Гафни

Гафни нь дэс дугаар 72, Hf тэмдэглэгээтэй химийн элемент юм. Тус химийн элементийг нээгдсэн хотынх нь нэрээр (Копенхагеныг латин хэлээр Hafnia гэдэг) нэрлэжээ. Гафни нь үелэх системийн 4-р хажуугийн бүлэгт (титаны бүлэг) багтаx гялтганасан мөнгөлөг саарал өнгөтэй, зэврэлтэнд тэсвэртэй шилжилтийн металл.

Шинж чанар
[Xe] 4f14 5d2 6s2 72Hf Үелэх систем
Ерөнхий
Нэр, тэмдэг, атомын дугаар	Гафни, Hf, 72
Цуваа	Шилжилтийн металл
Бүлэг, үе, блок	4, 6, d
Гадаад байдал	ган шиг саарал
CAS дугаар	7440-58-6
Дэлхийн гадаргад эзлэх хэмжээ	4,2 ppm[1]
Атомын шинж чанар [2]
Атом масс	178,49(2)[3] u
Атомын радиус (тооцоолсон)	155 (208) пм
Ковалент радиус	150 пм
Электрон бүтэц	[Xe] 4f14 5d2 6s2
1. Ионжилтын энерги	658,5 кЖ/моль
2. Ионжилтын энерги	1440 кЖ/моль
3. Ионжилтын энерги	2250 кЖ/моль
4. Ионжилтын энерги	3216 кЖ/моль
Физикийн шинж чанар [4]
Бодисын төлөв	хатуу
Талстын полиморфизм	хоёр(α-/β-Hf)
Талст бүтэц	гексагональ
Нягт	13,28 г/см3 (25 °C)[5]
Моосын хатуулаг	5,5
Соронзон чанар	Парасоронзон[6] (Χm = 7,0 · 10−5)[7]
Хайлах цэг	2506 K (2233 °C)
Буцлах цэг	4876 K[8] (4603 °C)
Молийн эзлэхүүн	13,44 · 10−6 м3/моль
Ууршилтын дулаан	648 кЖ/моль[8]
Хайлах дулаан	25,5 кЖ/моль
Уурын даралт	0,00013[9] Па 1970 K-д
Дууны хурд	3010 м/сек 293,15 K-д
Хувийн дулаан шингээлт	140 Ж/(кг · К)
Цахилгаан дамжуулалт	3,12 · 106 A/(В · м)
Дулаан дамжуулалт	23 Вт/(м · К)
Химийн шинж чанар [10]
Исэлдэлтийн төлөв байдал	4
Хэвийн потенциал	−1,505 В (HfO2 + 4 H+ + 4 e− → Hf + 2 H2O)
Цахилгаан сөрөг чанар	1,3 (Паулын скала)
Изотопууд
Изотоп ИХ t1/2 ЗТ ЗЭ (МэВ) ЗБ 174Hf 0,162 % 2 · 1015 a α 2,495 170Yb 175Hf {син.} 70 d ε 0,686 175Lu 176Hf 5,206 % тогтвортой 177Hf 18,606 % тогтвортой 178Hf 27,297 % тогтвортой 179Hf 13,629 % тогтвортой 180Hf 35,1 % тогтвортой 182Hf {син.} 9·106 a β− 0,373 182W
Өөр бусад изотопуудыг үзэх: Изотопуудын жагсаалт
ЦСР-шинж чанар
I квантын тоо γ рад·Тл−1·сек−1 Er (1H) fL B = 4,7 Тл МГц-ээр 177Hf 7/2 8,347 · 106 0,000632 6,24 179Hf −9/2 5,002 · 106 0,000216 3,74
Аюулгүй байдлын заавар
GHS-Аюулын тэмдэг: [9] Аюултай АТ-фразын жагсаалт H: 250 P: 210 [11]
ХИЗА	Швейцари: 0,1 мг/м3 (амьсгалаx бололцоотой тоосонцороор хэмжсэн)[12]
Боломжит ба хэрэглэх байдлыг харгалзан аль болох СИ-системийн нэгжүүдийг хэрэглэсэн болно. Хэрэв ямар нэгэн тайлбар байхгүй бол дээр өгөгдсөн утгууд хэвийн нөхцлийн утгууд болно.

Гафни үелэх системд түүний дээд талд байрлах Цирконитой маш ойролцоо химийн шинж чанартай. Биологийн функцийн хувьд тодорхой тогтоогдоогүй, ердийн тохиолдолд хүний бие организмд байдаггүй, хоргүй.^[13]

Түүх

Гафнийн талст

Гафни нь хамгийн сүүлд нээгдсэн үелэх системийн тогтвортой изотоп бүхий элементүүдийн нэг юм. Лютеци болон Танталын хооронд өөр нэг химийн элемент байх магадлалтай гэсэн анхны таамаглал нь 1912 оны Мозлигийн хуулиар тогтоогдсон байна. 1914 онд Хенри Мозли 72 атомын дугаартай байх ёстой үл мэдэгдэх химийн элементийг газрын ховор элементийн эрдэст (өнөөдөр лантаноидууд) олохоор хайгаад амжилтгүй болжээ.^[14]

Тархац

Катодын цацрагаар хайлуулсан гафни

Цахим холбоос

Wiktionary

Wiktionary: Гафни – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

 Commons: Гафни – Викимедиа дуу дүрсний сан

Эшлэл

1. Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente. S. Hirzel Verlag 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
2. Die Werte der atomaren und physikalischen Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Hafnium) entnommen.
3. CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013.
4. Die Werte der atomaren und physikalischen Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Hafnium) entnommen.
5. N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemie der Elemente. 1. Auflage. 1988, ISBN 3-527-26169-9, S. 1231.
6. C. J. Kriessman, T. R. McGuire: Magnetic Susceptibility of Hafnium and Manganese. In: Physical Review. 98, 4, 1955, S. 936–937, doi:10.1103/PhysRev.98.936.
7. Robert C. Weast (Hrsg.): CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990, ISBN 0-8493-0470-9, S. E-129 bis E-145. Werte dort sind auf g/mol bezogen und in cgs-Einheiten angegeben. Der hier angegebene Wert ist der daraus berechnete maßeinheitslose SI-Wert.
8. Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks. In: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, S. 328–337, doi:10.1021/je1011086.
9. Eintrag zu Hafnium, Pulver in der GESTIS-Stoffdatenbank des IFA, abgerufen am 30. April 2017 (JavaScript erforderlich).
10. Die Werte der atomaren und physikalischen Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Hafnium) entnommen.
11. Datenblatt Hafnium, powder, −325 mesh, 99.5% trace metals basis (purity excludes ~2% zirconium), contains 1:10 pentanol to water solution as stabilizer bei Sigma-Aldrich, abgerufen am 3. Mai 2017 (PDF).
12. Швейцарын гэнэтийн ослын даатгалын байгууллага (SUVA-Schweizerische Unfallversicherungsanstalt): 2015 оны ажлын байрны хязгаар утга – Ажлын байран дахь хийн бодисын зөвшөөрөгдсөн хамгийн их концентратын хэмжээс, abgerufen am 2. November 2015.
13. A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie. 102. Auflage. de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1.
14. William H. Brock: Viewegs Geschichte der Chemie. Vieweg, Braunschweig 1997, ISBN 3-540-67033-5.