça a la participacion a las decisions. Los ensenhaires foguèron a vegada desstabilizats dins l'idèa que se fasián de lor mestièr. Se critica enseguida aquesta evolucion jutjada sovent tròp permissiva. Tanben foguèt a l'origina de la participacion dels escolans e dels parents als conselhs de classa e de la novèla definicion dels reglaments escolars dins los establiments a partit de junh de 1968.
A partir de febrièr de 1968, lo comjat d’Henri Langlois, director de la Cinematèca francesa, aviá esmogut los realizators. Lo cinèma milita amb de cineprospètus, unes de la man de Jean-Luc Godard. D'estats generals del cinèma s’organizan.
Lo festenal de Canas es arrestat, entre autre jos la pression dels cineastes contestataris presents coma François Truffaut, Jean-Luc Godard, Claude Lelouch, Roman Polanski. Pas cap de prèmi foguèt donat. L'annada seguenta foguèt creada la Quinzena dels Realizators per la Societat dels Realizators de Films, una selecdion parallela del festenal se reclamant dels cineastas[49],[50].
Lo conflicte de la societat de las relòtjas « Lip », menat per Charles Piaget del Sindicat CFDT, a Besançon en 1973, es una illustracion plan mediatizada d'aquesta evolucion, amb una experiéncia de realizacion de l'autogestion de l'entrepresa.
Aquesta influéncia foguèt tanben de consequéncias en 1973 dins de movements de contradiccion de l'armada e de la fòrça de tust nuclear e d'un biais general dins los movements ecologics (Brice Lalonde) e antimilitaristas (la lucha del Larzac, d'ont ven José Bové, lo corrent de la nonvioléncia) e las ONG coma « Mètges sens frontièras » (Bernard Kouchner). Es tanben lo periòde de la naissença de l'idèa de « Alta a la creissença ? » (1972), títol d'una publicacion del Club de Roma fondat en 1968[51].
Segon la revista L'Expansion, lo ritme annal d'aument de la productivitat « cresquèt » pendent las tres annadas après Mai 68.
Una partida dels crestians es capvirada pels eveniments que percebon dins la drelha del Concili de Vatican II, mèsme se l'enciclica Humanæ vitæ, publicada en julhet de 1968, es subretot coneguda per son refús de la contracepcion.
La comunautat ecumenica dels Fraires de Taizé vent un dels pòls estructurant d'aqueste capvirament. Al començament de las annadas 1970, fins a quarante mila joves, vengut del mond entièr, mas subretot de França, s'assemblan a l'entorn d'eles cada setmana de Pascas dins lo vilatjòt borguinhon de Taizé. Cadun es invitat a participar al « Concili dels joves ». Se creèt de « fraternitats » dins lo mond comunista, coma dins lo mond occidental o en America latina, a l'imatge dels primièrs crestians e près dels mai paures. Aquestes extrachs de tèxtes de Taizé exprimisson lo caprirament crestian en resson als eveniments de mai de 1968: « Lo Crist ressuscitat ven animar una fèsta al mai intim de l'òme ». Aqueste « signe de contradiccion » vendrà mai tard « signe de reconciliacion ».
A aquesta epòca s'amplifica tanben lo movement dels prèires obrièrs e lo maridatge dels prèires. Subretot lo nombre de practicants dins las glèisas occidentalas tradicionalas contunha una descresséncia considerabla e traumatisanta pels responsables religioses.
La liberacion sexuala, tanben nomenada revolucion sexuala, cobrís los cambiaments substancials del comportament e de las mòrs sexuals intervenguts en Occident a la fin de las annadas 1960 e al començament de las annadas 1970[52].
Lo movement hippie es dins aquestas annadas un promotor de l'amor liure. La sexualitat, subretot, i es mai percebut unicament coma mejan de reproduccion. L'expression Peace and love es sovent assocada al movement hippie.
Pendent l'estiu de 1967, l'expression Summer of Love (Estiu de l'amor) designa los eveniments que se debanan dins lo quartièr de Haight-Ashbury, a San Francisco (Califòrnia), ont de milièrs de joves del mond entièr s'unisson liurament per una experiéncia nouvèla sociala.
Aqueste periòde s'acompanha d’una « revolucion del drech » en Occident: las femnas acquerisson lo drech a la contracepcion[53] e lo drech a l'avortament[54].
Mai 68 faguèt l'objècte de fòrça interpretacions. S'i podèt veire un grand moment de l'istòria del movement obrièr amb una de sas importantas caumas generalas. D'autres an vist dins lo movement de Mai 68 un movement estudiant antiautoritari contestant las ierarquias establidas. D'autres encara an considerats Mai 68 coma un movement estudiant amb per objectiu la liberalizacion de las mòrs. Aqueste movement foguèt alara analizat coma lo grelh de l'individualisme postmodèrne. Se pausa la question de saber quina es la natura dels eveniments de Mai 68 e de son eritatge subretot contestatari[55].
Al contrari de çò que podèt èsser escrich a posteriori, Mai 68 es pas lo resultat d'una « generacion espontanèa »: totes los actors màger del movement an ja una fòrta experiéncia militanta, sovent eissuida de l'oposicion a la guèrra d'Argeria o de l'emergéncia de l'esquerrisme antistalinian de las annadas 1960.
Per l'istorian Patrick Rotman : « es impossible de prene « 68 » coma un blòt omogenèu lo qualificant uniformament de monòmi estudiant o de revolucion avortada. Dins lo movement de 68 se mesclan una aspiracion democratica e un vertige messianic, una volontat libertària e de comportaments totalitaris, una incresibla modernitat e un afligent arcaïsme, lo besonh d’una generositat collectiva e l’afirmacion d’un individualisme exacerbat… Mai 68 pòt donc se reduire a una sola dimension, de segur parciala, de segur parciala »[56].
Per l'istorian René Gallissot, « Mai 68 foguèt [per òrdre decreissent] un movement antiautoritari, un movement anationalista, un movement contracultural »[57].
Segon Alain Geismar, una de las personalitats marcantas dels eveniments: « Mai 68, lo remembri, èra un movement antiautoritari ont los estudiants avián remandada la leiçon magistrala tradicionala, legida e repetida d'annada en annada »[58].
Pel sociològ Alain Tourain: « Calguèt […] trenta ans per que lo movement antiautoritari, simbolizat per Daniel Cohn-Bendit, siá reconegut coma l'actor mai important de Mai 68, alara que, sul moment e pendent una longa decennia, es lo revolucionarisme obrierista dels trotsquistas e dels maos qu'aurá semblat l'aspècte principal del movement estudiant e popular »[59].
Michelle Zancarini-Fournel evòca « la fabricacion d'una doxa suls eveniments, que passa per las assignacions del sens que lor es sul pic donat, puèi sus l'imposicion del vejaire generacional e d'una interpretacion culturalista e individualista: 1968 seriá una desfacha politica, institucionala e sociala, mas una victòria culturala »[60].
« Al moment ont arribèron, Mai 68 a quicòm de proprament inausit: non pas tant que foguèt pas anticipat e que son amplor suspren, mas que fa entendre publicament de paraulas de per abans rebutadas, reduchas al silenci o quitament pas imaginadas, e qu'inscriu sus l'empont del visible e dins l'arèna publica, dels actors, dels subjèctes, dels enjòcs e de las practicas qu'avián pas lo drech de ciutat fins alara »[61].
Lo 13 de mai de 1968, lo Cercle du Libre Examen de l'universitat liura de Brussèlas organiza un rassemblament contra la dictatura dels coronèls en Grècia ont son invitats a prene la paraula Melina Mercouri, Vassilis Vassilikos (autor del libre qu'es inspirat Z, lo film de Costa-Gavras), l'associacion Rigas Phereos e l'Associacion belga per la defensa de la democracia en Grècia[62]. A l'eissida d'aquesta reunion, de centenas d'estudiants constituits en « assemblada liura » organizan l'occupacion de l'auditòri Paul-Émile Janson[63]. Aquesta occupacion durarà 47 jorns. Aquesta data marca lo començament del Mai 68 brusselés e los politològs parlarán d'un « Movement del 13 de mai »[64] a l'origina dels eveniments[65]. A l'universitat de Lièja tanben, los estudiants dintran en contestacion.
Lo sociològ Jean-Pierre Le Goff mòstra, en 1998, que « La provocacion, l'umor e l'insoléncia venon trancar la monotonia d'un discors tecnocratica. Sus las parets s'aficha una paraula provocatritz que desvela, per un umor corrosiu e surrealista, l'insignificança del discors tecnocratic […] Las formulas totas fachas del discors dominant son utilizadas e desviadas de lor sens: « Construire des milliers de parkings pour que les enfants puissent jouer dans les caniveaux » (Construire de milièrs de parcatges per que los enfants pòscan jogar dins las gandòlas), « Ne changeons pas d'employeurs, changeons l'emploi de la vie » (Cambiem pas d'emplegaires, cambiam l'emplec de la vida) ,« Soyez réalistes, demandez l'impossible » (Siatz realistas, demandatz l'impossible)[66]…
Unes d'aquestes eslogans foguèron utlizat e desviats per la publicitat comerciala[67].
Unes artistas del movement artistic de la Figuracion narrativa, regropats en particular al Salon de la jova pintura al començament de las annadas 1960, tenguèron un discors militant marcat a l'esquèrra extrèma e donavan a lor art un objectiu de transformacion sociala. Henri Cueco, Bernard Rancillac, Eduardo Arroyo e Gilles Aillaud participèron al talhièr de l'Escòla de las Bèlas Arts que realisava las afichas de Mai 68. La celèbra aficha « Nous sommes tous des Juifs et des Allemands » representant Daniel Cohn-Bendit es de Rancillac. Los filosòfs Michel Foucault e Gilles Deleuze comentèron las òbras de Gérard Fromanger; Jacques Derrida s'interessèt a Valerio Adami e Louis Althusser a Leonardo Cremonini.
A partir del 14 de mai a París, lo « Talhièr popular ex Escòla de las Bèlas Arts » produson de desenas d'afichas en serigrafia[78], abans d'èsser rejonh per d'autres « talhièrs populars » a Marselha, Can, Estrasborg, Amians, Grenòble, Montpelhièr e Dijon.
Estampadas a de milièrs d'exemplars, aqueste centenat d'afichas[79] marcan lo visual dels eveniments e l'imatge que'n demora ara[80].
Pas cap d'aquestas afichas es pas signada, senon collectivament, « Atelier populaire ». Pas de drech d’autor individual mas una mòstra del trabalh collectiu al servici dels trabalhadors en lucha. « Trabalhar sus sa pichona idèa personala, quitament justa, es demorar dons l'encastre estrech de la concepcion borgesa » precisa un prospèctus destinat als « camaradas creators »[81].
En mai e juin de 1968, l’intersindicala de la Bibliotèca Nacionala dintra dins lo movements de volontaris recampan prospèctus, bandairòlas, afichas que son uèi un testimonitge unis de Mai 68[82].
Chronique de Mai – Mai 68, vingt ans après… de Dominique Chagnaullaud, série de sept émissions d'une heure réalisées par Jean-Jacques Vierne à l'occasion du 20ème anniversaire des événements. Première diffusion sur France Culture entre le 1èr et le 9 août 1988. À base d'archives sonores, ces chroniques reprennent les principaux événements de Mai 68, de Nanterre à sa fin :
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.