![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Hoover_Dam-USA.jpg/640px-Hoover_Dam-USA.jpg&w=640&q=50)
Брана (градба)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Брана — градба подигната преку корито на природен или вештачки водотек со цел да се подигне првобитното ниво на водата спротиводно од браната. Подигањето се врши за да се добие пад за искористување на водната снага, да се зголеми длабочината на водата во водотекот заради олеснување на пловноста или за собирање на поголеми количини вода, потребни за регулација и истекување на водните количини во водотекот низводно од браната, за производство на електрична енергија или за наводнување на поголеми подрачја. Кај планинскит потоци и буици, браните служат за зацврстување и осигурување на поточното корито.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Hoover_Dam-USA.jpg/640px-Hoover_Dam-USA.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg/640px-Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg)
Основни делови на браната се: тело, прелив, испусти и слапови. Телото на браната го презема притисокот на водата и другите сили кои делуваат на браната и ги пренесува преку темелната површина на дното и страните на речната долина или корито. Горниот дел на телото се завршува со круна на браната, а тоа е највисоката површина на браната, која обично се користи за пат за одржување или пешачка патека. Долните и страничните делови на телото се прицврстени во дното и страните на речната долина или корито, а завршуваат со темелната површина што е најниска точка на браната. Преливите се сместени на највисоката точка на вештачкото езеро и служат за одвод (евакуација) на поплавните води од езерото во речното корито. Така круната на браната се штити од прелевање. Водата преку преливот може да се прелива слободно или прелевањето е контролирано со капии. Преливите со отворено одводно корито се сместуваат на телото на браната или на страната на вештачкото езеро, а преливите со вертикално преливно окно и водорамен одводен тунел се сместуваат во вештачкото езеро. Испустите служат за празнење на вештачкото езеро, за искористување на водите од езерото, а низ нив може се плакни наталожениот нанос. За контрола на испуштањето на водата низ испустите служат капии. Испустите поминуваат низ телото на браната или страничниот дел на преградното место на браната. Слаповите служат за распрснување на водениот млаз кој преминува преку преливот или низ испустот со што го спречува разорувањето на речното корито и поткопување на темелите на браната. Тоа се базени со кои одводните корита на преливите и испустите се споени со природното корито на реката. По потреба со браните се градат и корита за пропуштање дрва, рибји патеки, преводници и други градби, чија цел е да ги овозможат оние корисни дејности на реката што браната со пресекување на водениот тек ги оневозможила. За преземање на можни мерки за спречување на оштетување или рушење на браната, состојбата на браната постојано се следи, се посматраат сите настани во врска со браната и нејзината околина (поместувања и напрегања) на браната и на тлото на нејзиниот темел, метеоролошки и хидролошки прилики, сеизмолошки делувања, мерење на деформациите.
Спрема големината и сложеноста на градењето, браните се делат на големи и останати. Големи брани се оние кои се повисоки од 15 метри (мерено од најниската точка на темелната површина до круната на браната) и брани со висина меѓу 10 и 15 метри, кои задоволуваат барем еден од следниве услови: круна подолга од 500 метри, зафатнина на вештачкото езеро добиено со градење на брана поголема под милион м3, најголема поплавна вода која се пропушта преку преливот на браната поголема од 2 000 м3/s, особено сложени услови на темелење на браната, брана со нетипично решение. Спрема начинот на градење и материјалот, браните се делат на насипани, бетонски и ѕидани со камен, кои денес се многу ретки.[1]