Ибероромански јазици

Ибероромански јазици или ибериски јазици^[1] — група романски јазици со потекло од Пиринејскиот Полуостров или Иберија (денешна Шпанија, Португалија, Гибралтар и Андора) и јужна Франција.

Ибероромански јазици
Географска распространетост:	изворно на Пиинејскиот Полуостров и јужна Франција; денес ширум светот
Класификација:	индоевропски италско романско западнороманско ибероромански јазици
Гранки:	окситанско-романска (источноибериска) западноибериска Pyrenean–мозарапска

Најзастапени ибероромански јазици се шпанскиот, португалскиот, каталонскиот и галисискиот^[2] — секој од нив со своите дијалекти и месни говори. Според заеморазбирливоста, Далби вбројува седум јазици: португалски, шпански, астурлеонски, арагонски, каталонски, провансалски и гаскоњски.^[3]

Потекло и развој

Јазична карта на југозападна Европа

Како и останатите романски јазици,^[4] иберороманските јазици водат потекло од народниот (вулгарен) латински. Ова е нестандардниот (за разлика од класичниот латински) облик на латинскиот јазик кој го говереле војниците и трговците низ Римското Царство. Со ширењето на царството, овој станал матичен јазик на народите од покорените територии. Латинскиот и неговите потомци се говорат на Пиринејскиот Полуостров уште од времето на Пунските војни, кога Римјаните ја зазеле оваа територија^[5].

Современите ибероромански јазици се создадени со следниов развој:

• латинизација на населението на Иберија.^[6]
• јавување на повеќе видоизменети облици на латинскиот во Иберија, со мали разлики според местото.^[7]
• VIII - X век: прераснување на латинските варијанти во старошпански, галисиско-португалски, астурлеонски и наварско-арагонски (западноибериски јазици), како и првобитниот каталонски јазик. Генетската класификација на првобитниот каталонски и окситански не е со утврдена со сигурност. Некои стручњаци сметаат дека предокот е ибероромански (затоа источноибериски), додека пак други сметаат дека е галороманскиот.^[8][9][10]
• XV - XX век: понатамошен развој до денешните кастиљски, португалски, галисиски, каталонски, астурски, леонски, мирандски итн.

Лоза

Застапеност на иберороманските јазици во светот

Иберороманските јазици на Пиринејскиот Полуостров

  португалски

  галисиски

  фала

  астурлеонски

  естремадурски

  кастиљски

  арагонски

  каталонски

  окситански

Иберороманските јазици се договорна група. Многу стручњаци го користат поимот во чисто географска смисла, без да мора да значи дека сите припаѓаат во едно филогенетско колено (т.е. не мора да се од ист предок). Некои автори претпоставуваат источноибериските (окситанско-романски) се посродни на јазиците во северна Италија (или франкопровансалскиот, оилските јазици и ретороманските). Ова е најприфатеното географско групирање на иберороманските јазици:

• источноибериски
• западноибериски

† означува изумрен јазик

• Ибероромански јазици се следниве:
  • источноибериски (некои ги сметаат за галоромански јазици)
    • каталонски
    • јудеокаталонски†
    • окситански
  • западноибериски
    • астурлеонски
      • астурски
      • кантабриски
      • естремадурски
      • леонски
      • мирандски
    • кастиљски
      • шпански
      • јудеошпански (ладино)
    • галисиско-португалски
      • фала
      • галисиски
      • јудеопортугалски†
      • португалски
    • наварско-арагонски†
      • арагонски
      • јудеоарагонски†
  • мозарапски†

Наводи

1. David A. Pharies (2007). A Brief History of the Spanish Јазик. University of Chicago Press. стр. 13. ISBN 978-0-226-66683-9.
2. „Ethnologue: Statistical Summaries“. Архивирано од изворникот на 2011-08-07. Посетено на 2016-02-21.
3. David Dalby, 1999/2000, The Linguasphere register of the world's languages and speech communities. Observatoire Linguistique, Linguasphere Press. Volume 2. Oxford. Архивирано на 7 февруари 2020 г.
4. Sarah Thomason (2001). Language Contact. Georgetown University Press. стр. 263. ISBN 978-0-87840-854-2.
5. Keith Brown, Sarah Ogilvie (2008). Concise Encyclopedia of Languages of the World. Elsevier Science. стр. 1020. ISBN 978-0-08-087774-7.
6. Ralph Penny (2002). A History of the Spanish language. Cambridge University Press. стр. 8. ISBN 978-0-521-01184-6.
7. Penny, p. 16
8. M. Teresa Turell (2001). Multilingualism In Spain: Sociolinguistic and Psycholinguistic Aspects of Linguistic Minority Groups. Multilingual Matters. стр. 591. ISBN 978-1-85359-491-5.
9. Fernando Cabo Aseguinolaza, Anxo Abuín Gonzalez, César Domínguez (2010). A Comparative History of Literatures in the Iberian Peninsula. John Benjamins Publishing Company. стр. 3961. ISBN 978-90-272-3457-5.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
10. Rafael Lapesa (1968). Historia de la lengua española (7th ed.). Gredos. стр. 124. ISBN 84-249-0072-3. ISBN 84-249-0073-1.

Надворешни врски