Шпански јазик (español) или познат како кастиљски јазик (lengua castellana) — романски јазик од групата на ибероромански јазици. Јазикот се развил од неколку јазици и дијалекти кои се зборувале во централниот дел на Пиринејскиот Полуостров во IX век[2]. Јазикот постепено се зголемувал и се приширувал со експанзијата на Кралството Кастиља.
| шпански јазик кастиљски јазик | |
|---|---|
| español, castellano | |
| Изговор | шпански изговор: [espaˈɲol], шпански изговор: [kasteˈʎano] |
| Застапен во | Јужна Европа, Латинска Америка |
| Говорници | Мајчин јазик: 329[1] милиони до 400 милиони. 500 милиони како прв или втор јазик. |
| Јазично семејство | индоевропско
|
| Писмо | шпанска азбука |
| Статус | |
| Службен во | 21 земја
Меѓународни организации:
|
| Регулативен орган | Здружение на академии за шпанскиот јазик |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-1 | es |
| ISO 639-2 | spa |
| ISO 639-3 | spa |
| Linguasphere | 51-AAA-b |
 | |
| шпански јазик |
|---|
|
Дон Кихот, драгоцено дело во шпанската книжевност. |
| азбука · фонологија · историја · правопис дијалекти |
| Граматика |
| показни зборови · именки · заменки придавки · предлози · прилози глаголи (сврзници · неправилни глаголи) |
.jpg)
Соврмениот кастиљски јазик се развил со прераспоредување на согласките, процес кој започнал во XV век. Јазикот постепено почнал да создава нови зборови, како од домашно, така и од странско потекло. Јазикот станал значаен со шпанската колонизација на Америка, Африка и делови од Азија - колонизација која била предводена од Шпанската империја во периодот од 15 до XIX век. Во тој период јазикот станал најзначаен јазик за владата и трговијата.[3]
Географска распространетост
Кастиљскиот е признат како службен во над 20 држави и поголем број меѓународни организации. Во следната табела е наведено присуството на шпанскиот по држави.
| држава | население[4] | шпанскиот како мајчин јазик[5] | шпанскиот како втор јазик во држави каде шпанскиот е службен[6], или како странски јазик во држави каде не е службен[7] | Процент на шпански говорници од населението[8] | Вкупно шпански говорници |
|---|---|---|---|---|---|
 Мексико |
112.336.538 [9] | 104.135.971 [10] | 6.515.519 | 98,5% [8] | 110.651.490 |
 САД |
307.006.550 [11] | 35.468.501 [12] | 14.531.499 | 16.3% | 50.000.000[13][14] |
 Шпанија |
47.150.819 [15] | 41.964.229 [16] | 4.620.780 | 98,8% [8] | 46.585.009 |
 Колумбија |
46.240.000 [17] | 45.740.000 [18] | 130.080 | 99,2% [8] | 45.870.080 |
 Аргентина |
40.900.496 [19] | 36.333.605 [20] | 4.321.488 | 99,4% [8] | 40.655.093 |
 Венецуела |
29.434.660 [21] | 28.357.707 [22] | 725.281 | 98,8% [8] | 29.081.444 |
 Перу |
29.797.694 [23] | 25.059.861 [24] | 744.942 | 86,6% [8] | 25.804.803 |
 Чиле |
17.291.300 [25] | 17.041.797 [26] | 85.914 | 99,3% [8] | 17.127.711 |
 Еквадор |
14.306.000 [27] | 11.907.200 [28] | 2.126.986 | 98,1% [8] | 14.034.186 |
 Гватемала |
14.361.666 [29] | 8.617.000 [30] | 3.116.482 | 86,4% [8] | 12.408.479 |
 Куба |
11.235.863 [31] | 11.235.863 [32] | 99,4% [8] | 11.168.448 | |
 Доминиканска Република |
10.225.000 [31] | 10.006.500 [33] | 177.600 | 99,6% [8] | 10.184.100 |
 Боливија |
10.426.154 [34] | 6.047.169 [35] | 3.117.420 | 87,9% [8] | 9.164.589 |
 Хондурас |
8.215.313 [36] | 8.007.563 [37] | 125.597 | 99,0% [8] | 8.133.160 |
 Ел Салвадор |
6.183.002 [38] | 6.168.902 [39] | 99,7% [8] | 6.164.453 | |
 Франција |
65.821.885 [40] | 440.106 [41] | 5.721.380 | 9,4% | 6.161.486 [6] |
 Никарагва |
5.822.000 [31] | 5.331.876 [42] | 315.464 | 97,0% [8] | 5.647.340 |
 Мароко |
31.759.997[43] | 20.000 [44] | 5.480.000 | 17,32% | 5.500.000 [45][46] |
 Бразил |
190.732.694 [47] | 460.018 [48] | 5.000.000[49] | 2,86% | 5.460.018 |
 Костарика |
4.615.646 [50] | 4.530.228 [51] | 48.493 | 99,2% [8] | 4.578.721 |
 Парагвај |
6.460.000 | 3.682.200 [52] | 446.145 | 69,5% [8] | 4.489.700 |
 Порторико |
3.998.000 [31] | 3.802.098 [53] | 147.926 | 98,8% [8] | 3.950.024 |
 Обединето Кралство |
62.041.708 [54] | 184.867 [55] | 3.737.633 | 6,4% | 3.922.500 [6] |
 Уругвај |
3.372.000 [31] | 3.221.800 [56] | 113.108 | 98,9% [8] | 3.334.908 |
 Панама |
3.508.000 [31] | 3.006.957 [57] | 258.991 | 93,1% [8] | 3.265.948 |
 Филипини |
94.013.200 [58] | 2.930 [59] | 3.013.843 | 3,2% | 3.016.773 [60] |
 Германија |
81.802.000 [61] | 178.976 [62] | 2.527.996 | 3,3% | 2.706.972 [6] |
 Италија |
60.605.053 [63] | 422.249 [64] | 1.968.320 | 3,5% | 1.635.976 [6] |
 Екваторска Гвинеја |
1.170.308 [65] | 1.683 [66] | 1.057.446 | 90,5% [8][67] | 1.059.129 |
 Канада |
33.212.696 | 909.000 [68] | 92.853 [7] | 3% | 1.001.853 |
 Португалија |
10.636.888 [69] | 9.570 [70] | 727.282 | 6,9% | 737.026 [6] |
 Холандија |
16.665.900 [71] | 59.578 [72] | 622.516 | 4,1% | 682.094 [6] |
 Белгија |
10.918.405 [73] | 85.990 [74] | 515.939 | 5,5% | 601.929 [6] |
 Романија |
22.246.862 | 544.531 | 2,4% | 544.531 [6] | |
 Шведска |
9.045.389 | 101.472 [75] | 442.601 | 6% | 544.073 [6] |
 Австралија |
21.007.310 | 106.517 [76] | 374.571 [77] | 2,3% | 481.088 [7] |
 Полска |
38.500.696 | 316.104 | 0,8% | 316.104 [6] | |
 Австрија |
8.205.533 | 267.177 | 3,3% | 267.177 [6] | |
 Брег на Слоновата Коска |
20.179.602 | 235.806 [7] | 1,2% | 235.806 | |
 Алжир |
33.769.669 | 223.000 [78] | 0,7% | 223.379 | |
 Данска |
5.484.723 | 219.003 | 4% | 219.003 [6] | |
 Израел |
7.112.359 | 130.000 [79] | 45.231 | 2,5% | 175.231 [80] |
 Јапонија |
127.288.419 | 78.952 [81] | 60.000 [7] | 0,1% | 138.952 |
 Швајцарија |
7.581.520 | 123.000 [82] | 14.420 | 1,7% [83] | 137.420 |
 Бугарија |
7.262.675 | 133.910 | 1,8% | 133.910 [6] | |
 Белиз |
301.270 | 106.795 [84] | 21.848 | 42,7% | 128.643 [84] |
 Холандски Антили |
223.652 | 10.699 | 114.835 | 56,1% | 125.534 |
 Ирска |
4.156.119 | 123.591 | 3% | 123.591 [6] | |
 Сенегал |
12.853.259 | 101.455 [7] | 0,8% | 101.455 | |
 Грција |
10.722.816 | 86.742 | 0,8% | 86.742 [6] | |
 Финска |
5.244.749 | 85.586 | 1,6% | 85.586 [6] | |
 Унгарија |
9.930.915 | 85.034 | 0,9% | 85.034 [6] | |
 Аруба |
100.018 | 6.800 | 68.602 | 75,3% | 75.402 |
 Хрватска |
4.491.543 | 73.656 | 1,6% | 73.656 [6] | |
 Андора |
84.484 | 29.907 [85] | 25.356 | 68,7% [86] | 58.040 |
 Словачка |
5.455.407 | 43.164 | 0,8% | 43.164 [6] | |
 Норвешка |
4.644.457 | 12.573 | 23.677 | 0,8% | 36.250 [6] |
 Русија |
140.702.094 | 3.320 | 20.000 [87] | 0,01% | 23.320 |
 Нов Зеланд |
4.173.460 | 21.645 [88] | 0,5% | 21.645 | |
 Гуам |
154.805 | 19.092 | 12,3% | 19.092 [89] | |
 Американски Девствени Острови |
108.612 | 16.788 | 15,5% | 16.788 | |
 Кина |
1.345.751.000 | 2.292[90] | 12.835 [7] | 0,001124% | 15.127 |
 Литванија |
3.565.205 | 13.943 | 0,4% | 13.943 [6] | |
 Гибралтар |
27.967 | 13.857 | 49,5% | 13.857 | |
 Кипар |
792.604 | 1,4% | 11.044 [6] | ||
 Турција |
71.892.807 | 380 | 8.000 [91] | 0,01% | 8.380 |
 Јамајка |
2.804.322 | 8.000 | 0,3% | 8.000 | |
 Луксембург |
486.006 | 3.000 | 4.344 | 1,5% | 7.344 [6] |
 Малта |
403.532 | 6.458 | 1,6% | 6.458 [6] | |
 Тринидад и Тобаго |
1.047.366 | 4.100 | 0,4% | 4.100 | |
 Западна Сахара |
513.000 [4] | н/п[92] | н/п | н/п | н/п |
| останати имигранти во ЕУ | 906.816 [93] | ||||
| останати шпански ученици | 4.862.033 [94] | ||||
| Вкупно говорници како мајчин јазик + говорници како втор јазик во држави каде е службен: | 6.974.970.386 (вкупно светско население)[95] | 424.188.295 [96] | 29.242.608 | 6,5% | 453.430.903 [97] |
| Вкупно шпански говорници како втор јазик: | 78.109.665 | 7,23% | 504.264.431 [98][99] |
Граматика
Шпански јазик | |
| Писмо | латиница |
| Пример | Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
| Текст | Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y, dotados como están de razón y conciencia, deben comportarse fraternalmente los unos con los otros. |
| Македонски | Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност. |
| Портал: Јазици | |
Глаголи
Глаголите во шпанскиот јазик се потешко подрачје за странците. Има три главни конјугации, а преку 50 конјугирани форми по глагол. Меѓутоа, трите конјугации се слични, и има релативно малку неправилни глаголи.
Правилни -ar глаголи (amar, љуби)
| Безлични (Formas no personales) | (м. едн.,ж. едн., м. мн., ж мн.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив (Infinitivo) | amar | |||||
| Герунд (Gerundio) | amando | |||||
| Минат партицип (Participio) | amado (amado, amada, amados, amadas) | |||||
| Индикатив (Indicativo) | yo | tú | él, ella, usted | nosotros | vosotros | ellos, ellas, ustedes |
| Сегашно (Presente) | amo | amas | ama | amamos | amáis | aman |
| Свршено (Pretérito imperfecto или copretérito) | amaba | amabas | amaba | amábamos | amabais | amaban |
| Минато прераскажано (Pretérito perfecto simple или Pretérito) | amé | amaste | amó | amamos | amasteis | amaron |
| Идно (Futuro simple o Futuro) | amaré | amarás | amará | amaremos | amaréis | amarán |
| Услов (Condicional simple или Pospretérito) | yo | tú | él, ella, usted | nosotros | vosotros | ellos, ellas, ustedes |
| amaría | amarías | amaría | amaríamos | amaríais | amarían | |
| Субјунтив (Subjuntivo) | yo | tú | él, ella, usted | nosotros | vosotros | ellos, ella, ustedes |
| Сегашно (Presente) | ame | ames | ame | amemos | améis | amen |
| Несвршено 1 (Pretérito imperfecto или Pretérito) | amara | amaras | amara | amáramos | amarais | amaran |
| Минато прераскажано | amase | amases | amase | amásemos | amaseis | amasen |
| Идно (Futuro simple или Futuro) | amare | amares | amare | amáremos | amareis | amaren |
| Заповедно (Imperativo) | tú | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | ama | ame | amemos | amad | amen | |
| одречно | no ames | no ame | no amemos | no améis | no amen | |
Правилни -er глаголи (temer, се плаши)
| Безлични | (м. едн.,ж. едн., м. мн., ж мн.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | temer | |||||
| Герунд | temiendo | |||||
| Минат партицип | temido (temido, temida, temidos, temidas) | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | temo | temes / temés | teme | tememos | teméis / temen | temen |
| Имерфект | temía | temías | temía | temíamos | temíais /temían | temían |
| Претерит | temí | temiste | temió | temimos | temisteis / temieron | temieron |
| Идно | temeré | temerás | temerá | temeremos | temeréis / temerán | temerán |
| Услов | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| temería | temerías | temería | temeríamos | temeríais / temerían | temerían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | tema | temas | tema | temamos | temáis / teman | teman |
| Имперфект 1 | temiera | temieras | temiera | temiéramos | temierais / temieran | temieran |
| Имперфект 2 | temiese | temieses | temiese | temiésemos | temieseis / temiesen | temiesen |
| Идно | temiere | temieres | temiere | temiéremos | temiereis | temieren |
| Заповеден | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | teme / temé | tema | temamos | temed | teman | |
| одречно | no temas | no tema | no temamos | no temáis | no teman | |
Правилни -ir глаголи (partir, разделува/тргнува)
| Безлични | (м. едн.,ж. едн., м. мн., ж мн.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | partir | |||||
| Герунд | partiendo | |||||
| Минат партицип | partido (partido, partida, partidos, partidas) | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | parto | partes / partís | parte | partimos | partís | parten |
| Имперфект | partía | partías | partía | partíamos | partíais | partían |
| Претерит | partí | partiste | partió | partimos | partisteis | partieron |
| Идно | partiré | partirás | partirá | partiremos | partiréis | partirán |
| Услов | yo / vos | tú | él | nosotros | vosotros | ellos |
| partiría | partirías | partiría | partiríamos | partiríais | partirían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | parta | partas | parta | partamos | partáis | partan |
| Имперфект 1 | partiera | partieras | partiera | partiéramos | partierais | partieran |
| Имперфект 2 | partiese | partieses | partiese | partiésemos | partieseis | partiesen |
| Идно | partiere | partieres | partiere | partiéremos | partiereis | partieren |
| Заповеден | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | parte / partí | parta | partamos | partid | partan | |
| одречно | no partas | no parta | no partamos | no partáis | no partan | |
ser, сум
| Безлични | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | ser | |||||
| Герунд | siendo | |||||
| Минат партицип | sido | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | soy | eres / sos | es | somos | sois / son | son |
| Имперфект | era | eras | era | éramos | erais / eran | eran |
| Претерит | fui | fuiste | fue | fuimos | fuisteis / fueron | fueron |
| Идно | seré | serás | será | seremos | seréis / serán | serán |
| Услов | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| sería | serías | sería | seríamos | seríais / serían | serían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros / ustedes | ellos |
| Сегашно | sea | seas | sea | seamos | seáis / sean | sean |
| Имперфект 1 | fuera | fueras | fuera | fuéramos | fuerais / fueran | fueran |
| Имперфект 2 | fuese | fueses | fuese | fuésemos | fueseis / fuesen | fuesen |
| Идно | fuere | fueres | fuere | fuéremos | fuereis | fueren |
| Заповеден | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | sé | sea | seamos | sed | sean | |
| одречно | no seas | no sea | no seamos | no seáis | no sean | |
estar, сум
| Безлични | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | estar | |||||
| Герунд | estando | |||||
| Минат партицип | estado | |||||
| Индикатив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | estoy | estás | está | estamos | estáis | están |
| Имперфект | estaba | estabas | estaba | estábamos | estabais | estaban |
| Претерит | estuve | estuviste | estuvo | estuvimos | estuvisteis | estuvieron |
| Идно | estaré | estarás | estará | estaremos | estaréis | estarán |
| Услов | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| estaría | estarías | estaría | estaríamos | estaríais | estarían | |
| Субхунтив | yo | tú / vos | él | nosotros | vosotros | ellos |
| Сегашно | esté | estés | esté | estemos | estéis | estén |
| Имперфект 1 | estuviera | estuvieras | estuviera | estuviéramos | estuvierais | estuvieran |
| Имперфект 2 | estuviese | estuvieses | estuviese | estuviésemos | estuvieseis | estuviesen |
| Идно | estuviere | estuvieres | estuviere | estuviéremos | estuviereis | estuvieren |
| Заповеден† | tú / vos | usted | nosotros | vosotros | ustedes | |
| потврдно | está ИЛИ estate | esté ИЛИ estese | estemos ИЛИ estemonos | estad ИЛИ estaos | estén ИЛИ estense | |
| одречно | no estés | no esté | no estemos | no estéis | no estén | |
Споредба на зборови
Шпанскиот и италијанскиот споделуваат сличен фонолошки систем. Денес се проценува дека сличноста на зборовите меѓу италијанскиот и шпанскиот е 82%.[100] Истата сличност со португалскиот е проценета на 89%. Сличноста меѓу шпанскиот од една страна и францускиот и романскиот од друга страна е помала, па така лексичката сличност се проценува на 75% и 71%[100].
| латински | шпански | галисиски | португалски | астуро-леонски | аргонски | каталонски | италијански | француски | романски | македонски |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nos | nosotros | nós(outros) | nós | nós, nosotros | nusatros | nosaltres (архаично nós) |
noi (altri) | nous (autres) | noi | ние |
| frater germanum (буквално „вистински брат“) | hermano | irmán | irmão | hermanu | chirmán | germà (архаично frare) |
fratello | frère | frate | брат |
| dies Martis (класичен латински)
feria tertia |
martes | martes | terça-feira | martes | martes | dimarts | martedì | mardi | marţi | вторник |
| cantiō (nem, acc.), canticum | canción | canción/cançom | canção | canción (на астурски canciu) | canta | cançó | canzone | chanson | cântec | песна |
| magis или plus | más (архаично plus) |
máis | mais (архаично chus/plus) |
más | más,"més" | més (архаично pus) |
più | plus | mai/plus | повеќе |
| manum sinistram (acc.) | mano izquierda (исто така mano siniestra) |
man esquerda | mão esquerda (архаично sẽestra) |
mano esquierda (на астурски manzorga) | man cucha | mà esquerra | mano sinistra | main gauche | mâna stângă | лева рака |
| nihil или nullam rem natam (acc.) | nada | nada/ren | nada (neca and nula rés во некои изрази; архаично rem) |
nada (un res е исто со nada) | cosa | res | niente/nulla | rien/nul | nimic/nul | ништо |
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
