From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo céser (Cicer arietinum) es una planta de la familha de las Fabacèas (o leguminosas), vesina del pese (Pisum sativum) mas d'un genre botanic diferent. Se cultiva dins las regions mediterranèas d'ont es originari e produch una grana comestible. Ten un doble recòrd: naus taus glucids assimilables e percentatge naut en proteïnas vegetalas.
Pé de céser (Cicer arietinum) amb tecas
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Rosidae |
| Òrdre | Fabales |
| Familha | Fabaceae |
| Genre | Cicer |
| Òrdre | Fabales |
|---|---|
| Familha | Fabaceae |
L'epitèt especific arietinum fa referéncia a la forma de la grana en forma de cap d'aret, en latin (aries), dotat de banas.
Es un pes de talha mejana, redond e bornhut, de color burèl ea acabat en punta. Es fòrça perfumat e garda sa forma a la coseson (fons a 1 ora).
Qu'es una planta de grand interés economic, lo sequenciatge de son genòma es en cors.
.jpg){kind=small}
.jpg)
Lo céser es de segur originari del Pròche Orient (sud èst de la Turquia, tèrras armènias, Siria) ont tres espècias annalas salvatjas de céser existisson encara.
Se dich sovent que lo céser conqueriguèt l’Euròpa pendent l'Edat Mejana après que los crosats l’avián descobèrt al Pròche Orient. Mas sa cultura e sa consomacion son en realitat atestadas plan abans, al mens dempuèi lo sègle IX, per de fonts escrichas e arqueologicas. Fa partit de las plantas que la cultura es recomandada dins los domènis reials per Carlesmanhe dins le capitular De Villis (fin del sègle VIII o començament del IX).
Lo céser arribèt en Índia fa sonque dos sègles, passant d’en primièr per l’Afganistan. Lo nom indi dels césers es « Kabuli chana » (chana = céser). Las varietats de granas pichonas son nomenadas « Desi » (locala).
Los césers son coneguts e mencionats dempuèi l’Antiquitat, jolJ.-C. nom d’« hallaru » (3 000 ans AbC), coma font alimentària en Mesopotamia. En lenga arabi, lo céser se nomena « Hummus» "حمّص", de la meteissa raiç que lo vèrbe que significa "torrar".
Lo nom latin del céser « cicer », sens dobte parent de l'armèni classic « siseṙn » (modèrne « siseṙ »). Aquel mot latin se trapa ara dins le francés « pois chiche », dans l’italin « cece », dins le catalan « Cigró » dins l’alemand « Kichererbse », dins l’anglés « chick pea », dins le neerlandés « kikkererwt » o quitament dins lo berbèr « ikiker ». Pasmens, son nom espanhòl « garbanzo », e lo portugués « gravanço » es pas d’origina arabi tanpauc latina, es benlèu l’indici d’una introduccion encara mai anciana.
Ciceron deu son chafre (cognomen) a una gròssa verruga en forma de céser que seriá estat plaçada a la punta del nas d’un dels sieus aujòls; es del meteis pel faraon d'origina grèga Ptolemèu IX chafrat Lathyros, l'equivalent en grèc[1].
.jpg)
Lo céser es una planta annala que vòl pas mai que de sols paures, peiroses e secs.
Se semena plan calar, que las raiças pòdon prene un volum important. Demanda pas fòrça d'entreten, pasmens se conselha de cauçar lo pes e de deserbar per sarclatge. La culhida se debana quand las tecas son secas e venon bruna.
Sos enemics principals son de corcossons que pertusan los grans.
Se destria 2 topes de céser:
Un trabalh d’amelhoracion de varietat se realizèt en França. I a ara sièis varietats inscrichas al catalòg francés: 'Eldorado', 'Elixir', 'Elvar', 'Flamenco', 'Lambada', 'Twist'.
La produccion mondiala de céser es de gaireben 9 milions de tonas[2], amb 6,5 Mt produchs en Índia. Lo céser es plan aclimatat als climas de tipe mediterranèu, coma en Espanha, Turquia, Magrèb e Occitània tanben. Sa cultura valoriza los sols secs e es excellenta en rotacion, per exemple en tresena annada après un blat dur.
Tradicionalament, lo céser èra utilizat per:
Lo céser es tanben utilizat en fitoterapia per sas nombrosas proprietats; seriá energetic, diuretic, antiseptic urinari, estomaquic e vermifug.
Se consomís caud o freg (en salada), sovent es consomit coma l'un dels "legums" du coscós o dels ragosts, oladas, qormas, sopas e estofats, o, un còp espotit, jos forma de Omos o falafèl. Aquelas receptas tradicionalas dels païses mediterranèus son interessantas per la santat.
Jos forma de farina, dintra dins la preparacion de plats coma las cadas, soccas o panissas en Occitània, las farineta de Gènoa, las panelle de Sicília o las calenticas d'Argeria.
Lo chuc de céser (que se pren de las bóstias de consèrvas) es, coma la glària, compausat de gaireben 90 % d’aiga e de 10 % de proteïnas vegetalas coma l’albumina. Aquel chuc s'utiliza en substitut de las glàrias per far des plats necessitan d'uòu batuts en nèu.
Lo céser, es un riu cevenòl, son nom ven del Cicer arietinum dins una region ont la cultura del céser èra espandida.
Près, de Montaren, (Gard), se festeja lo céser, al mes de mai. Aquela manifestacion dura tres jorns.
A Rotgiers, (Var), tanben se debana una fèsta dels césers. La manifestacion es organizada per la Confrairiá del céser de Rotgiers e s'acaba per un concors de buf de césers que cada concurrent, de ventres, deu lançar lo céser mai luènh possible amb sa boca.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
