Mongeta
From Wikipedia, the free encyclopedia
La mongeta, lo favòl , faiòu o la fava (Phaseolus vulgaris L.), es una espècia de plantas annalas de la familha de las Fabaceae (Papilionacèas), del genre Phaseolus, cultivat coma legum. Se consomís lo fruch (cotelet, tecon, baneta), o las granas (la mongeta o monja, lo favon o favòl) ricas en proteïnas.
Mongeta ramaira
Règne | Plantae |
---|---|
Sosrègne | Tracheobionta |
Division | Magnoliophyta |
Classa | Magnoliopsida |
Sosclassa | Rosidae |
Òrdre | Fabales |
Familha | Fabaceae |
Sosfamilha | Faboideae |
Tribú | Phaseoleae |
Sostribú | Phaseolinae |
Genre | Phaseolus |
Seccion | Phaseolus |
Òrdre | Fabales |
---|---|
Familha | Fabaceae |
Quand son verds se dison mongeta fina/verda o mongeta baisha (gasc.) o monget m. (gasc.) e faiòu baneta o baneta, favarau o encara closquet, cotelet, tèca, tecon (gasc.) o cluquet (gasc.), las gòuças o las favas verdas (lem.). Quora son secs se sonan esclopets o quincarlòtas[1]. En auvernhat se ditz fava/faba e cotèl de favas/fabas quand son verds.
Aquela planta, originària d'America centrala e d'America del Sud (Andes), jòga un ròtle important dins l'alimentacion umana coma font d'amidon (feculent), de proteïnas e dins la fixacion biologica de l'azòt. Fa l'objècta d'una cultura ortalenca dins de regions d'Africa e d'America latina, alara que dins los païses desvelopats, àa costat d'una produccion limitada dins los òrts d'ostal, se desvolpèt una cultura de plen camp produsent de mongetas sècas per la conserva, o en teca (cotelet). Aqueles darrièrs, que la consomacion se desvelopèt dempuèi lo començament del sègle XX, s'intègran melhor dins la recerca d'una alimentacion mai leugièra. Las mongetas sècas coma los cotelets pòdon èsser de plantas nanas (e es la forma privilegiada en granda cultura), o de ramas donc ramairas amb necessitat de paissèls .