From Wikipedia, the free encyclopedia
Jiddisj of Jodenduuts (eigen naam: ייִדיש jidisj of אידיש idisj) is n Germaanse taal, die deur zwat dree miljoen jodenmeensen over de hele wereld espreuken wörden. t Jiddisj gebruukt t Hebreeuwse alfabet. De naam kömp van t Middelhoogduutse woord Jüd, in t Jiddisj jid (Jood). Der bin verschillende dialekten van t Jiddisj. n Taal die n zelfde soort ontwikkeling mee-emaakt hef is t Ladino (Jodenspaans), mer dan niet vanuut t Duuts mer vanuut t Spaans. De verschillende variaanten van de taal wörden veural espreuken deur charediese jodenmeensen, en dan veural in de VS, Engelaand en Israël.
De ISO 639-1-kode veur t Jiddisj is yi en de ISO 639-2-code is yid.
De belangriekste versies bin:
De belangriekste gemeenschappen waor Jiddisj espreuken wörden zitten in de VS en in Israël, mit kleinere gemeenschappen in Antwarpen en Zuud-Amerika. Veurnamelik in de VS en Israël nimp t Jiddisj veule woorden over vanuut de primaire laandstaal. Zo he'j in t Niej-Yorkse Jiddisj woorden as 'road' en 'car', terwiel daorveur in Israëlies-Jiddisj Hebreeuwse of Duutse woorden gebruukt wörden. Dit kan dertoe leien dat Israëliese en Amerikaanse sprekers van t Jiddisj meuite hebben um mekaar te begriepen.
t Nedersaksies hef oek wat leenwoorden uut t Jiddisj overeneumen, soms via t Hollaands en soms rechtstreeks. Daornaost he'j in t Nedersaksies oek nog wat woorden uut t Jiddisj die veural gebruukt wörden deur joodse sprekers van t Nedersaksies, mer daor bin der niet veule van in algemeen gebruuk eraakt. Mit de jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog kwam der n einde an t kontakt tussen t Jiddisj en Nedersaksies.
n Paor veurbeelden van leenwoorden vanuut t Jiddisj bin: stiekem, sjoege(m), geintjen (grapjen), pietsjen (klein bietjen), jajem en waorschienlik alsmar en vertesteweren (van 'versjteren'). In t Grols (waor veur de oorlog n aordig grote joodse gemeenschap bestung) he'j woorden as: jofel, nen toffen (meestentieds ironies bedoeld), en sjikkern (veur zupen). In t Meppelse Drents onstungen deur de joodse gemeenschap gebruken woorden as sjammesvrouwe (vrouw van de köster van de synagoge) en warkgojje (n niet-joodse warker).
In Winschoten in Groningen woenden in de laote 18e en vrogge 20e eeuw aordig wat jodenmeensen, wat zien speuren nao-eleuten hef in t Winschoter dialekt. t Stadjen wörden oek Lutje Mokum eneumd. De joodse dichter Saul van Messel (schuulnaam van Jaap Meijer), die uut Winschoten kwam, hef termen die de joodse gemeente daor gebruukten in zien dichterieje verwarkt. Zo neumden Groningse jodenmeensen heur veurzanger gaazn (Jid. khazn, Hib. chazzan).
t Volgende veurbeeld is t begin van Breishis (Genesis):
Dezelfde tekste herleid tot t "Duuts":
Commons: Jiddisj - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden. |
Indo-europeeske talen > germaanske talen > | ||
noordgermaanske talen: | westgermaanske talen: | oustgermaanske talen: |
däänsk | färöösk | noorsk | norn* | sweedsk | yslandsk | afrikaansk | düütsk | engelsk | freesk | jiddisj | limbörgsk | luxembörgsk | neaderlandsk | sassisk | skotsk | wilmesauersk** | burgondisk* | gotisk* | vandaalsk* | krimgotisk* |
* = uutstorven taal ** = mid uutstarven bedreigd |
Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.