Mauritània
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mauritània[1] es un Estat independent situat au nòrd-oèst d'Africa dins lo sud-oèst de Sahara. Es enviroutat per Senegau, Mali, Argeria e lo Sahara Occidentau e a un important litorau dubèrt sus l'ocean Atlantic. Es un país eissit de la colonizacion francesa car sei frontieras son aquelei d'una division administrativa creada per administrar una region desertica poblada de nomadas au sen de l'Africa Occidentala Francesa. Sa capitala es lo pòrt de Nouakchott que foguèt fondat per lo poder coloniau après la descubèrta de minas de fèrre dins la region dins leis ans 1950. Lo gentilici es mauritan, -ana[2].
| |||
| Devisa nacionala arabi: شرف إخاء عدل francés: Honneur, Fraternité, Justice | |||
| Lenga oficiala | arabi | ||
| capitala populacion (an) |
Nouakchott 588 195 abitants (2000) | ||
 | |||
| President | Mohamed Ould Ghazouani (محمد ولد الغزواني) | ||
| Primièr ministre | Moctar Ould Diay (المختار ولد أجاي) | ||
| Superfícia | 1 030 700 km² | ||
| Populacion | 4 244 878 (2023) | ||
| Independéncia - Jorn |
(de França) 28 de novembre de 1960 | ||
| Moneda | Ouguiya | ||
| Ora | UTC+0 | ||
| Imne nacional | Imne nacionau de Mauritània | ||
| Còde telefonic | + 222 | ||
Mauritània es poblada per d'etnias araboberbèras e negras que forman una societat musulmana fòrça ierarquizada. Es dominada per lei « Maures Blancs », aperaquí 30 % de la populacion, que tènon la màger part dei poders politics, economics e militars. Lo drech es dirèctament inspirat per la charia e 99 % deis estatjants son considerats coma musulmans sunitas. Una particularitat importanta de Mauritània es la persisténcia de l'esclavatge en despiech de plusors temptativas d'abolicion.
Mauritània se situa dins lo sud-oèst de Sahara. Son territòri a una superficia de 1 030 700 km² e es enviroutat per lo Sahara Occidentau au nòrd, Argeria au nòrd-èst, Mali au sud-èst, Senegau au sud e l'ocean Atlantic a l'oèst. La quasi totalitat dau país es ocupat per de desèrts e de massís montanhós arides que culminan entre 400 e 500 m d'altitud (Kedia Idjil, Mauritanidas, Tagant, Adrar). L'excepcion unica es la vau alluviala dau flume Senegau, dicha Chemana, que s'estend au sud dau país lòng de la frontiera amb Senegau. D'una largor de 10 a 25 quilomètres, es una region pus umida que permet l'agricultura.
La quasi totalitat dau territòri mauritan, franc d'una pichona region meridionala, es somesa a un clima desertic caud. Pasmens, aquò es de nuançar. En Sahara, lei temperaturas enregistradas son extrèmas tota l'annada e lei precipitacions fòrça raras. Mai, dins lo sud, d'influéncias pus tropicalas permèton l'existéncia d'una pichona sason dei pluèias, mens de 150 mm cada an, generalament entre aost e octòbre. Modèran tanben lei temperaturas mejanas que demòran entre 26 e 32 °C còntra 40 °C dins lei regions pus deserticas[3].
En 2023, la populacion de Mauritània èra estimada a 4,3 milions d'abitants. Un tèrç viviá dins la capitala, Nouakchott, que sa populacion totala es estimada a 1,4 milion d'abitants. Leis autrei vilas an de populacions ben inferioras e una partida importanta dei Mauritans an gardat un mòde de vida nomada. Tres grops etnics principaus forman la populacion. Son fòrça ierarquizats, amb un sistèma de castas relativament rigide mantengut per la quasi abséncia de maridatges mixtes[4] . Una autra particularitat de la societat mauritana es la persisténcia de l'esclavatge que foguèt unicament criminalizat en 2007 per una lèi mau ò pas aplicada per leis autoritats. Lo nombre d'esclaus es estimat entre 2 e 4 % de la populacion totala dau país. Lei proporcions entre lei tres grops etnics principaus son pereu mau conoissudas car lo darrier recensament precís data de 1960 :
Mauritània es un país musulman. Segon leis estimacions, mai de 99 % deis estatjants son musulmans sunita. Lo malikisme i es l'escòla juridica pus seguida, mai fòrça Mauritans fan pereu partida de confrariás religiosas d'inspiracion sofi. L'islam ocupa una plaça centrala dins la vida vidanta car lo drech mauritan es dirèctament eissit de la charia. Lo proselitisme non musulman es donc enebit e totei lei ciutadans mauritans dèvon èsser musulmans segon la constitucion adoptada en 1991. L'apostasia es passibla de la pena de mòrt per un musulman. Pasmens, existisse una pichona minoritat catolica que pòu entretenir doas glèisas dins lo país.
Segon la constitucion, l'arabi estandard modèrne es la lenga oficiala dau país e lo peul, lo soninke e lo wolòf an l'estatut de lengas nacionalas. Dins la vida vidanta, lei lengas mairalas deis abitants son l'hassanya (89 %), un dialècte arabi parlat dins lei regions occidentalas de Sahara, lo peul (7 %) e lo soninke (5 %). Un desenau de lengas fòrça minoritàrias forman lo rèsta. Lo francés foguèt lenga cooficiala fins a 1991. Dempuei aquela data, garda un ròtle important au sen de l'elèit e de l'administracion. En 2013, 13 % de la populacion èra capable de parlar francés e aqueu taus agantava 50 % dins la capitala.
Segon leis arqueològs, lo territòri mauritan es una region anciana de poblament uman coma l'indican de traças que datan dau Paleolitic. Vèrs 3 000 av. JC, èra probablament dominat per una societat formada d'agricultors sedentaris que deguèron pauc a pauc migrar vèrs lo sud en causa de cambiaments climatics favorizant l'expansion de Sahara. De tribüs nomadas protoberbèras lei remplacèron dins lei zònas ganhadas per lo desèrt. Lei Berbèrs dominèron la region fins a l'Edat Mejana e foguèron a l'origina, dins lo corrent dau sègle XI, dau movement religiós almoravid que conquistèt la màger part de Magrèb e d'Al Andalús. Pasmens, aquel empèri s'afondrèt rapidament, entre 1087 e 1147, minat per leis ambicions dei princes musulmans locaus e lei conflictes intèrnes.
Après la disparicion deis Almoravids, foguèt lo torn dau territòri mauritan de subir d'invasions de part deis empèris africans de la Vau de Nigèr (Empèri de Mali, Empèri Songai) que dominèron lei regions dau sud-èst e de tribüs aràbias venguts dau nòrd. En particular, au sègle XV, la tribü dei Bani Hassan intrèron dins lei regions septentrionalas en cèrca de pasturgatges. De 1644 a 1674, una lònga guèrra leis opausèt ai Berbèrs, principalament ai Sanhadja. Lo conflicte s'acabèt per una victòria deis envasseïres, çò qu'entraïnèt l'arabizacion de Mauritània. Pasmens, lei Berbèrs gardèron una certana influéncia religiosa, economica e culturala. Ansin, la societat èra dirigida per lei tribüs « liuras » (aràbias) que dominavan de tribüs berbèras tributàrias e d'esclaus. Lei foncions religiosas, artesanalas e marchandas èran partejadas entre Berbèrs e Arabs e un fenomèn de mestissatge entre Arabs e Berbèrs entraïnèt la formacion progressiva dau pòble mauritan actuau.
Lei Portugués arribèron en Mauritània a partir de 1434 e establiguèron de liames comerciaus ambé lei tribüs moros. Foguèron pauc a pauc remplaçats per lei Francés, installats en Senegau, leis Anglés e leis Olandés. La goma arabica, matèria premiera essenciala en tenchurariá, sostenguèt lo desvolopament d'aquelei cambis.
Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIX, França comencèt de considerar la conquista de Mauritània après de combats entre Francés e Moros en 1854. Devesida entre d'emirats rivaus, la societat mauritana resistiguèt pas dins lo sud dau país onte leis Emirats de Trarza, de Hodh e de Brakna passèron sota protectorat entre 1891 e 1902. En revènge, la resisténcia foguèt importanta dins lo centre e dins lo nòrd. Lo cap d'aquela resisténcia, lo cheic Ma el-Aïnin, foguèt finalament vencut e tuat en 1910. Pasmens, après aquela victòria francesa, la somission de la region èra aparenta e de combats opausèron de tribüs moros ai tropas colonialas fins ais annadas 1930.
Mauritània foguèt integrada au sen de l'Africa Occidentala Francesa (AOF) e son administracion foguèt fisada a de foncionaris installats en Senegau. D'efèct, lei Francés avián ges de projècte d'esplecha dau país, paure e pauc desvolopat, e la conquista permetiá sustot d'assegurar lei liasons terrèstras entre Marròc e Senegau. La politica coloniala se limitèt donc au mantement de la patz entre lei tribüs e la màger part dei caps tradicionaus demorèron en plaça.
De 1946 a 1958, Mauritània conoguèt una evolucion similara ais autrei colonias de l'AOF. Recebèt una autonòmia mai e mai importanta e una pichona vida politica, limitada per la manca de quadres, apareguèt. Moktar Ould Daddah, un avocat cap dau Partit dau Regropamanent Mauritan (RPM) ne venguèt la figura principala. En 1955, de jaciments de fèrre foguèron descubèrts e Mauritània foguèt dotada d'una capitala pròpria, Nouakchott, per lo poder coloniau. Une companhiá francesa, la MIFERMA, foguèt cargada d'esplechar lei minas de fèrre mauritanas. Puei, en 1958, foguèt fondada la Republica Islamica de Mauritània. Moktar Ould Daddah ne venguèt lo president e lo país accediguèt a l'independéncia en 1960.
Moktar Ould Daddah dirigiguèt Mauritània de 1960 a 1978. Instaurèt un regime fòrça autoritari basat sus l'adopcion d'una constitucion que creèt un regime presidenciau fòrt en 1961 e la creacion d'un partit unic, lo Partit dau Pòble Mauritan, en 1963. Son objectiu politic foguèt de crear un sentiment d'unitat nacionala mai deguèt sustot reprimir e moderar de trèbols etnics. En particular, en 1966, après l'adopcion de l'arab coma segonda lenga oficiala (ambé lo francés), deguèt faciar de trèbols importants au sen dei populacions negras dau sud. Puei, confrontat a l'emergéncia d'una oposicion clandestina de senèstra, adoptèt una politica pus radicala marcada per la nacionalizacion de la MIFERMA en 1978.
Pasmens, l'enjòc principau deis annadas de Moktar Ould Daddah foguèt la question dau Sahara Occidentau qu'èra cobejat per Marròc. En 1974, lo rèi Hassan II concluguèt un acòrd per partejar aqueu territòri ambé lei Mauritans. Un an pus tard, Espanha acceptèt de cedir lo sud de sa colonia a Mauritània mai l'armada mauritana foguèt incapabla de combatre la guerilha dau Frònt Polisario. En mai d'aquò, la guèrra entraïnèt una crisi economica en Mauritània e lei militars reversèron lo president en 1978. Tre l'annada seguenta, retirèron l'armada dau Sahara Occidentau e signèron un acòrd de patz ambé lei Saharauís.
Una tiera de regimes militars dirigiguèt lo país de 1978 a 2005. D'un biais generau, foguèron fòrça autoritaris e incapables de resòuvre la crisi de la societat mauritana entraïnada per la decolonizacion e la guèrra de Sahara Occidentau. D'efèct, a partir de la fin deis annadas 1960, de nomadas originaris d'oasís sahararianas e de païsans negres, sovent de descendents d'esclaus, èran venguts s'installar dins lei vilas, espacialament dins la capitala. I avián format un proletariat fòrça paure qu'èra a l'origina de tensions socialas importantas. Dins lo sud, aquò èra agravat per de tensions agràrias entre Moros e pòbles negras.
Maaouya Ould Taya, un coronèu que s'impausèt a la tèsta de la junta militara en 1984, adoptèt una politica destinada a mantenir lo primat deis abitants arabs sus la societat mauritan. Favorizèt ansin lei Moros au detriment dei negres, çò qu'entraïnèt de violéncias dins tot lo país en 1989 (un centenau de mòrts) e l'expulsion de 70 000 negres au sud dau riu Senegau. Lei temptativas d'Ould Taya de melhorar l'imatge dau país ambé l'instauracion d'un regime democratic de façada mau capitèron e Mauritània foguèt fòrça isolada après aqueleis eveniments. En 2005, de militars aprofichèron un viatge dau president en Arabia Saudita per lo reversar.
Dempuei 2005, Mauritània conoís un procès fòrça fragil de democratizacion. D'efèct, lo coronèu Ely Ould Mohamed Vall assegurèt lei foncions de cap d'Estat fins a l'organizacion d'eleccions presidencialas liuras — e sensa fraudas — en 2007. Aquò permetèt lo transferiment dau poder a un civiu, Sidi Mohamed Ould Cheikh Abdallahi, e una liberalizacion de la vida politica. Pasmens, lo país foguèt tocat per de trèbols sociaus en causa de la demenicion dei revenguts. En 2008, lo generau Mohamed Ould Abdel Aziz organizèt donc un còp d'estat per restablir l'òrdre e prenguèt lo poder.
Condamnat per lei poissanças estrangieras, aqueu còp d'estat entraïnèt pasmens pas la restauracion d'un regime militar car Mohamed Ould Abdel Aziz quitèt l'armada e organizèt d'eleccions presidencialas. Lei ganhèt lo 5 d'aost de 2008. Puei, foguèt tornat elegir en 2014 a l'eissida d'un escrutinh tacat d'irregularitats e boicotat per l'oposicion. Ocupa totjorn la presidéncia. Sei mandats son a l'ora d'ara sustot marcats per lei contestacions de la Prima Aràbia de 2011. Après de trèbols de genier a junh, lo poder acceptèt divèrsei reformas coma la reconóissença constitucionala dei minoritats nacionalas, l'inscripcion dins la constitucion de l'esclavatge[5] ò l'exclusion dei militars de la vida politica.
Mauritània a una literatura richa qu'utiliza sustot l'arabi, lo francés, lo peul, lo soninke, lo wolòf. La poesia es l'art literari tradicionalament pus estimat en totei lei grops etnics mauritans e Mauritània es de còps subrenomada lo « País dau milion de poètas » dins lo monde arabi. Pasmens, li a tanben un important còrpus de còntes e de racòntes estacats a un grop sociau particular (caçaires, artesans...). Una partida importanta d'aquela literatura es orala.
La musica mauritana es fòrça divèrsa en causa de l'aspècte multiculturau dau país, mai leis influéncias berbèras, aràbias e saharianas son marcadas[6]. La musica tradicionala es dominada per leis Iggawen, una casta d'artesans de l'etnia dei Beidane que pòdon venir de musicians professionaus. Aquò favorizèt una certana estructuracion amb la definicion d'una teoria e d'una practica instrumentala ben determinadas. En revènge, l'aprentissatge es mens ben organizat e es sustot realizat per l'observacion e l'imitacion. Leis instruments principaus son la tidinit, un laüt de quatre còrdas reservat ais òmes, e l’ardin, una arpa reservadas ai fremas. Dos autreis instruments importants son lo t'bol, egalament dich tambor deis arenas, lo daghumma, una carabassa utilizada coma instrument de percussions, e lo rbab, una viòla monocòrda[7]. Pasmens, aquelei tres instruments son mens « sabents » e an un usatge pus popular. Uei, d'instruments modèrnes son pauc a cha pauc introduchs dins la musica tradicionala mauritana.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
