From Wikipedia, the free encyclopedia
जागतिक वारसा स्थान हे, ज्याला सांस्कृतिक व भौगोलिक दृष्ट्या प्रतिष्ठा व महत्त्व आहे असे युनेस्कोने मान्यता दिलेले जगातील स्थान (वास्तू, ठिकाण, उद्यान, जंगल, सरोवर इत्यादी) असते. जगातील जागतिक वारसा स्थानांची यादी तयार करण्याची जबाबदारी जागतिक वारसा स्थान समितीवर आहे. एकदा जागतिक वारसा स्थान म्हणून घोषित केले गेल्यानंतर त्या स्थानाच्या देखभालीसाठी व संरक्षणासाठी युनेस्को कडून अनुदान दिले जाते.
माध्यमे अपभारण करा | |||
विकिपीडिया | |||
उपवर्ग | natural heritage, cultural heritage | ||
---|---|---|---|
स्थान | |||
द्वारे अनुरक्षित | |||
भाग |
| ||
पासून वेगळे आहे |
| ||
अधिकृत संकेतस्थळ | |||
|
१९५४ मध्ये, इजिप्तच्या सरकारने नवीन आस्वान धरण बांधण्याचा निर्णय घेतला, ज्याचा परिणामी जलाशयामुळे कालांतराने प्राचीन इजिप्त आणि प्राचीन नुबियाचा सांस्कृतिक खजिना असलेला नाईल खोऱ्याचा मोठा भाग जलमय होईल. १९५९ मध्ये, इजिप्त आणि सुदानच्या सरकारांनी युनेस्कोला संकटात सापडलेल्या स्मारके आणि स्थळांचे संरक्षण आणि बचाव करण्यासाठी मदत करण्याची विनंती केली. १९६० मध्ये, युनेस्कोच्या महासंचालकांनी नूबियाचे स्मारक जतन करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय मोहीम सुरू केली. नुबियाचे स्मारक जतन करण्याच्या या आंतरराष्ट्रीय मोहिमेच्या परिणामाने शेकडो स्थळांचे उत्खनन, हजारो वस्तूंची पुनर्प्राप्ती, तसेच अनेक महत्त्वाच्या मंदिरांचे तारण आणि उच्च जमिनीवर पुनर्स्थापना करण्यात आली.[1] या प्रकल्पाच्या यशामुळे इटलीतील व्हेनिस आणि त्याचे सरोवर वाचवणे, पाकिस्तानमधील मोहेंजोदडोचे अवशेष आणि इंडोनेशियातील बोरोबोदूर मंदिर कंपाऊंड यासारख्या इतर संरक्षण मोहिमा सुरू झाल्या.[2]
युनेस्कोने सुरू केलेल्या मसुदा अधिवेशनाच्या आधारे एका मजकुरावर सहमती दर्शविली आणि १६ नोव्हेंबर १९७२ रोजी युनेस्कोच्या जनरल कॉन्फरन्सने "जागतिक सांस्कृतिक आणि नैसर्गिक वारशाच्या संरक्षणासंबंधीचे अधिवेशन" स्वीकारले. १७ डिसेंबर १९७५ रोजी हे अधिवेशन लागू झाले.[3]
२००४ पर्यंत, सांस्कृतिक वारशासाठी सहा आणि नैसर्गिक वारशासाठी चार निकष होते. पण २००५ मध्ये, युनेस्कोने यामध्ये बदल केले आणि आता दहा निकषांचा एक संच बनवला आहे. नामांकित स्थाने "उत्कृष्ट सार्वत्रिक मूल्यांचे" असणे आवश्यक आहे आणि दहा निकषांपैकी किमान एक पूर्ण करणे आवश्यक आहे.[4]
सप्टेंबर २०२३ मध्ये, जगभरातील १६८ देशांनी जागतिक वारसा अधिवेशनावर स्वाक्षरी केल्या असून त्यातील एकूण ११९९ जागतिक वारसा स्थाने अस्तित्वात आहे. त्यांपैकी २२७ नैसर्गिक स्थळे, ९३३ सांस्कृतिक स्थळे व ३९ मिश्र स्वरूपाची स्थळे आहेत. इटलीमध्ये सर्वाधिक (५९) तर भारतामध्ये ४२ जागतिक वारसा स्थाने आहेत.[5]
देश | वारसा स्थानांची संख्या |
---|---|
इटली | ५९ |
चीन | ५७ |
जर्मनी | ५२ |
फ्रान्स | ५२ |
स्पेन | ५० |
भारत | ४२ |
मेक्सिको | ३५ |
युनायटेड किंग्डम | ३३ |
रशिया | ३१ |
इराण | २७ |
जपान | २५ |
अमेरिका | २५ |
ब्राझील | २३ |
कॅनडा | २२ |
तुर्कस्तान | २१ |
ऑस्ट्रेलिया | २० |
ग्रीस | १९ |
पोलंड | १७ |
पोर्तुगाल | १७ |
चेक प्रजासत्ताक | १७ |
बेल्जियम | १६ |
दक्षिण कोरिया | १६ |
स्वीडन | १५ |
^१ इ.स. २०२३ पर्यंत
देश | सांस्कृतिक स्थळे | नैसर्गिक स्थळे | मिश्र स्थळे | एकूण स्थळे | सामायिक | भौगोलिक गट |
---|---|---|---|---|---|---|
अफगाणिस्तान (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | आशिया |
आल्बेनिया (यादी) | २ | १[note 1] | १[note 2] | ४ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
अल्जीरिया (यादी) | ६ | ० | १ | ७ | ० | अरब देश |
आंदोरा (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
अँगोला (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आफ्रीका |
अँटिगा आणि बार्बुडा (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
आर्जेन्टिना (यादी) | ७[note 3][note 4][note 5] | ५ | ० | १२ | ३ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
आर्मेनिया (यादी) | २ | ० | १ | ३ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
ऑस्ट्रेलिया (यादी) | ४ | १२ | ४ | २० | ० | आशिया |
ऑस्ट्रिया (यादी) | ११[note 6] | १[note 1] | ० | १२ | ४ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
अझरबैजान (यादी) | ४ | १ | ० | ५ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
बहरैन (यादी) | ३ | ० | ० | ३ | ० | अरब देश |
बांगलादेश (यादी) | २ | १ | ० | ३ | ० | आशिया |
बार्बाडोस (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
बेलारूस (यादी) | ३[note 7] | १[note 8] | ० | ४ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
बेल्जियम (यादी) | १५[note 9][note 4] | १[note 1] | ० | १६ | ५ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
बेलीझ (यादी) | ० | १ | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
बेनिन (यादी) | २ | १[note 10] | ० | ३ | १ | आफ्रिका |
बोलिव्हिया (यादी) | ६[note 5] | १ | ० | ७ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
बॉस्निया आणि हर्झगोव्हिना (यादी) | ३[note 11] | १ | ० | ४ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
बोत्स्वाना (यादी) | १ | १ | ० | २ | ० | आफ्रिका |
ब्राझील (यादी) | १५[note 3] | ७ | १ | २३ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
बल्गेरिया (यादी) | ७ | ३[note 1] | ० | १० | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
बर्किना फासो (यादी) | २ | १[note 10] | ० | ३ | १ | आफ्रिका |
कंबोडिया (यादी) | ४ | ० | ० | ४ | ० | आशिया |
कामेरून (यादी) | ० | २[note 12] | ० | २ | १ | आफ्रिका |
कॅनडा (यादी) | १० | ११[note 13] | १ | २२ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
केप व्हर्दे (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आफ्रिका |
मध्य आफ्रिकेचे प्रजासत्ताक (यादी) | ० | २[note 12] | ० | २ | १ | आफ्रिका |
चाड (यादी) | ० | १ | १ | २ | ० | आफ्रिका |
चिली (यादी) | ७[note 5] | ० | ० | ७ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
चीन (यादी) | ३९[note 14] | १४ | ४ | ५७ | १ | आशिया |
कोलंबिया (यादी) | ६[note 5] | २ | १ | ९ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
काँगोचे प्रजासत्ताक (यादी) | ० | २[note 12] | ० | २ | १ | आफ्रिका |
कोस्टा रिका (यादी) | १ | ३[note 15] | ० | ४ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
कोत द'ईवोआर (यादी) | २ | ३[note 16] | ० | ५ | १ | आफ्रिका |
क्रोएशिया (यादी) | ८[note 11] | २ | ० | १० | ३ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
क्युबा (यादी) | ७ | २ | ० | ९ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
सायप्रस (यादी) | ३ | ० | ० | ३ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
चेक प्रजासत्ताक (यादी) | १६[note 17] | १ | ० | १७ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
काँगोचे लोकशाही प्रजासत्ताक (यादी) | ० | ५ | ० | ५ | ० | आफ्रिका |
डेन्मार्क (यादी) | ८ | ३ | ० | ११ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
डॉमिनिका (यादी) | ० | १ | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
डॉमिनिकन प्रजासत्ताक (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
इक्वेडोर (यादी) | ३[note 5] | २ | ० | ५ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
इजिप्त (यादी) | ६ | १ | ० | ७ | ० | अरब देश |
एल साल्व्हाडोर (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
इरिट्रिया (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आफ्रिका |
एस्टोनिया (यादी) | २[note 7] | ० | ० | २ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
इथियोपिया (यादी) | ९ | २ | ० | ११ | ० | आफ्रिका |
फिजी (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आशिया |
फिनलंड (यादी) | ६[note 7] | १[note 18] | ० | ७ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
फ्रान्स (यादी) | ४४[note 9][note 4][note 19][note 20] | ७[note 21][note 22][note 23] | १[note 24] | ५२ | ५ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
गॅबन (यादी) | ० | १ | १ | २ | ० | आफ्रिका |
गांबिया (यादी) | २[note 25] | ० | ० | २ | १ | आफ्रिका |
जॉर्जिया (यादी) | ३ | १ | ० | ४ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका |
जर्मनी (यादी) | ४९[note 26][note 27][note 28][note 4][note 19][note 17] | ३[note 29][note 1] | ० | ५२ | ८ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
घाना (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | आफ्रिका |
ग्रीस (यादी) | १७ | ० | २ | १९ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
ग्वातेमाला (यादी) | ३ | ० | १ | ४ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
गिनी (यादी) | ० | १[note 16] | ० | १ | १ | आफ्रिका |
हैती (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
होन्डुरास (यादी) | १ | १ | ० | २ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
हंगेरी (यादी) | ७[note 6] | १[note 30] | ० | ८ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
आइसलँड (यादी) | १ | २ | ० | ३ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
भारत (यादी) | ३४[note 4] | ७ | ० | ४२ | १ | आशिया |
इंडोनेशिया (यादी) | ६ | ४ | ० | १० | ० | आशिया |
इराण (यादी) | २५ | २ | ० | २७ | ० | आशिया |
इराक (यादी) | ५ | ० | १ | ६ | ० | अरब देश |
आयर्लंड (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
इस्रायल (यादी) | ९ | ० | ० | ९ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
इटली (यादी) | ५३[note 31][note 32][note 19] | ६[note 33] | ० | ५९ | ६ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
जपान (यादी) | १९[note 4] | ६ | ० | २५ | १ | आशिया |
जेरुसलेम (जॉर्डनने प्रस्तावित) (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | अरब देश[note 34][6][7] |
जॉर्डन (यादी) | ५ | ० | १ | ६ | ० | अरब देश |
कझाकस्तान (यादी) | ३[note 14] | ३[note 35] | ० | ६ | २ | आशिया |
केन्या (यादी) | ४ | ३ | ० | ७ | ० | आफ्रिका |
किरिबाटी (यादी) | ० | १ | ० | १ | ० | आशिया |
किर्गिझस्तान (यादी) | २[note 14] | १[note 35] | ० | ३ | २ | आशिया |
लाओस (यादी) | ३ | ० | ० | ३ | ० | आशिया |
लात्व्हिया (यादी) | ३[note 7] | ० | ० | ३ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
लेबेनॉन (यादी) | ६ | ० | ० | ६ | ० | अरब देश |
लेसोथो (यादी) | ० | ० | १[note 36] | १ | १ | आफ्रिका |
लीबिया (यादी) | ५ | ० | ० | ५ | ० | अरब देश |
लिथुएनिया (यादी) | ५[note 7][note 37] | ० | ० | ५ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
लक्झेंबर्ग (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
मादागास्कर (यादी) | १ | २ | ० | ३ | ० | आफ्रिका |
मलावी (यादी) | १ | १ | ० | २ | ० | आफ्रिका |
मलेशिया (यादी) | २ | २ | ० | ४ | ० | आशिया |
माली (यादी) | ३ | १ | ० | ४ | ० | आफ्रिका |
माल्टा (यादी) | ३ | ० | ० | ३ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
मार्शल द्वीपसमूह (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आशिया |
मॉरिटानिया (यादी) | १ | १ | ० | २ | ० | अरब देश |
मॉरिशस (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | आफ्रिका |
मेक्सिको (यादी) | २७ | ६ | २ | ३५ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
मायक्रोनेशियाची संघीय राज्ये (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आशिया |
मोल्दोव्हा (यादी) | १ [note 7] | ० | ० | १ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
मंगोलिया (यादी) | ४ | २[note 38] | ० | ६ | २ | आशिया |
माँटेनिग्रो (यादी) | ३ | १ | ० | ४ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
मोरोक्को (यादी) | ९ | ० | ० | ९ | ० | अरब देश |
मोझांबिक (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आफ्रिका |
म्यानमार (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | आशिया |
नामिबिया (यादी) | १ | १ | ० | २ | ० | आफ्रिका |
नेपाळ (यादी) | २[note 39] | २ | ० | ४ | ० | आशिया |
नेदरलँड्स (यादी) | १२ | १[note 29] | ० | १३ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
न्यूझीलंड (यादी) | ० | २ | १ | ३ | ० | आशिया |
निकाराग्वा (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
नायजर (यादी) | १ | २[note 10] | ० | ३ | ० | आफ्रिका |
नायजेरिया (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | आफ्रिका |
उत्तर कोरिया (यादी) | २ | ० | ० | २ | ० | आशिया |
मॅसिडोनिया (यादी) | ० | १ | १ | २ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
नॉर्वे (यादी) | ७ [note 7] | १ | ० | ८ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
ओमान (यादी) | ५ | ०[note 40] | ० | ५ | ० | अरब देश |
पाकिस्तान (यादी) | ६ | ० | ० | ६ | ० | आशिया |
पलाउ (यादी) | ० | ० | १ | १ | ० | आशिया |
पॅलेस्टाईन (यादी) | ४ | ० | ० | ४ | ० | अरब देश |
पनामा (यादी) | २ | ३[note 15] | ० | ५ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
पापुआ न्यू गिनी (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आशिया |
पेराग्वे (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
पेरू (यादी) | ९[note 5] | २ | २ | १३ | १ | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
फिलिपिन्स (यादी) | ३ | ३ | ० | ६ | ० | आशिया |
पोलंड (यादी) | १५[note 41][note 27][8] | २[note 8] | ० | १७ | ३ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
पोर्तुगाल (यादी) | १६[note 42] | १ | ० | १७ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
कतार (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | अरब देश |
रोमेनिया (यादी) | ७ | २ | ० | ९ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
रशिया (यादी) | २०[note 7][note 37] | ११[note 38] | ० | ३१ | ४ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
रवांडा (यादी) | १ | १ | ० | २ | ० | आफ्रिका |
सेंट किट्स आणि नेव्हिस (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
सेंट लुसिया (यादी) | ० | १ | ० | १ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
सान मारिनो (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
सौदी अरेबिया (यादी) | ६ | १ | ० | ७ | ० | अरब देश |
सेनेगाल (यादी) | ५[note 25] | २ | ० | ७ | १ | आफ्रिका |
सर्बिया (यादी) | ५[note 11] | ० | ० | ५ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
सेशेल्स (यादी) | ० | २ | ० | २ | ० | आफ्रिका |
सिंगापूर (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आशिया |
स्लोव्हाकिया (यादी) | ६ | २[note 30][note 1] | ० | ८ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
स्लोव्हेनिया (यादी) | ३[note 43][note 19] | २ | ० | ५ | ३ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
सॉलोमन द्वीपसमूह (यादी) | ० | १ | ० | १ | ० | आशिया |
दक्षिण आफ्रिका (यादी) | ५ | ४ | १[note 36] | १० | १ | आफ्रिका |
दक्षिण कोरिया (यादी) | १४ | २ | ० | १६ | ० | आशिया |
स्पेन (यादी) | ४४[note 42][note 43] | ४ | २[note 24] | ५० | ४ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
श्रीलंका (यादी) | ६ | २ | ० | ८ | ० | आशिया |
सुदान (यादी) | २ | १ | ० | ३ | ० | अरब देश |
सुरिनाम (यादी) | २ | १ | ० | ३ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
स्वीडन (यादी) | १३[note 7] | १[note 18] | १ | १५ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
स्वित्झर्लंड (यादी) | १०[note 32][note 4][note 19] | ३[note 33] | ० | १३ | ४ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
सीरिया (यादी) | ६ | ० | ० | ६ | ० | अरब देश |
ताजिकिस्तान (यादी) | २ | २ | ० | ४ | ० | आशिया |
टांझानिया (यादी) | ३ | ३ | १ | ७ | ० | आफ्रिका |
थायलंड (यादी) | ४ | ३ | ० | ७ | ० | आशिया |
टोगो (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आफ्रिका |
ट्युनिसिया (यादी) | ८ | १ | ० | ९ | ० | अरब देश |
तुर्कस्तान (यादी) | १९ | २ | ० | २१ | ० | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
तुर्कमेनिस्तान (यादी) | ४ | १ | ० | ५ | ० | आशिया |
युगांडा (यादी) | १ | २ | ० | ३ | ० | आफ्रिका |
युक्रेन (यादी) | ७[note 7][note 41] | १[note 1] | ० | ८ | ३ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
युनायटेड किंग्डम (यादी) | २८[note 26] | ४ | १ | ३३ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
अमेरिका (यादी) | १२ | १२[note 13] | १ | २५ | २ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
संयुक्त अरब अमिराती (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | अरब देश |
उरुग्वे (यादी) | ३ | ० | ० | ३ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
उझबेकिस्तान (यादी) | ५ | २[note 35] | ० | ७ | १ | आशिया |
व्हानुआतू (यादी) | १ | ० | ० | १ | ० | आशिया |
व्हॅटिकन सिटी (यादी) | २[note 31] | ० | ० | २ | १ | युरोप व उत्तर अमेरिका खंड |
व्हेनेझुएला (यादी) | २ | १ | ० | ३ | ० | लॅटिन अमेरिका व कॅरिबियन |
व्हियेतनाम (यादी) | ५ | २ | १ | ८ | ० | आशिया |
यमनचे प्रजासत्ताक (यादी) | ४ | १ | ० | ५ | ० | अरब देश |
झांबिया (यादी) | ० | १ [note 44] | ० | १ | १ | आफ्रिका |
झिम्बाब्वे (यादी) | ३[note 44] | २ | ० | ५ | १ | आफ्रिका |
एकूण | ९३३ | २२७ | ३९ | ११९९ | ४८ | १६८ राष्ट्र |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.