Туркиски јазици

Туркиски јазици — група јазици, кои се зборуваат во Азија и Источна Европа од околу 157 милиони луѓе (2005). Постојат повеќе шеми на класифицирање во зависност од јазичаричките или географските признаци, а дури и според историски податоци за туркиските народи.

Туркиски јазици
Географска распространетост:	изворно од Западна Кина до Сибир и Источна Европа.
Класификација:	алтајски[1] (спорно) туркиски јазици
Гранки:	југозападни (огуски) северозападни (кипчачки) југоисточни (карлучки) севеоисточни (североисточни) огурски халачки
ISO 639-5:	trk

Особености

Јазици од оваа група се одликуваат по неколку особини, меѓу кои хармонија на самогласките, аглутинација со помош на наставки и други афикси и недостаток на именски класи и род. Кај сите туркиски јазици редот на реченицата е подмет-предмет-глагол. Овие одлики не се присутни кај индоевропските јазици, но истите можат да се најдат кај монголските јазици, тунгуските јазици, корејскиот јазик и во одреден степен со јапонскиот јазик. Со овие јазици се споделуваат сите одлики, освен хармонијата на самогласки, и истите особини можат да се пронајдат во алтајската група на јазици, но сепак ова јазично семејство е отфрлено од голем број јазичари.^[2]

Јазици

пратуркиски јазик	огуски јазици			печенешки (исчезнат)
		западни огуски		отомански турски (исчезнат) турски гагауски азербејџански балкански гагауски јужниот дијалект на кримскотатарски јазик
		источни огуски		туркменски хорасански туркиски хорезмскиот дијалект на узбечки јазик
		јужни огуски		афшарски кашкајски турски дијалекти во јужен Иран.
	кипчачки јазици			кипчачки (исчезнат)
		западни кипчачки		кумички карачајско-балкарски кримскотатарски урумски кримчачки караимски кумански (исчезнат)
		северни кипчачки		татарски башкирски
		јужни кипчачки		ногајски казашки сибирски каракалпачки киргиски северниот дијалект на кримскотатарски јазик кипчачките дијалекти на узбечки јазик
	карлучки јазици	западни		узбечки ујгурски таранчиски
		источни		западнојугурски саларски аиниски лопски или-туркиски старотуркиски (исчезнат) чагатајски (исчезнат)
	североисточни	северносибирски		сахаски долгански
		јужносибирски	сајанско-туркиски	тувански тофански
			енисејско-туркиски	хакаски фују гиргиски шорски
			чулимски туркиски	чулимски
			алтајско-туркиски	алтајски
	огурски јазици			чувашки хазарски (исчезнат) прабугарски (исчезнат) хунски (исчезнат)
	аргуаски јазик			халачки

Споредба на зборови

Следнава листа е споредба на одредени зборови и броеви помеѓу некои претставници од оваа група на јазици:

	значење	Старотуркиски јазик	Турски јазик	Азербејџански јазик	Туркменски јазик	Татарски јазик	Казашки јазик	Киргиски јазик	Узбечки јазик	Ујгурски јазик	Сахаски јазик	Чувашки јазик
личности	татко/ дедо	Ata	Ata	Ata	Ata	Ata	Ata	Ata	Ota	Ata		Atte
	мајка	Ana	Anne, Ana	Ana	Ene	Ana	Ana	Ene	Ona	Ana		Anne
	син	O'gul	Oğul	Oğul	Oğul	Ul, uğıl	Ul	Uul	O'gil	Oghul	Uol	Yvăl, Ul
	човек	Er(kek)	Erkek	Kişi	Erkek	İr	Er(kek)	Erkek	Erkak	Er	Er	Ar
	девојче	Kyz	Kız	Qız	Gyz	Qız	Qız	Kız	Qiz	Qiz	Ky:s	Hĕr
	личност	Kişi	Kişi		Kişi	Keşe	Kisi	Kishi	Kishi	Kishi	Kihi
	невеста	Kelin	Gelin	Gəlin	Geli:n	Kilen	Kelin	Kelin	Kelin	Kelin	Kylyn	Kin
	свекрва		Kaynana	Qaynana	Gayın ene	Qayın ana	Qayın ene	Kaynene	Qayın ona	Qeyinana		Hun'ama
Делови од тело	срце	Yürek	Yürek	Ürək	Ýürek	Yöräk	Jürek	Jürök	Yurak	Yürek	Süreq	Čĕre
	крв	Qan	Kan	Qan	Ga:n	Qan	Qan	Kan	Qon	Qan	Qa:n	Jun
	глава	Baš	Baş	Baş	Baş	Baş	Bas	Bash	Bosh	Baş	Bas	Puś
	коса	Qıl	Kıl	Qıl	Qyl	Qıl	Qıl	Kıl	Tuk	Qil	Kıl
	око	Köz	Göz	Göz	Göz	Küz	Köz	Köz	Ko'z	Köz	Kos	Kuś
	веѓа	Kirpik	Kirpik	Kiprik	Kirpik	Kerfek	Kirpik	Kirpik	Kiprik	Kirpik	Kirbi:	Hărpăk
	уво	Qulqaq	Kulak	Qulaq	Gulak	Qolaq	Qulaq	Kulak	Quloq	Qulaq	Gulka:k	Hălha
	нос	Burun	Burun	Burun	Burun	Borın	Murın	Murun	Burun	Burun	Murun
	рака	Qol	Kol	Qol	Gol	Qul	Qol	Kol	Qo'l		Qol	Hul, Hol
	дланка	El(ig)	El	Əl	El		Alaqan	Alakan			Ili:	Ală
	прст	Barmak	Parmak	Barmaq	Barmak	Barmaq	Barmaq	Barmak	Barmoq	Barmaq		Pürne, Porn'a
	нокт	Tyrnaq	Tırnak	Dırnaq	Dyrnaq	Tırnaq	Tırnaq	Tyrmak	Tirnoq	Tirnaq	Tynyraq	Čĕrne
	колено	Tiz	Diz	Diz	Dy:z	Tez	Tize	Tize	Tizza	Tiz	Tüsäχ	Čĕrpuśśi
	потколеница	Baltyr	Baldır	Baldır	Baldyr	Baltır	Baldır	Baltyr	Boldyr	Baldir	Ballyr
	стапало	Adaq	Ayak	Ayaq	Aýaq	Ayaq	Ayaq	Ayak	Oyoq	Ayaq	Ataq	Ura
	стомак	Qaryn	Karın	Qarın	Garyn	Qarın	Qarın	Karyn	Qorin	Qerin	Qaryn	Hyrăm
животни	коњ	At	At	At	At	At	At	At	Ot	At	At	Ut
	говедо	Siyir	Sığır		Sygyr	Sıyır	Sïır	Sıyır	Sigir	Siyir
	куче	Yt	İt	İt	It	Et	Ït	It	It	It	Yt	Jytă
	риба	Balyq	Balık	Balıq	Balyk	Balıq	Balıq	Balık	Baliq	Beliq	Balyk	Pulă
	вошка	Bit	Bit	Bit	Bit	Bet	Bït	Bit	Bit	Pit	Byt	Pyjtă, Put'ă
Други именки	куќа	Ev	Ev	Ev	Öý	Öy	Üy	Üy	Uy	Öy		Av*
	шатор	Otag	Otağ		Otaq		Otaw			Otaq	Otu:
	пат	Yol	Yol	Yol	Yo:l	Yul	Jol	Jol	Yo'l	Yol	Suol	Śul
	мост	Köprüq	Köprü	Körpü	Köpri	Küper	Köpir	Köpürö	Ko'prik	Kövrük	Kürpe	Kĕper
	стрела	Oq	Ok	Ox	Ok	Uq	Oq	Ok	O'q	Oq	Oχ	Uhă
	оган	Ot	Od	Od	Ot	Ut	Ot	Ot	O't	Ot	Uot	Vut, Vot
	пепел	Kül	Kül	Kül	Kül	Köl	Kül	Kül	Kul	Kül	Kül	Kĕl
	вода	Suv	Su	Su	Suw	Su	Sw	Suu	Suv	Su	Ui	Šyv, Šu
	брод, чамец	Kemi	Gemi	Gəmi	Gämi	Köymä	Keme	Keme	Kema	Keme		Kimĕ
	езеро	Köl	Göl	Göl	Köl	Kül	Köl	Köl	Ko'l	Köl	Küöl	Külĕ
	Сонце/ ден	Küneš	Gün(eş)	Gün(əş)	Gün	Kön	Kün	Kün	Kun	Kün	Kün	Kun
	облак	Bulut	Bulut	Bulud	Bulut	Bolıt	Bult	Bulut	Bulut	Bulut	Bylyt	Pĕlĕt
	Ѕвезда	Yulduz	Yıldız	Ulduz	Ýyldyz	Yoldız	Juldız	Jıldız	Yulduz	Yultuz	Sulus	Śăltăr
	Земја	Topraq	Toprak	Torpaq	Toprak	Tufraq	Topıraq	Topurak	Tuproq	Tupraq	Toburaχ	Tăpra
	врв	Töpü	Tepe	Təpə	Depe	Tübä	Töbe	Töbö	Tepa	Töpe	Töbö	Tüpĕ
	дрво	Yağac	Ağaç	Ağac	Agaç	Ağaç	Ağaş	Jygach				Jyvăś
	Господ	Tenri	Tanrı	Tanrı	Taňry	Täñre	Täñiri	Teñir	Tangri	Tengri	Tanara	Tură, Toră
	небо	Kök	Gök	Göy	Gök	Kük	Kök	Kök	Ko'k	Kök	Küöq	Kăvak, Koak
Придавки	долго	Uzun	Uzun	Uzun	Uzyn	Ozın	Uzın	Uzun	Uzun	Uzun	Uhun	Vărăm
	Ново	Yany	Yeni	Yeni	Yany	Yaña	Jaña	Jañı	Yangi	Yengi	Sana	Śĕnĕ
	Дебело	Semiz			Semiz	Simez	Semiz	Semiz	Semiz	Semiz	Emis	Samăr
	Полно	Tolu	Dolu	Dolu	Do:ly	Tulı	Tolı	Tolo	To'la	Toluq	Toloru	Tulli
	Бело	Aq	Ak	Ağ	Ak	Aq	Aq	Ak	Oq	Aq
	Црно	Qara	Kara	Qara	Gara	Qara	Qara	Kara	Qora	Qara	Xara	Hura
	Црвено	Qyzyl	Kızıl	Qızıl	Gyzyl	Qızıl	Qızıl	Kızıl	Qizil	Qizil	Kyhyl	Hĕrlĕ
Броеви	1	Bir	Bir	Bir	Bir	Ber	Bir	Bir	Bir	Bir	Bi:r	Pĕrre
	2	Eki	İki	İki	Iki	İke	Eki	Eki	Ikki	Ikki	Ikki	Ikkĕ
	4	Tört	Dört	Dörd	Dö:rt	Dürt	Tört	Tört	To'rt	Töt	Tüört	Tăvattă
	7	Yeti	Yedi	Yeddi	Yedi	Cide	Jeti	Jeti	Yetti	Yättä	Sette	Śiččĕ
	10	On	On	On	O:n	Un	On	On	O'n	On	Uon	Vunnă, Vonnă
	100	Yüz	Yüz	Yüz	Yü:z	Yöz	Jüz	Jüz	Yuz	Yüz	Sü:s	Śĕr
		Старотурски јазик	Турски јазик	Азербејџански јазик	Туркменски јазик	Татарски јазик	Казашки јазик	Киргиски јазик	Узбечки јазик	Ујгурски јазик	Сахаски јазик	Чувашки јазик

Наводи

1. Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005). „Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Language Family Trees - Altaic“. Посетено на 2007-03-18.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) CS1-одржување: излишен текст: список на автори (link)
2. Lyle Campbell & Mauricio J. Mixco. 2007. A Glossary of Historical Linguistics. Salt Lake City: University of Utah Press. Pp. 7-8.
   Anatole V. Lyovin. 1997. An Introduction to the Languages of the World. Oxford University Press. Pp. 113-114.

Надворешни врски

• Јазично стебло на туркиските јазици
• Турски јазици: ресурси
• Карта на туркиските јазици
• Класификација на туркиските јазици Архивирано на 8 април 2011 г.
• Ујгурско-англиски речник
• Споредба на туркиските јазици со алатки и речник Архивирано на 17 мај 2008 г.
• Туркиските јазици со илустрации Архивирано на 12 ноември 2020 г.