Mina (jaç)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Una mina es un jaç expleita de material (per exemple d'aur, de carbon, de coire, de diamants, de fèrre, de sal, d'urani, etc.).
Pòt èsser descobèrta o sosterranha. Dins las annadas 1980, unes 20 miliards de tonas de material èran extrachs per an de las solas minas descobèrtas pel mond que mai de mitat de las minièras a mai de sièis miliards de tonas de carbon, 1,6 miliard de tonas de minièra de fèrre, 190 milions de tonas de minièra d'alumini serián extrachs de sòtol per de galariás e poses al començament del sègle XXI.
De minas existissián ja a la Preïstòria (poses cravats dins la greda per l'extraccion de selzes, poses o galariás d'extraccion de diferentas minièras (fèrre e coire subretot).
A partir de sègle XIX, lo progrès tecnic e dins la geologia permetèron d'expleitar mai aviadament de jaces de sempre mai prigonds, e tanben sota la mar dempuèi una plata forma de foratge, causant de damatges environamentals, social e sanitaris dirècte e indirèctes. L'extraccion minièra es responsabla d'un grand nombre de mòrts, dins las galariás, o per la silicòsi, l'asbestòsi o de càncers provocats per radioactivitat. Los degalhs e poscas son a vegada a l'origina de pollucions de tria diferadas dins l'espaci o lo temps (amb de metals pesucs per exemple). De minas provoquèron un fenomèn d'acidificacion del mitan. De minas abandonadas son tanben a l'origina d'aclapament del sol superficial. Des seïsmes induchs pòdon èsser provocats per las grandas minas.
En Occitània i a agut fòrça minas coma dins lo Massís central, en Provença, en Lengadòc (exemple : Carmauç) e tanben endacòm mai en França coma a Sant Estève, pels jaces de carbon dins lo Nòrd-Pas de Calais (mai grand ret de galeriás sosterranhas del mond), en Lorena (ont i aviá tanben de jaces de minièra de fèrre), La Russia ten tanben fòrça jaces de carbon (exemples : Donbass e Siberia). Lo Reialme Unit possedís d'importants jaces de carbon al nòrd (Lowlands en Escòcia), en País de Galas, près de Manchester, dins lo centre (Midlands) e lo Yorkshire.