Acari

Los acarians (Acari o Acarina; del grèc: ακαρής "tròp cort") son un taxon d'aracnids.

Son de talha generalament minuscula : d'unes son microscopics, e mesuran pas que qualques desenats de micromètres, los mai grands depassan pas 2 cm (levat las langastas gavadas de sang que dins las espècias tropicoeqüatorialas pòdon aténher la talha d'una « bèla » cerièsa).

Lo còs es particularament compacte per un artropòde acausa de la fusion del prosòmi (l'equivalent del cefalotorax d'autres artropòdes) e de l'opistosòmi (o abdomèn) en una massa unida e de la quasidesaparicion de las traças de segmentacion.

Existisson prèp de 50 000 espècias repertoriadas, mas la diversitat vertadièra del grop es probablament superiora al milion d'espècias^[1]. La varietat de lors mòdes de vida (abitat, nicha ecologica, mòde d'alimentacion…) es sens egala en çò dels Aracnids.

N'i a fòrça que vivon liurament dins lo sòl o l'aiga, mas los acarians an tanben desvolopat una granda diversitat de relacions amb d'autres èssers vivents — animals o vegetals —, que van de la forèsia a l'endoparasitisme. Existís en particular un grand nombre d'espècias parasitas, eventualament patogènas per las plantas, los animals o l'òme.

Demest los mai coneguts, figurana las langastas, lo sarcòpte responsable de la gala, lo varroa parasit de las abelhas, los acarians de las poscas (Dermatophagoides pteronyssinus per exemple) susceptibles de provocar d'allergias a certainas personas, o encara los rogets.

A causa de la fusion de las diferentas regions del còs, la morfologia dels acarians es unica. Las solas traças visiblas de la segmentacion d'origina son los apendicis, pèças bucalas e patas. Las pèças bucalas, quelicèras e pedipalpas, son sovent fòrtament modificadas en relacion amb l'alimentacion correspondenta. Constituisson un ensemble que per las langastas pren lo nom de capitulum (del latin « cap ») separat de la rèsta del còs per un silhon. La rèsta del còs es nomenada idiosòme per las langastas.

De cada costat del còs se tròba un estigmat que servís d'orifici respiratòri.

Los acarians son essencialament, siquenon exclusivament ovipars. Coma pels insèctas, als uòus succedisson una larva, puèi baba e enfin l'adulte. Certans autors nuançan pels acarians la nocion d'estadi e la de estasi, e fan la diferéncia, al dintre de l'estasi nimfal, entre diferents estadis, cadun separats per una muda, mas de fòrt febla amplitud, plan diferenta de la que transfòrma la larva en baba, e aquela en l'adulte.

Segon las espècias, l'abitat e lo comportament son extrèmament variats.

Alimentacion

Los regims alimentaris dels acarians son fòrça variats segon las espècias o los gropes : fitofags, predators, ematofags e linfofags, etc. La noiridura pòt èsser predigerida abans l'ingestion, per inoculacion de saliva. D'unes acarians consoman d'aliments solids (animals e vegetals) en los esquichant gràcias a lors quelicèrs en forma de pinça. Puèi, las substàncias solidas son digeridas a l'exterior del còs gràcias a d'enzims secretats per las glandas salivàrias. D'autres acarians son de chucaires de sang o de saba. L'epitèli de l'intestin mejan capta los aliments per fagocitòsi.

Las espècias liuras

Pòdon èsser marinas, dulçaqüicòlas, terrèstras. Pòdon èsser carnivòras, vegetarianas o detritivòras. Certanas provòcan de galas suls vegetals. D'autras vivon sus las denadas alimentàrias (Ex : Tyrolichus casei pels fromatges de pasta mai mofla o Acarus siro autrescòps apelat Tyroglyphus farinae, dich ciron que produssís las crostas de fromatges durs tals coma la Mimoleta). D'autras vivon dins las denadas entrepausadas coma lo blat o la farina. Un desenat d'espècias es responsable d'allergias per l'Òme (Dermatophagoides, Acarus siro, Pidoglyphus destructor).

Los idracarians son comuns dins las aigas doças,
Los alacarians (marins) se pòdon rencontrar fins a 4 000 mètres de prigondor.
Los oribats son un grop d'acarians sustot abondents dins lo sòl. Consoman de degalhs vegetals que fragmentan en pichons elements e facilitant atal lo ròtle dels bactèris dins la formacion de l'humus.

Las espècias parasitas

N'existís una granda quantitat e son pas encara totas conegudas.

A títol d'exemple, los sarcòptes (Sarcoptes scabiei) curan de galariás dins l'epidèrme dels mamifèrs e causan la gala (inclús per l'Òme).

Los ixòdes o langastas se fixan suls mamifèrs e los ausèls e chucan lor sang. Las langastas pòdon èsser de vectors de virús, de bactèris (espiroquèts) e protozoaris patogèns. Los ixòdes pòdon transmetre Brucella, l'agent de la brucellòsi. Ornithodoros moubata es una langasta africana que transmet a l'Òme Spirochaeta duttoni (agent de fèbre recurrenta). En America del Nòrd, las langastas del genre Dermacentor transmeton l'agent de la fèbre porpra de las montanhas rocosas.

Trombicula autumnalis, o rogets, parasita los animals de sang cauda (inclús l'Òme) a l'estat larvari.

Mantuna espècia de demodex vivon en parasit o en simbiòta (en tant que netejant los pòrs d'un excès de sebum) de mamifèrs, dont l'Òme Demodex folliculorum que viu dins las glandas sebacèas de l'Òme e Demodex brevis que viu dins lo follicul pilós uman.

Lo tetranic teissièr (Tetranychus urticae) viu sus las fuèlhas de las plantas ont teis de telas de seda, l'acarian roge dels pomacèas (Panonychus ulmi) es patogèn de la vinha e dels arbres fruchoses. Eriophyes vitis provòca l'eriniòsa de la vinha (desformacion de las fuèlhas).

La familha dels Podapolipidae parasita comunament los abelhards^[2].

Classificacion^[3]

Los acarològs considèran los acarians coma una sosclassa devesida en dos Superòrdres, mentre que los autres aracnològs lors conservan lo reng d'òrdre.

Superòrdre Parasitifòrmes (Anactinotrichida) quatre òrdres
- Òrdre Opilioacarida una familha
  - Opilioacaridae With, 1902
- Òrdre Holothyrida tres familhas
  - Allothyridae van der Hammen, 1972
  - Holothyridae Thorell, 1882
  - Neothyridae Lehtinen, 1981
- Òrdre Ixodida tres familhas
  - Argasidae C.L.Koch, 1844
  - Ixodidae C.L.Koch, 1844
  - Nuttalliellidae Schulze, 1935
- Òrdre Mesostigmata
  - SosÒrdre Sejida (Sejoidea)
  - SosÒrdre Trigynaspida
    - Coòrta Cercomegistina (Cercomegistoidea)
    - Coòrta Antennophorina (Antennophoroidea, Celaenopsoidea, Fedrizzioidea, Megisthanoidea, Parantennuloidea e Aenictequoidea)
  - SosÒrdre Monogynaspida
    - Coòrta Microgyniina (Microgynioidea)
    - Coòrta Heatherellina (Heatherelloidea)
    - Coòrta Uropodina
      - SosCoòrta Uropodiae (Thinozerconoidea, Polyaspidoidea, Uropodoidea e Trachyuropodoidea)
      - SosCoòrta Diarthrophalliae (Diarthrophalloidea)
    - Coòrta Gamasina
      - SosCoòrta Epicriiae (Epicrioidea e Zerconoidea)
      - SosCoòrta Arctacariae (Arctacaroidea)
      - SosCoòrta Parasitiae (Parasitoidea)
      - SosCoòrta Dermanyssiae (Veigaioidea, Rhodacaroidea, Eviphidoidea, Ascoidea, Phytoseioidea e Dermanyssoidea)
Superòrdre Acariformes (Actinotrichida) dos òrdres
- Òrdre Trombidiformes
  - SosÒrdre Sphaerolichida
  - SosÒrdre Prostigmata
    - SuperCoòrta Labidostommatides (Labidostommatoidea)
    - SuperCoòrta Eupodides (Bdelloidea, Halacaroidea, Eupodoidea, Tydeoidea e Eriophyoidea)
    - SuperCoòrta Anystides
      - Coòrta Anystina (Caeculoidea, Anystoidea e Paratydeoidea)
      - Coòrta Parasitengonina
        SosCoòrta Trombidiae (Calyptostomatoidea, Erythraeoidea e Trombidioidea)
        
        SosCoòrta Hydrachnidiae (Hydryphantoidea, Eylaoidea, Hydrovolzioidea, Hydrachnoidea, Lebertioidea, Hygrobatoidea e Arrenuroidea)
    - SuperCoòrta Eleutherengonides
      - Coòrta Raphignathina (Raphignathoidea, Tetranychoidea, Cheyletoidea, Pomerantzioidea e Pterygosomatoidea)
      - Coòrta Heterostigmatina (Tarsocheyloidea, Heterocheyloidea, Dolichocyboidea, Trochometridioidea, Scutacaroidea, Pygmephoroidea, Pyemotoidea e Tarsonemoidea)
- Òrdre Sarcoptiformes
  - SosÒrdre Endeostigmata
    - Coòrta Bimichaeliina (Bimichaeloidea)
    - Coòrta Nematalycina (Nematalycoidea)
    - Coòrta Terpnacarina (Oehserchestoidea e Terpnacaroidea)
    - Coòrta Alicorhagiina (Alicrhagioidea)
  - SosÒrdre Oribatida
    - SuperCoòrta Palaeosomatides (Archeonothroidea, Palaeacaroidea e Ctenacaroidea)
    - SuperCoòrta Enarthronotides (Hypochthonioidea, Prothoplophoroidea, Brachychthonoidea e Atopochthonioidea)
    - SuperCoòrta Parhyposomatides (Parhypochthonioidea)
    - SuperCoòrta Mixonomatides (Phthiracaroidea, Euphthiracaroidea, Lohmannioidea e Eulohmannioidea)
    - SuperCoòrta Desmonomatides
      - Coòrta Nothrina (Crotonioidea, Malaconothroidea, Nanhermannioidea e Hermannioidea)
      - Coòrta Brachypylina
      - Coòrta Astigmatina

Classificacion filogenetica

Article detalhat: Acari (classificacion filogenetica).

Qualques familhas

Acaridae, Analgidae, Anystidae, Argasidae, Ascouracaridae, Atopomelidae, Bdellidae, Carpoglyphidae, Cheyletidae, Demodicidae, Dermanyssidae, Dermationidae, Epidermoptidae, Eriophyidae, Glycyphagidae, Halarachnidae, Ixodidae, Knemidokoptidae, Kytoditidae, Laelapidae, Laminosioptidae, Leeuwenhoekiidae, Listrophoridae, Macrochelidae, Macronyssidae, Microdispidae, Penthaleidae, Phytoptidae, Phytoseiidae, Psorergatidae, Psoroptidae, Pyemotidae, Pyroglyphidae, Rhinonyssidae, Rhynchaphytoptidae, Sarcoptidae, Sitercoptidae, Tarsonemidae, Tenuipalpidae, Tetranychidae, Trombiculidae.

Lo mond animal: amb asterisc : los tipes d'organizacion que son de grases evolutius correspondent pas a de gropes monofiletics, mas parafiletics (comportant pas totes los descendents d'un meteis ancèstre – exemple : los descendents d'ancèstres vermifòrmes son pas totes uèi de vèrms, etc.). En jaune : las principalas explosions radiativas.
* Unicellulars Procariòtas (cellula sens nuclèu)	♦ Equinodèrmes: Orsin, Crinoïdes, Congombres de mar, estèla de mar e ofiura.	♦ Bivalves (cauquilhatges)
>* Unicellulars Eucariòtas (cellula de nuclèu)		♦ Gasteropòdes (escagaròls, limauces,...)
>* Esponga (organisme multicellular)	♦ Mollusques	♦ Cefalopòdes (Pofres, sépias)
>* Polip: idras, coralh e medusa
>* Vèrm (mobilitat e tube digestiu) bilaterian		♦ Trilobits (de doas a 24 patas - atudat)
>* Peisses agnats (sens maissas)	♦ Artropòdes primitius tipe miriapòdes (Fòrça patas)	♦ Decapòdes: crancs e escrabidas (dètz patas)
>* Peisses primitius (peisses cartilaginoses)		♦ Aracnids de uèch patas: aranhas, scorpions et acarians.	♦ Domaisèlas
>* Peisses tipics (peisses ossoses)	♦ Sèrps	> exapòdes (de sièis patas) : Insèctes primitius sens alas (tipe Apterygota).	♦ Babaròts, mantas, termites.
>* Peisses de nadarèlas carnudas (Sarcopterygii)	♦ Dinosaures (atudat)		♦ Ortoptèr (sautarèla, grèlh).
>* Tetrapòdes primitius (tipe Anfibians)	♦ Crocodils	♦ Marsupials	♦ Emiptèrs (Barnats pudents, cigalas,...)
>* Reptils primitius (Amniòtas de tipe Lausèrt)	♦ Tartugas	♦ Insectivòrs (Taupia, Eiriç,...)	♦ Coleoptèrs (escarabat, catarineta,...)
	♦ Ausèls	♦ Quiroptèrs (Ratapenada)	♦ Imenoptèrs (abelha, Vèspa, formiga
		♦ Primats	♦ Diptèr (moscas)
	>*Mamifèrs primitius tipe monotrèma	♦ Rosegaires e Lagomòrfs (conilhs)	♦ Lepidoptèr (parpalhòl)
		♦ Carnivòrs	♦
		♦ Ongulats	♦

Lucha quimica

Los acaricids

Lucha biologica

Los predators naturals

Aceria anthocoptes
Brevipalpus phoenicis
Dermatophagoides pteronyssinus
Lorryia formosa
Lorryia formosa
Acarians de las plantas, formant una colonia reproductritz
Trombidium holosericeum
Tetranychidae (aranha roja)
Bosièr transportant d'acarians foretics
Tuckerella
Sarcoptes scabiei
Imatge SEM d'un acarian
Varroa (Varroa destructor)
Varroamilbe Varroa destructor
Trombidium holosericeum

[1]
Walter, D.E. and Proctor, H.C. 1999. Mites: Ecology, Evolution and Behaviour, CAB International.
[2]
Page sur les Podapolipidae (en)
[3]
A Manual of Acarology 3rd Edition. Krantz e de Walter

Suls autres projèctes Wikimèdia :

Acari, sus Wikimedia Commons
acarian, sul Wikiccionari

Articles connèxes

Aranha roja
Roget
Langasta
Lista dels principals allergèns
Acaricid

Ligams extèrnes

Referéncia Tree of Life Web Project : Acari (en)
Referéncia Fauna Europaea : Acari (en)
Referéncia ITIS : Acari (fr) (+ version anglesa (en))
Referéncia Animal Diversity Web : Acari (en)
Referéncia NCBI : Acari (en)
Classificacion de Hallan
Acari.be, site d'informacion generala
Ficha practica suls acarians per rapòrt a las allergias
Estudi biologic interessanta suls acarians dins la vida vidanta

[1] [1]
Walter, D.E. and Proctor, H.C. 1999. Mites: Ecology, Evolution and Behaviour, CAB International.

[2] [2]
Page sur les Podapolipidae (en)

[3] [3]
A Manual of Acarology 3rd Edition. Krantz e de Walter

[1]

[2]

[3]