Remove ads
Lo maridatge (var. mariament), l’esposament ò lo matrimòni[1] es una union conjugala contractuala ò rituala, d'una durada determinada ò indeterminada, reconoissuda e enquadrada per una institucion juridica ò religiosa que determina sei formas, sei règlas e seis efiechs. Es un dei quadres tradicionaus qu'establisse leis estructuras familialas d'una societat.
.jpg)
Lei condicions, lei formas e leis efiechs dau maridatge varian fòrça segon lei regions e leis epòcas, e de còps au sen de la meteissa societat. Ansin, lei maridatges diferisson considerablament dins sei condicions de cumplir (sèxe, temps, consanguinitat, consentiment, etc.), dins sei consequéncias materialas (drechs e obligacions deis espós, possibilitats de rompedura, solidaritat de deutes, etc.) e dins sei consequéncias juridicas (possibilitat d'adopcion, possibilitat de divòrci, direccion dau pareu, etc.). Li a pereu de diferéncias importantas au nivèu de la ceremònia que permet d'oficializar lo maridatge e dins la libertat de chausir son espós (maridatges liures, consentits, forçats, etc.). Dins aquò, dempuei la Segonda Guèrra Mondiala, l'importància dau maridatge a pauc a cha pauc demenit dins lei país occidentaus amb l'aparicion de formas d'union alternativas. Pasmens, demòra encara la forma d'union de referéncia e a gardat tota son importància dins leis autrei regions dau monde.
Remove ads
La diversitat dei formas de maridatge
Lo maridatge es una institucion que despend considerablament deis estructuras socialas. Ansin, son regime e sa definicion an conoissut d'evolucions importantas dins l'espaci e dins lo temps.
La diversitat dei regimes
La forma dei celebracions d'un maridatge, sei condicions e seis efiechs an conoissut, e conoisson totjorn, de regimes fòrça diversificats dins lo monde. Uei, aqueleis elements son definits dins la legislacion deis Estats mai pòdon existir d'elements tradicionaus (costumiers, religiós...) de prendre en còmpte. Lei formas de conclusion d'un maridatge son donc multiplas e abòrd de règlas existisson anant de ceremònias simplas e cortas a de rituaus complèxes e lòngs. La meteissa diversitat s'obsèrva dins lei condicions necessàrias a la conclusion d'un maridatge. D'efiech, cada societat es susceptibla d'aver una respònsa diferenta a la question « cu pòt esposar cu ? » (exogamia, endogamia, poligamia...). Enfin, leis efiechs d'un maridatge, especialament son estabilitat e sa durada, presentan la meteissa diversitat que lei questions de formas e de condicions (pagament d'una dòt, indissolubilitat, drech de divòrci, drech de repudiacion, partiment dei bens...).
Totjorn au nivèu de la diversitat dei regimes de maridatge, si fau nòtar que la coexisténcia de plusors formas distintas d'union conjugala au sen d'una meteissa societat es frequenta. Per exemple, dins la Roma Antica, lo maridatge legitime èra dich justae nuptiae mai de formas inferioras d'union reconoissudas per la lèi existián[2]. Uei, en Occitània Granda, lo maridatge coexistisse amb lo PACS. Lo concubinatge es tanben, per certaneis aspèctes, una forma d'union reconoissuda per lo drech.
La diversitat dei definicions
La diversitat dei definicions dau maridatge es liada a la diversitat deis objectius que li son estacats per la societat. Au mens tres dimensions pòdon èsser frequentament trobadas dins lo monde. Son pas exclusivas e una meteissa societat pòu n'acceptar mai d'una. La premiera es la fondacion d'una familha, es a dire d'una union establa entre un òme e una frema per menar leis enfants fins au temps adulte e leis educar.
La segonda es la procreacion en organizant una institucion capabla de canalizar e de contraròtlar la sexualitat deis individús. Pasmens, aquel apròchi presenta de variacions importantas. Per exemple, en certanei societats, la sexualitat es illegitima en defòra dau maridatge. En d'autrei, la procreacion es la rason vertadiera dau maridatge e l'union d'un pareu sensa enfant pòt èsser legalament dissòuta. Lei nuanças son innombrablas[3] e mai d'una societat autoriza – e de còps encoratja – egalament lei relacions sexualas en defòra dau maridatge.
Enfin, la tresena dimension vetz lo maridatge coma l'acte fondator d'una familha per lei dos espós au sens juridic dau tèrme. Aqueu trach dau maridatge es sovent presentat coma la diferéncia majora entre lo maridatge e lo concubinatge. Pasmens, un còp de mai, l'acceptacion e l'interpretacion d'aqueu principi son fòrça variablas segon lei regions e leis epòcas. Per exemple, per contractar un maridatge, un deis espós pòt èsser obligat d'abandonar sa familha per integrar aquela de son conjunt. Un autre limit regarda la naissença d'enfants qu'es obligatòria dins certanei societats de passar de l'estatut de « pareu » a aqueu de « familha ».
Lei factors d'unitat
En despiech deis elements de diversitat dei formas, dau fons e deis efiechs dau maridatge presentats dins la seccion precedenta, li a tanben de principis comuns que varian mens ò pus lentament.
L'union de doas personas
Fins au sègle XXI, la diferéncia de sèxes entre leis espós èra una causa « naturala » en totei lei societats umanas. Aquò es desenant plus lo cas dins la màger part dei país occidentaus e deis Estats d'America Latina. Uei, lo maridatge entre doas personas dau meteis sèxe es legala dins au mens 35 Estats ò territòris autonòms[4]. Pasmens, quauqueis Estats occidentaus s'opausan a aquela evolucion[5] e dins lo rèsta dau monde, l'ostilitat es quasi generala. Aquela importància de la diferéncia de sèxe èra liada a la dimension procreatritz dau maridatge mai la possibilitat de l'adopcion e lei progrès de la medecina modèrna an rendut aqueu caractèr mens evident dins mai d'un país.
En despiech d'aquela evolucion, lo maridatge demòra encara l'union de doas personas. De mai, dins leis Estats qu'entretènon d'estatisticas sus lei maridatges entre individús dau meteis sèxe, lei maridatges omosexuaus representan una part minoritària dau nombre totau de maridatges. Ansin, si lei causas càmbian lentament, la màger part dei maridatges actuaus es totjorn constituïda de l'union d'un òme e d'una frema.
Una libertat creissenta
Lei maridatges forçats ò arrenjats son estats la nòrma dins mai d'una societat fins a un periòde recent. Existisson encara dins abòrd de regions onte pòdon coexistir amb de formas encara pus arcaïcas coma la crompa d'una frema per un òme. Pasmens, lo maridatge es pauc a pauc estat considerat coma un drech fondamentau de l'èsser uman dins la màger part dau monde. De mai, en despiech dei formas arrenjadas de maridatge, lo consentiment public deis espós èra una etapa integrada dins la màger part dei ceremònias de maridatge conoissudas[6]. Uei, aquela libertat es assegurada per l'article 16 de la Declaracion Universala dei Drechs de l'Òme.
Un engatjament
Un autre aspècte fondamentau dau maridatge es qu'un engatjament entre leis espós. Segon lei regions e leis epòcas, sa significacion pòt variar d'un biais important mai, generalament, son presents un engatjament de vida comuna, un engatjament de fidelitat, un engatjament d'ajuda materiala e morala e un engatjament d'educacion e de reconoissença deis enfants. La durada dau maridatge es egalament sovent fixada fins a la mòrt d'un deis espós. Per marcar lo caractèr fondamentau d'aqueleis engatjaments, la ceremònia de maridatge prevetz sovent un consentiment public dei dos espós a aquelei règlas, en preséncia d'au mens una autoritat reconoissuda (familha, clergat, magistrat...). Fòrça variacions son possiblas mai es rar que mai d'un dei trachs precedents siegue absent dins una region donada[7] La màger part dei règlas acceptadas an d'efiechs juridics car son transcrichas dins la lèi, la costuma ò lei tradicions.
Una institucion
En causa de son importància dins l'estructuracion de la societat, lo maridatge es sovent una institucion. Aquò es necessari per assegurar son estabilitat e son interès tant per leis espós que per lei familhas. Aquò explica donc lo caractèr formau dau maridatge e lei drechs variats que son autrejats ai maridats.
Remove ads
Aquela seccion presenta sustot lo maridatge en Occitània Granda car es la region onte viu la màger part dau pòble occitan. Presenta donc largament lo drech francés que definisse lei disposicions dau maridatge dins aquel espaci. Pasmens, lo darrier paragrafe tracta dei particularitats dau maridatge en Aran e dins lei Valadas onte s'aplican lei drechs espanhòu e italian.
Lei basas ancianas dau maridatge
Lo maridatge canonic
La rompedura dau drech canonic amb lo drech roman
Dins la Roma Antica, lo maridatge supausava un renovelament constant dau consentiment entre lei dos espós. La disparicion de la volontat d'un dei maridats èra alora sufisenta per entraïnar la disparicion dau maridatge. Per la Glèisa, aquò èra pas acceptable car lo maridatge deviá venir lo remèdi a la concupiscéncia e l'unic quadre legau de l'union entre un òme e una frema e de la sexualitat. La Glèisa decidèt donc de donar un caractèr permanent au maridatge en li donant l'estatut de sacrament e en plaçant son començament au consentiment dei dos espós.
Pasmens, a partir dau sègle XVI, la monarquia francesa comencèt de contestar la dominacion dau drech canonic sus leis afaires civius. Aquò li permetèt rapidament de sometre lo maridatge ai juridiccions civilas dau reiaume[8][9]. Aquò menèt a l'introduccion de règlas diferentas que prefiguravan lo maridatge civiu coma l'obligacion de publicacion e l'autorizacion parentala per lo maridatge dei menors. Pasmens, lo drech canonic contunièt de predominar[10]. Aquò menèt a definir tres dimensions fondamentalas au maridatge : un caractèr liure e carnau, un aspècte contractuau e sacrat e una dimension d'exclusivitat e d'indissolubilitat.
Un acte liure e carnau
Premier, per lo drech canonic, lo maridatge es un acte liure e carnau. La liure volontat deis espós èra un element centrau dau maridatge per la Glèisa que foguèt regularament afiermat. Aquela insisténcia li permetiá d'encoratjar la conclusion de maridatges qu'èran vists coma un remèdi a la concupiscéncia e coma una fònt de gràcias. La libertat de maridatge èra donc considerada coma absoluda e lo poder ecclesiastic si turtèt au poder reiau que voliá limitar lei maridatges secrèts, sovent a l'origina de mesalianças, en impausant de constrenchas de formas per validar un maridatge. Aquò menèt pauc a pauc a l'introduccion dau testimòni obligatòri e volontari e a la ceremònia en preséncia d'un prèire egalament volontari e susceptible de verificar la realitat d'un consentiment[11].
Lo caractèr carnau dau maridatge es liat a la volontat de la Glèisa de regular lei relacions sexualas. Lo maridatge èra lo quadre legau de la sexualitat e èra destinat a la procreacion. La consumacion dau maridatge venguèt donc una condicion necessària a sa validacion. Durant de sègles, la non consumacion dau maridatge foguèt ansin una causa majora de dissolucion. Per demorar dins la linhada de la liure volontat, lo drech canonic precisèt qu'un viòl èra pas sinonim de consumacion.
Un contracte e un sacrament
Coma lo maridatge es un cambi de consentiments, lei teologians li visquèron un contracte que foguèt transformat, per la vision dau drech naturau de l'epòca, en sacrament. Ansin, lo maridatge èra pas solament lo quadre destinat a perpetuar l'espècia umana mai venguèt una institucion sanctificada per Dieu, çò que li permetiá de va transformar en institucions dispensatritz de gràcias divinas. Foguèt ansin lo simbòl de l'union entre Dieu e la Glèisa e presentat coma una « aliança ».
Aquela vision foguèt contestada per lei protestants e per leis autoritats civilas. Per lei premiers, lo maridatge aviá pas lo caractèr d'un sacrament[12]. Per lei segondas, li aviá una diferéncia clara entre lo contracte e la natura sacramentala. Aquò èra un biais per laissar la gestion de la partida contractuala ai juridiccions civilas e lo rèsta a la Glèisa.
L'exclusivitat e l'indissolubilitat
Lo maridatge canonic es exclusiu, es a dire qu'es obligatòriament monogamic. Aqueu principi repren una tradicion ja establida en Occident ont es ben atestada en Grècia e dins l'Empèri Roman. Dins aquò, lo maridatge catolic renforcèt la monogamia que venguèt un trach caracteristic de la societat occidentala a respècte dei drechs religiós orientaus. D'efiech, aqueu principi es pauc discutit, maugrat quauquei temptativas de part de pensaires marxistas e de teologians aguent prepausat au concili de Vatican II de reconéisser d'unions poligamicas en Africa e en Asia[13][14]. Uei, en despiech dei grops favorables a l'amor liure, es encara una basa fondamentala dau drech civiu europèu.
En revènge, lo principi de l'indissolubilitat foguèt pus contestat. D'efiech, s'es possible de fondar l'indissolubilitat dau maridatge sus de paraulas de Jèsus, d'autrei tèxtes, especialament aquelei de Sant Matèu, permèton de repudiar la frema adultèra. Lo principi venguèt donc unicament la nòrma au sègle XI[15]. Quauquei demandas de reformas foguèron formuladas durant lo concili de Vatican II mai l'indissolubilitat es encara pauc contestada au sen de la Glèisa ela meteissa. Es un particularisme dau drech canonic catolic car lo divòrci es mai admés per lei protestants e leis ortodòxes. Pasmens, leis autoritats catolicas an acceptat quauquei temperaments coma la persisténcia de causas de divòrci ò de nullitat coma, per exemple, l'impoténcia.
Lo maridatge dau Còdi Napoleon
En 1804, lo Còdi Napoleon donèt un quadre legau novèu au maridatge. Pasmens, particularitat de son escritura, definisse pas lo maridatge mai si contenta de donar lei règlas que regisson son foncionament e seis efiechs[16]. D'un biais generau, lei legislators napoleonencs reglèron lo conflicte entre l'aspècte civiu e religiós dau maridatge de l'Ancian Regime. Per aquò, separèron lei maridatges civiu e religiós. Lo premier venguèt una institucion de drech civiu que produtz d'efiechs de drech civiu. Lo segond foguèt laissat ai cultes e perdissèt sa capacitat de produrre d'efiechs legaus reconoissuts per lo poder estatau. Lo Còdi Napoleon deguèt donc acabar la secularizacion dau maridatge iniciada per la Revolucion e definir una ceremònia civila. Sei principis son largament inspirats per lo drech canonic (cambi de consentaments liures, preséncia liura d'un oficier de l'estat civiu, enebiment de la consanguinitat...) e pausan encara lei basas dau maridatge actuau. Aquela inspiracion canonica es visibla dins lo mantenement de l'indissolubilitat dau maridatge napoleonenc que durèt fins a 1884 e l'introduccion d'un drech au divòrci que foguèt pauc a cha pauc estendut per lo legislator.
Lo maridatge actuau
Lei condicions, lei formas e leis efiechs dau maridatge
Lo maridatge dèu respectar un ensemble de condicions indispensablas. Regarda dos individús majors[17] e necessita l'escambi d'un consentiment mutuau e liure durant una ceremònia publica davant un oficier d'Estat civiu. De restriccions existisson per empachar la poligamia, leis unions consanguinas, lei maridatges blancs e lei maridatges fondats sus una engana de part d'un dei conjunts. De mesuras de proteccion existisson pereu per protegir lei personas dependentas. E la legislacion francesa contèn un cas fòrça particular qu'es lo maridatge postume entre una persona viventa e una persona defuntada (mai, en realitat, es un maridatge limitat).
Lei formas dau maridatge permèton de verificar lo respècte dei condicions de fons dau maridatge. Son devesidas en dos grops. Lo premier es aqueu dei formalitats de preparacion dau maridatge coma lo tiratge deis anóncias, la celebracion dau maridatge davant un oficier d'Estat civiu en preséncia deis espós e dei testimònis. La preséncia de l'oficier d'Estat civiu dèu èsser liura e volontària[18]. Avans la ceremònia, un dossier de maridatge dèu èsser constituït per permetre a l'oficier de verificar aisament lo respècte dei condicions de basa. Si necessari, l'oficier pòt tanben discutir amb un deis espós per s'assegurar de la validitat de l'union (generalament, per empachar lei maridatges forçats ò descubrir d'unions poligamas). Après la conclusion de la ceremònia, de pròvas dau maridatge son produchas (acte de maridatge e libret de familha). Pasmens, de mejans existisson per demostrar un estat de maridatge entre doas personas en l'abséncia d'aquelei documents ò de testimoniatges. Aquò es sustot destinat a establir la legimitat d'un enfant e es desenant relativament rare.
Lo non respècte d'aquelei condicions e formas pòt entraïnar l'irregularitat e l'annulacion dau maridatge per lei tribunaus. Dins lo cas contrari, lo maridatge valide engendra d'efiechs importants per lei conjunts. La natura precisa d'aqueleis efiechs pòt variar segon lo regime matrimoniau chausit per leis espós mai son presents d'efiechs personaus (obligacion de respècte mutuau, obligacion de fidelitat, obligacion d'assisténcia, codireccion de la familha[19], obligacion de comunautat de vida[20]), d'efiechs pecuniaris (obligacion d'ajuda financiera, obligacion de participar ai despensas dau pareu). Li a tanben de proteccions eficaças car leis espós son solidaris unicament per lei deutes contractats per assegurar la gestion materiala dau pareu. Ansin, un deute contractat per una autra rason impacta pas l'autre espós. En revènge, l'obtencion de la nacionalitat francesa per un conjunt estrangier es desenant somesa a de règlas estrictas que necessitan d'esperar 4 a 5 ans après la ceremònia per faire una demanda.
La crisi dau maridatge
Despuei leis ans 1970, la societat es venguda pus individualista, çò qu'aguèt d'efiechs importants sus leis institucions qu'enquadran la societat. Pèça importanta d'aqueu sòcle, lo maridatge es estat tocat per aquela evolucion entraïnant una crisi d'aquela institucion. Leis aspèctes e lei causas d'aquela crisi son multiples. Premier, l'importància e la soliditat legala dau maridatge an demenit. Per exemple, la lèi dau 3 de genier de 1972 abolissèt la nocion d'enfants « legitimes » e « naturaus ». Puei, la lèi dau 11 de julhet de 1975 facilitèt lo divòrci. Ansin, lo maridatge venguèt mens necessari per establir una familha. Leis evolucions socialas, especialament l'aumentacion dau trabalh dei fremas, entraïnèron tanben un maridatge pus tardiu durant aqueu periòde. Ansin, en França[21], lo nombre de maridatges es passat de 394 000 en 1974 a 220 000 en 2021.
L'aparicion dau Pacs, una union estacada a « l'union liura », es un autre factor de declin dau maridatge en Occitània. D'efiech, en 2020, lo nombre de Pacs concluts èra de 173 894 e aquel estatut es una concurréncia dirècta per lo maridatge. La reconoissença d'un « drech dei pareus » per la justícia es una autra causa de declin de l'institucion dau maridatge car permet a de concubins d'obtenir de drechs. Ansin, lo maridatge es pauc a cha pauc vengut es un estatut relativament similar ais autrei formas d'union, çò qu'a reduch son interès e son sens.
Leis evolucions en cors
Si lo maridatge es en crisi despuei leis ans 1970, es egalament una institucion que conoisse a l'ora d'ara d'evolucions importantas. La pus marcanta es probable la dubertura dau maridatge ai pareus omosexuaus en 2013. Lo vòte de la lèi permetent aqueu cambiament suscitèt de manifestacions nombrosas mai, dins lei fachs, la reforma aguèt de consequéncias limitadas amb solament 6 000 maridatges entre personas dau meteis sèxe en 2021 (siá 2,7 % dau totau). De mai, au nivèu legislatiu, aquela lèi s'inscriu dins dos movenements de fons pus importants que son la contractualizacion dau pareu e la defamiliarizacion dau maridatge.
La contractualizacion dau pareu es una consequéncia de mai d'una evolucion juridica recenta. Per exemple, la possibilitat de divorciar sensa contraròtle judiciari rapròcha lo maridatge dau drech ordinari dei contractes. La multiplicacion deis estatuts de concubinatge es un autre element de la contractualizacion de la vida de pareu. D'efiech, la reconoissença progressiva de drechs per lei pareus non maridats a permés la formacion d'un drech mai e mai adaptat ai volontats individualas en permetent de crear una mena de maridatge « a la carta ». Dins un tau quadre, lo maridatge apareisse pauc a pauc coma una opcion entre d'autras.
La defamiliarizacion dau maridatge es una autra consequéncia de l'individualisme creissent. Aquò a menat a la disparicion de la nocion « d'aliança » entre doas familhas qu'èra liada au maridatge e a la fin dau destriament entre enfants legitimes e naturaus. D'efiech, sensa aquelei dos aspèctes fondamentaus dau maridatge ancian, lo maridatge s'es pauc a pauc centrat sus la vida dau pareu e dissociat de la parentalitat.
Lo maridatge en Aran e dins lei Valadas
En Aran, lo maridatge es definit per la lèi espanhòla en vertut de l'article 149 de la constitucion. Li a pauc de diferéncias importantas amb lo maridatge francés e lo maridatge omosexuau es autorizat dempuei 2005. Una autra particularitat de remarca a respècte dau drech francés es la possibilitat de celebrar son maridatge unicament a la glèisa car lo drech espanhòu reconoisse lei maridatges religiós. Dins lei Valadas, lo maridatge es regit per lo drech italian. Es fòrça similar au drech espanhòu. Pasmens, una diferéncia importanta es lo mantenement de la diferéncia de sèxe coma condicion dau maridatge ; leis omosexuaus an solament accès a una union civila que produtz de drechs relativament similars.
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads